مردم جهرم در شکل گیری تظاهرات در شهرهای دیگر استان فارس و حتی کشور نقشی مهم داشتند. از برگزاری تظاهرات و آموزش رزم شبانه گرفته تا مداحی و سخنرانی در مجالس.
به گواه اسناد و مدارک و شهادت مبارزان در بسیاری از تظاهراتی که در شهرهای مختلف و حتی خود شیراز اتفاق میافتاد، مردم جهرم نخستین حرکت را در شهرها ایجاد کردند و باعث فروریختن ترس مردم در این شهرها شدند.
جهرم جزء 10 شهری بود که در زمان انقلاب حکومت نظامی در آن برپا شد، فرماندار نظامی آن به وسیله حسین فرداسدی ترور شد، تشکیلات سازمان یافته مردمی برای انقلاب در آن وجود داشت، تظاهرات گسترده مردمی در آن هر روز برپا بود، بیش از 10نفر از اهالی جهرم در ایام مبارزات انقلابی به شهادت رسیدند و علما و روحانیون شهرستان در گسترش انقلاب در فارس و کشور نقشی مهم ایفا کردند.
در واقع پس از آن تظاهرات و اعتراض در شهرهای دیگر فارس جنبه عمومی گرفت. در جریان واقعه مسجد حبیب شیراز، اهالی جهرم در ابتدا تظاهرات را راهاندازی کردند. مردم جهرم به فسا نیز میرفتند و در آنجا دست به تظاهرات میزدند.
به گواهی اسناد مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در شهرهای دیگر مثل داراب و قیروکارزین و فیروزآباد نیز مردم جهرم جرقه ابتدایی علیه مبارزات رژیم را روشن کردند. این اهالی گاهی مبارزانی بودند که در شهر جهرم محدودیت داشتند و ساواک آنها را کنترل میکرد و چون در شهرهای مجاور شناخته شده نبودند، در آنجا دست به حرکات انقلابی میزدند. گاهی هم این مبارزان از اهالی جهرم بنا به حرفههای مختلف چون معلمی در این شهرها ساکن بودند و با انقلاب همراه میشدند. گاهی هم افراد جهرمی رفت و آمد گاهگاهی به این شهرها برای راهاندازی مبارزات داشتند. همین مسئله باعث شده بود تا مأموران رژیم، توجه بیشتری نسبت به شهر جهرم در مقایسه با شهرهای دیگر داشته باشند.
آیتالله سیدمحمدحسین پسندیده، برادر امام خمینی، در ملاقاتی در قم با برخی مبارزان انقلابی در جهرم چون عبدالرضا مصلی نژاد و یکی از طلبههای جهرم به نام آقای بابایی که از طرف آیتالله آیتاللهی برای این ملاقات مأموریت داشتند، علاوه بر آنکه مردم را از برپایی جنگ مسلحانه منع کرد، آنها را تشویق کرد تا به نیروهای خود آموزش دهند تا در موقعیتهای مختلف به شهرهای استان فارس و حتی استانهای همجوار فرستاده شوند و عملیات انقلابی انجام دهند تا مردم دیگر شهرها هم به خیابان بیایند و علیه رژیم حرکتهایی انجام دهند.
بعد از این جلسه بود که روحانیون وعناصر انقلابی جهرم تصمیم به اجرای این فرمان گرفتند. بدین ترتیب که بسیاری از مبارزان انقلاب در جهرم گروهبندی میشدند و به شهرهای مختلف فرستاده شدند. معمولاً هر یک روز یا دوروز تعدادی از آنها به شهرستانهای مختلف استان فارس از جمله: شیراز، فسا، داراب، فیروزآباد، قیروکارزین و... میرفتند و در آن مناطق دست به تبلیغات علیه رژیم میزدند یا عملیاتهای انقلابی انجام میدادند. اسناد ساواک نیز به طور کامل این موضوع را تأیید میکند. در یکی از گزارشهای ساواک آمده است: «بعدازظهر روز 28 آبان 57، حدود 10هزارنفر از طبقات مختلف مردم بخش قیر شهر فیروزآباد استان فارس که در بین آنان تعداد کثیری از اهالی شهرستان جهرم نیز بودهاند، با دادن شعارهای ضدملی به تظاهرات خیابانی مبادرت کردهاند. فرمانده ناحیه ژاندرمری فارس نیز معتقد بود که چون در جهرم و کازرون حکومت نظامی است، اخلالگران جهرم به قیر رفته و اخلالگران کازرون به فراشبند میروند و با اهالی محل دست به تظاهرات میزنند». ساواک در گزارش دیگری در 19 آبان 57 نوشت: «برابر اطلاع واصله از اوضاع، تعدادی خرابکاران از جهرم به شیراز آمدهاند و در نظر دارند شعب بانک صادرات و بانک صادرات مرکزی را به آتش بکشند».
حسین جاوید که از جمله افرادی است که به شهرهای دیگر رفته و در آنجا دست به عملیات انقلابی زده است، در این باره گفت: مدت یک یا دوشب در شهرستانهای مختلف استان فارس میماندیم. در آن مدت تعداد 10 یا 12 عدد نارنجک را پرتاب میکردیم و سپس به جهرم بازمیگشتیم.
مردم دیگر استانهای کشور نیز از آمادگی کامل و مسلحبودن مردم جهرم مطلع بودند. این مسئله به اندازهای در کل کشور انعکاس پیدا کرده بود که حتی در بسیاری از موارد، افرادی از سایر نقاط کشور توسط رابطهایی به این شهر میآمدند و بعد از گذراندن یک دوره تکمیلی به شهرهای خود مراجعه میکردند و از رهبران حرکت مردم علیه رژیم شاه در شهر خود میشدند. حسین جاوید در این باره گفت: «حدود 13نفر از مردم آبادان در ایام انقلاب به جهرم آمدند تا به آنها آموزشهای لازم داده شود. آیتاللهی سید حسین آیتاللهی که در جریان کار ما بودند با آقای حاج عباس روحانی صحبت کرده بودند و ایشان خانهای برای اسکان آنها در اختیار ما گذاشته بودند.
وی به ایرنا گفت:در طول این چندروزی که این افراد مهمان ما بودند، برنامههایی همچون رزم شبانه و ساخت انواع نارنجک دستی، به آنها آموزش داده شد. هر شب از ساعت 9شب تا 4 صبح آنها را به کوههای جهرم به رزم شبانه میبردیم. مادر شهید عبدالرضا مصلینژاد و مادر خودم در مدت 15روزی که به آنها آموزش دادیم، کلیه امکانات صبحانه ،ناهار وشام این 13 نفر را به طور مخفیانه تهیه می کردند. آنها پس از سپریشدن آموزش به آبادان رفتند و موفق شدند حرکتهای بسیار مفیدی در آن مناطق انجام دهند.
بدین ترتیب با همت مردم انقلابی جهرم اکثر شهرستانهای استان فارس با صدای انفجار آشنا شدند و به تدریج حرکتهای انقلابی در سایر شهرهای فارس نیز آغاز شد.
علاوه بر شرکت در تظاهرات و آموزش عملیاتهای انقلابی به مردم فارس و کشور، مردم جهرم در تکثیر و توزیع اعلامیه و نوار و عکس امام و البته نوحههای انقلابی دستی داشتند.
محمدجواد کشکویی از افرادی بود که در زمینه پخش اعلامیه فعالیت میکرد.
وی گفت: جزوه ولایت فقیه امام خمینی را به اتفاق علی محمد کشکویی و شهید عباس هنرور طی 40 شبانهروز به صورت دستنویس مینوشتیم و حتی به بعضی شهرهای ایران فرستاده میشد.
دانشجویان جهرمی که در سراسر کشور مشغول به تحصیل بودند نیز نقش مهمی در پیشبرد انقلاب در شهرهای محل تحصیل خود ایفا کردند از شهید امیرحمیدی و شهید علیاکبر سلیمی جهرمی که گاهی واسطه پیام مردم و روحانیون جهرم با تهران بود و در مبارزات انقلابی نقش داشت تا شهیدمحمدرضا مصطفی دخت که در زمان تبعید آیتالله حاج اصفهانی به مهاباد و ارومیه در تبریز دانشجو بود. مرحوم آیتالله حاج اصفهانی با وجود کهولت سن هنگام تبعید سخنرانی بسیار کوبندهای در انتقاد از رژیم در مسجد اعظم ارومیه ایراد کرد که منجر به تظاهرات گستردهای در این شهر شد. ایشان سخنرانی دیگری نیز بلافاصله در شهر تبریز نیز ایراد کرد که منجر به تظاهرات مردم تبریز شد.
علاوه بر اینها مرثیه ها و نوحههای انقلابی مهیج جهرم به ویژه نوحه انقلابی غلامرضا صحرائیان با مطلع: «کاخت کنم زیروزبر یابن مرجانه/ای ظالم بیدادگر یابن مرجانه» به اندازهای با استقبال مردم کشور همراه بود که در خاطرات حجتالاسلام سید علی اصغر دستغیب سال 1357 و هنگام تبعید در بندر لنگه آمده است: «به خاطر دارم بعضی از جوانان بندر لنگه سفری به جهرم رفته بودند. از آنجا نوار یکی از تظاهرات جهرمیها را که همراه شعارهای بسیار انقلابی و کوبنده و مهیج بود، آوردند. مطلع این یکی از اشعار چنین بود: کاخت زیروزبر کنیم یابن مرجانه ».
این نوحه بارها توسط مداحان دیگر در سراسر کشور خوانده شد و شهرت آن تا بدانجا رفت که آیتالله نوری همدانی، وقتی در سال 1357 نوفل لوشاتو، خدمت امام خمینی(ره) رسید، در ابیاتی از قصیدهای که دربارهٔ اوضاع انقلابی ایران سروده بودند، به این نوحه اشاره کردند:
زِ جهرم نعره جانانه که هان ای ابنمرجانه شدی سیر از ستم یا نه؟ هدف نزدیک میگردد
سال 1395 نیز رهبر معظم انقلاب در دیدار با شاعران، به مداحی انقلابی حاج غلامرضا صحرائیان نیز اشاره کردند و گفتند: «ایّام انقلاب، در همان ایّام محرّم،یادم است نواری برای من آوردند از سینهزنی در جهرم، ما مشهد بودیم، به قدری این مؤثّر [بود]؛ اوّلاً زیبا بود از لحاظ خود شعر و لفظ و معنای شعر؛ ثانیاً از لحاظ آهنگ؛ ثالثاً مهیّج، محرّک، راهنما؛ خیلی ارزش داشت. بعد از آن از یزد [نواری] آوردند، که از این دو شهر من یادم است، جایی دیگری من ندیدم؛ خب مفاهیم سیاسیِ آن روز را که در مبارزه مطرح بود، در قالب نوحه منتقل کرده بودند».
در بهمن 1357 نیز که جمعیت کثیری از جهرمیها برای استقبال امام خمینی به تهران رفتند دو پرچم را با خود حمل میکردند که بعدها بسیاری از شهرهای دیگر برای تصاویر انقلابی از آن بهره بردند و تبدیل به یکی از نمادهای انقلابی شد.
کرامتالله رستگاریان که خود درا ین تظاهرات حضور داشت در این باره به ایرنا گفت: روی یکی از پرچمها نوشته شده بود 'نمایندگان مردم شهرستان جهرم' و پرچم دیگر که توجه بسیاری از خبرنگاران و مردم سایر شهرهای شرکتکننده ایران را در این تظاهرات جلب کرد، سه نقش بود. روی یکی از نقشها علامت داس و چکش(علامت حزب توده و کشورهای کمونیستی) وجود داشت که خط قرمزی روی آن کشیده شده بود. یک نقش هم مربوط به کشور آمریکا بود که بر روی آن نیز خط قرمزی کشیده شده بود بر روی نقش دیگری هم نوشته شده بود حکومت اسلامی و وسط آن هم الله اکبر درج شده بود. تعداد بسیار زیادی از مردم شهرهای دیگر برای مشاهده آن پرچم به طرف کاروان جهرم آمدند و عده زیادی هم از آن پرچم عکس و فیلم گرفتند. طراح پرچم محمد مصطفوی بود و بیشتر توسط محمدرضا مصطفیدخت حمل میشد.
تصویر این پرچم مردم جهرم هنوز به عنوان یکی از تصاویر انقلابی در رسانهها منتشر میشود.
شهرستان جهرم در فاصله 193 کیلومتری جنوب شرق شیراز قرار دارد.
9910 / 1876
به گواه اسناد و مدارک و شهادت مبارزان در بسیاری از تظاهراتی که در شهرهای مختلف و حتی خود شیراز اتفاق میافتاد، مردم جهرم نخستین حرکت را در شهرها ایجاد کردند و باعث فروریختن ترس مردم در این شهرها شدند.
جهرم جزء 10 شهری بود که در زمان انقلاب حکومت نظامی در آن برپا شد، فرماندار نظامی آن به وسیله حسین فرداسدی ترور شد، تشکیلات سازمان یافته مردمی برای انقلاب در آن وجود داشت، تظاهرات گسترده مردمی در آن هر روز برپا بود، بیش از 10نفر از اهالی جهرم در ایام مبارزات انقلابی به شهادت رسیدند و علما و روحانیون شهرستان در گسترش انقلاب در فارس و کشور نقشی مهم ایفا کردند.
در واقع پس از آن تظاهرات و اعتراض در شهرهای دیگر فارس جنبه عمومی گرفت. در جریان واقعه مسجد حبیب شیراز، اهالی جهرم در ابتدا تظاهرات را راهاندازی کردند. مردم جهرم به فسا نیز میرفتند و در آنجا دست به تظاهرات میزدند.
به گواهی اسناد مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در شهرهای دیگر مثل داراب و قیروکارزین و فیروزآباد نیز مردم جهرم جرقه ابتدایی علیه مبارزات رژیم را روشن کردند. این اهالی گاهی مبارزانی بودند که در شهر جهرم محدودیت داشتند و ساواک آنها را کنترل میکرد و چون در شهرهای مجاور شناخته شده نبودند، در آنجا دست به حرکات انقلابی میزدند. گاهی هم این مبارزان از اهالی جهرم بنا به حرفههای مختلف چون معلمی در این شهرها ساکن بودند و با انقلاب همراه میشدند. گاهی هم افراد جهرمی رفت و آمد گاهگاهی به این شهرها برای راهاندازی مبارزات داشتند. همین مسئله باعث شده بود تا مأموران رژیم، توجه بیشتری نسبت به شهر جهرم در مقایسه با شهرهای دیگر داشته باشند.
آیتالله سیدمحمدحسین پسندیده، برادر امام خمینی، در ملاقاتی در قم با برخی مبارزان انقلابی در جهرم چون عبدالرضا مصلی نژاد و یکی از طلبههای جهرم به نام آقای بابایی که از طرف آیتالله آیتاللهی برای این ملاقات مأموریت داشتند، علاوه بر آنکه مردم را از برپایی جنگ مسلحانه منع کرد، آنها را تشویق کرد تا به نیروهای خود آموزش دهند تا در موقعیتهای مختلف به شهرهای استان فارس و حتی استانهای همجوار فرستاده شوند و عملیات انقلابی انجام دهند تا مردم دیگر شهرها هم به خیابان بیایند و علیه رژیم حرکتهایی انجام دهند.
بعد از این جلسه بود که روحانیون وعناصر انقلابی جهرم تصمیم به اجرای این فرمان گرفتند. بدین ترتیب که بسیاری از مبارزان انقلاب در جهرم گروهبندی میشدند و به شهرهای مختلف فرستاده شدند. معمولاً هر یک روز یا دوروز تعدادی از آنها به شهرستانهای مختلف استان فارس از جمله: شیراز، فسا، داراب، فیروزآباد، قیروکارزین و... میرفتند و در آن مناطق دست به تبلیغات علیه رژیم میزدند یا عملیاتهای انقلابی انجام میدادند. اسناد ساواک نیز به طور کامل این موضوع را تأیید میکند. در یکی از گزارشهای ساواک آمده است: «بعدازظهر روز 28 آبان 57، حدود 10هزارنفر از طبقات مختلف مردم بخش قیر شهر فیروزآباد استان فارس که در بین آنان تعداد کثیری از اهالی شهرستان جهرم نیز بودهاند، با دادن شعارهای ضدملی به تظاهرات خیابانی مبادرت کردهاند. فرمانده ناحیه ژاندرمری فارس نیز معتقد بود که چون در جهرم و کازرون حکومت نظامی است، اخلالگران جهرم به قیر رفته و اخلالگران کازرون به فراشبند میروند و با اهالی محل دست به تظاهرات میزنند». ساواک در گزارش دیگری در 19 آبان 57 نوشت: «برابر اطلاع واصله از اوضاع، تعدادی خرابکاران از جهرم به شیراز آمدهاند و در نظر دارند شعب بانک صادرات و بانک صادرات مرکزی را به آتش بکشند».
حسین جاوید که از جمله افرادی است که به شهرهای دیگر رفته و در آنجا دست به عملیات انقلابی زده است، در این باره گفت: مدت یک یا دوشب در شهرستانهای مختلف استان فارس میماندیم. در آن مدت تعداد 10 یا 12 عدد نارنجک را پرتاب میکردیم و سپس به جهرم بازمیگشتیم.
مردم دیگر استانهای کشور نیز از آمادگی کامل و مسلحبودن مردم جهرم مطلع بودند. این مسئله به اندازهای در کل کشور انعکاس پیدا کرده بود که حتی در بسیاری از موارد، افرادی از سایر نقاط کشور توسط رابطهایی به این شهر میآمدند و بعد از گذراندن یک دوره تکمیلی به شهرهای خود مراجعه میکردند و از رهبران حرکت مردم علیه رژیم شاه در شهر خود میشدند. حسین جاوید در این باره گفت: «حدود 13نفر از مردم آبادان در ایام انقلاب به جهرم آمدند تا به آنها آموزشهای لازم داده شود. آیتاللهی سید حسین آیتاللهی که در جریان کار ما بودند با آقای حاج عباس روحانی صحبت کرده بودند و ایشان خانهای برای اسکان آنها در اختیار ما گذاشته بودند.
وی به ایرنا گفت:در طول این چندروزی که این افراد مهمان ما بودند، برنامههایی همچون رزم شبانه و ساخت انواع نارنجک دستی، به آنها آموزش داده شد. هر شب از ساعت 9شب تا 4 صبح آنها را به کوههای جهرم به رزم شبانه میبردیم. مادر شهید عبدالرضا مصلینژاد و مادر خودم در مدت 15روزی که به آنها آموزش دادیم، کلیه امکانات صبحانه ،ناهار وشام این 13 نفر را به طور مخفیانه تهیه می کردند. آنها پس از سپریشدن آموزش به آبادان رفتند و موفق شدند حرکتهای بسیار مفیدی در آن مناطق انجام دهند.
بدین ترتیب با همت مردم انقلابی جهرم اکثر شهرستانهای استان فارس با صدای انفجار آشنا شدند و به تدریج حرکتهای انقلابی در سایر شهرهای فارس نیز آغاز شد.
علاوه بر شرکت در تظاهرات و آموزش عملیاتهای انقلابی به مردم فارس و کشور، مردم جهرم در تکثیر و توزیع اعلامیه و نوار و عکس امام و البته نوحههای انقلابی دستی داشتند.
محمدجواد کشکویی از افرادی بود که در زمینه پخش اعلامیه فعالیت میکرد.
وی گفت: جزوه ولایت فقیه امام خمینی را به اتفاق علی محمد کشکویی و شهید عباس هنرور طی 40 شبانهروز به صورت دستنویس مینوشتیم و حتی به بعضی شهرهای ایران فرستاده میشد.
دانشجویان جهرمی که در سراسر کشور مشغول به تحصیل بودند نیز نقش مهمی در پیشبرد انقلاب در شهرهای محل تحصیل خود ایفا کردند از شهید امیرحمیدی و شهید علیاکبر سلیمی جهرمی که گاهی واسطه پیام مردم و روحانیون جهرم با تهران بود و در مبارزات انقلابی نقش داشت تا شهیدمحمدرضا مصطفی دخت که در زمان تبعید آیتالله حاج اصفهانی به مهاباد و ارومیه در تبریز دانشجو بود. مرحوم آیتالله حاج اصفهانی با وجود کهولت سن هنگام تبعید سخنرانی بسیار کوبندهای در انتقاد از رژیم در مسجد اعظم ارومیه ایراد کرد که منجر به تظاهرات گستردهای در این شهر شد. ایشان سخنرانی دیگری نیز بلافاصله در شهر تبریز نیز ایراد کرد که منجر به تظاهرات مردم تبریز شد.
علاوه بر اینها مرثیه ها و نوحههای انقلابی مهیج جهرم به ویژه نوحه انقلابی غلامرضا صحرائیان با مطلع: «کاخت کنم زیروزبر یابن مرجانه/ای ظالم بیدادگر یابن مرجانه» به اندازهای با استقبال مردم کشور همراه بود که در خاطرات حجتالاسلام سید علی اصغر دستغیب سال 1357 و هنگام تبعید در بندر لنگه آمده است: «به خاطر دارم بعضی از جوانان بندر لنگه سفری به جهرم رفته بودند. از آنجا نوار یکی از تظاهرات جهرمیها را که همراه شعارهای بسیار انقلابی و کوبنده و مهیج بود، آوردند. مطلع این یکی از اشعار چنین بود: کاخت زیروزبر کنیم یابن مرجانه ».
این نوحه بارها توسط مداحان دیگر در سراسر کشور خوانده شد و شهرت آن تا بدانجا رفت که آیتالله نوری همدانی، وقتی در سال 1357 نوفل لوشاتو، خدمت امام خمینی(ره) رسید، در ابیاتی از قصیدهای که دربارهٔ اوضاع انقلابی ایران سروده بودند، به این نوحه اشاره کردند:
زِ جهرم نعره جانانه که هان ای ابنمرجانه شدی سیر از ستم یا نه؟ هدف نزدیک میگردد
سال 1395 نیز رهبر معظم انقلاب در دیدار با شاعران، به مداحی انقلابی حاج غلامرضا صحرائیان نیز اشاره کردند و گفتند: «ایّام انقلاب، در همان ایّام محرّم،یادم است نواری برای من آوردند از سینهزنی در جهرم، ما مشهد بودیم، به قدری این مؤثّر [بود]؛ اوّلاً زیبا بود از لحاظ خود شعر و لفظ و معنای شعر؛ ثانیاً از لحاظ آهنگ؛ ثالثاً مهیّج، محرّک، راهنما؛ خیلی ارزش داشت. بعد از آن از یزد [نواری] آوردند، که از این دو شهر من یادم است، جایی دیگری من ندیدم؛ خب مفاهیم سیاسیِ آن روز را که در مبارزه مطرح بود، در قالب نوحه منتقل کرده بودند».
در بهمن 1357 نیز که جمعیت کثیری از جهرمیها برای استقبال امام خمینی به تهران رفتند دو پرچم را با خود حمل میکردند که بعدها بسیاری از شهرهای دیگر برای تصاویر انقلابی از آن بهره بردند و تبدیل به یکی از نمادهای انقلابی شد.
کرامتالله رستگاریان که خود درا ین تظاهرات حضور داشت در این باره به ایرنا گفت: روی یکی از پرچمها نوشته شده بود 'نمایندگان مردم شهرستان جهرم' و پرچم دیگر که توجه بسیاری از خبرنگاران و مردم سایر شهرهای شرکتکننده ایران را در این تظاهرات جلب کرد، سه نقش بود. روی یکی از نقشها علامت داس و چکش(علامت حزب توده و کشورهای کمونیستی) وجود داشت که خط قرمزی روی آن کشیده شده بود. یک نقش هم مربوط به کشور آمریکا بود که بر روی آن نیز خط قرمزی کشیده شده بود بر روی نقش دیگری هم نوشته شده بود حکومت اسلامی و وسط آن هم الله اکبر درج شده بود. تعداد بسیار زیادی از مردم شهرهای دیگر برای مشاهده آن پرچم به طرف کاروان جهرم آمدند و عده زیادی هم از آن پرچم عکس و فیلم گرفتند. طراح پرچم محمد مصطفوی بود و بیشتر توسط محمدرضا مصطفیدخت حمل میشد.
تصویر این پرچم مردم جهرم هنوز به عنوان یکی از تصاویر انقلابی در رسانهها منتشر میشود.
شهرستان جهرم در فاصله 193 کیلومتری جنوب شرق شیراز قرار دارد.
9910 / 1876
کپی شد