دراین مطلب آمده است: تاریخ سیستان و بلوچستان سرشار از آیین ها و آداب و رسوم مختلفی است، آیین هایی که بر اساس کتیبه های به دست آمده در اکتشافات استان و روایت های انتقال یافته نسل به نسل حفظ شده است که هنوز هم برخی از آن ها در استان اجرا می شود. ماه مبارک رمضان در این خطه دارای آیین ها، آداب و رسوم فراوانی است که بر اساس کتاب های تاریخ سیستان آیین های رمضان در این منطقه تاریخی غنی دارد و مردم آن در صدر اسلام به دلیل برخورداری از رصد خانه با رصد ستاره ها به راحتی از حلول ماه مبارک رمضان با خبر می شدند و یک ماه را روزه داری می کردند. سیستان و بلوچستانی ها از روزها قبل به استقبال ماه رمضان می روند، به طوری که در سراسر این خطه جوشش مردم را در غبارروبی مساجد، ادای نذری و حضور بر مزار اموات مشهور است.
رمضان خوانی
یک کارشناس میراث فرهنگی می گوید: مردم این استان پهناور چند روز مانده به آغاز ماه ضیافت الهی با برپایی آیین های خاصی به پیشواز ماه مبارک می روند ، غبارروبی مساجد، اهدای فرش به مکان های مذهبی، کمک به نیازمندان، خیرات کردن و تهیه انواع کلوچه و نان محلی، لبنیات و شیرینی ها به همراه خشکبار محلی از جمله برنامه های پیش از آغاز ماه مهمانی خداست، که در همه نقاط استان برگزار می شد اما در این میان سحرخوانی و رمضان‌خوانی را می توان از مهم‌ترین آیین ها، آداب و رسوم مردم در این ماه دانست.
«سندگل» تصریح می کند: در گذشته مردم استان برای اطلاع همسایه ها از آمدن رمضان و بیدار شدن هنگام سحر اشعاری همچون «مسلمو پو شو که سه استار بالی سرمیشما اومده و وقت سحره باید سحرخونی کنو» (مسلمان از خواب بیدار شو سه ستاره آسمان بر بالای سر ما قرار گرفته و وقت سحر است باید سحرخوانی کنم) یا «ورخیز ورخیزر که وقت سحر» یا «پاد آیت، پاد آیت» را با عبور در معابر می خواندند. به گفته وی، پیشوازی از رمضان هم یکی از سنت مردم استان است که بر اساس آن در روزهای اواخر ماه شعبان اقدام به روزه گیری می کنند، به استقبال ماه مهمانی خدا می‌روند و خود را برای حضور در این ضیافت آماده می‌کنند، بسیاری مردم هم مدت‌ها قبل از ماه رمضان به پیشواز آن می‌روند.
آشتی کنان پیش از رمضان
وی می گوید: مردم سیستان و بلوچستان بر این اعتقاد هستند که در ماه رمضان نباید میان افراد ناراحتی وجود داشته باشد، به همین دلیل یکی از مراسم ماه، مراسم آشتی و ایجاد دوستی میان افرادی است که به هر دلیلی از یکدیگر دل آزرده شده‌اند. مردم استان بر این باور هستند که بدون آشتی با برادران دینی، روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی‌شود و عقیده دارند این مراسم آشتی فقط مختص ایام ماه مبارک نیست بلکه در دیگر اعیاد مذهبی و ملی نیز اعضای خانواده و فامیل بررسی می‌کنند در مدت گذشته میان چه کسانی ناراحتی ایجاد شده است و آنان را آشتی می دهند. وی می افزاید: طبق این رسم یکی از ریش سفیدان با فراهم کردن لوازم پذیرایی بدون هماهنگی قبلی دو طرف را به خانه خود فرا می خواند و با رو در رو شدن آنان، مراسم آشتی کنان برگزار می کنند تا کدورت میان افراد برطرف شود.
سحرخوانی یا چاوشی
وی می گوید: در گذشته هنگام سحر با کمک دهل زدن یا سحر خوانی مردم را برای خوردن سحری و نماز بیدار می کردند، بر اساس برخی از روایت های موجود، آیین سحر خوانی و رمضان خوانی بیش از یک هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساکنان استان مرسوم بود و در بسیاری مواقع هنگام سحر با ایجاد صدا به وسیله ابزاری که در اختیار داشتند یا کوبیدن در منازل فانوس به دست یا چاوشی کردن سحر را به همدیگر اطلاع می‌دادند که تا سال‌های متمادی به دلیل نبود رسانه یا وسایل ارتباط جمعی این شیوه مورد توجه بود. این کارشناس تصریح می کند: چاوشی خوانی با خواندن اشعاری با مضامینی خاص و صدای بلند و گروهی انجام می شد و بر اساس آن گروهی از ساکنان در شهر یا روستا گشت می زدند و فردی که صدای رساتری داشت اشعاری را می‌خواند و دیگران وی را همراهی می‌کردند. به گفته وی، قبل از این که وسایل ارتباط جمعی وارد زندگی مردم شود از نوعی وسیله موسیقی به نام دهل برای بیدار کردن مردم در سحرگاهان استفاده می شد و شخصی که مسئولیت دهل زدن را بر عهده داشت طی سه مرحله این کار را انجام می داد، بار اول دهل را برای بیدار کردن مردم می نواخت و در مرتبه دوم نوازنده برای هشدار کسانی که خواب مانده بودند یکبار دیگر دهل را در کوچه های شهر یا روستا به صدا در می آورد و در مرحله سوم برای یادآوری زمان اذان دهل نواخته می شد. وی می گوید: رمضونیکه از آیین های مردم استان در گذشته است که عده ای با خواندن اشعاری خاص در کوچه های شهر حرکت می کردند، اما آن‌چه که در این زمینه بیشتر عمومیت دارد این است که مراسم رمضونیکه در شب‌های 14 و 15 ماه مبارک رمضان مصادف با ولادت کریم اهل‌بیت حضرت اما حسن مجتبی (ع) اجرا می‌شود. وی می افزاید: طبق این رسم تعدادی از جوانان به قصد کمک به مستمندان گروهی تشکیل می دهند و جولی کش آن ها کسیه ای به خود می بندد و هنگام افطار به در خانه ها می روند، اما نکته جالب در سنت حسنه رمضونیکه، تقارن آغاز آن با ایامی است که در میانه ماه مبارک قرار دارد و به نوعی مختص کمک به ایتام است.
خوراک رمضان
وی تصریح می کند: در ایام رمضان نوع خوراک مردم منطقه نیز دستخوش تغییراتی می شود و در این مدت غذاهای آب دار منطقه از جمله آبگوشت محلی و کشک زرد سیستانی در موقع افطار به اوج خود می‌رسد، هر چند نباید از حلیم محلی نیز غافل شد زیرا بیشتر خانواده ها در این مدت به خوردن این غذا روی می‌آورند که این رسم همچنان نیز بر قوت خود پابرجاست. به گفته وی، در گذشته هنگام مصادف شدن رمضان با ماه های گرم سال مردم از غذاهای سرد همچون آب دوغ خیار و کشک استفاده می‌کردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند و حتی برای جلوگیری از افت قند خون در طول روز و ایجاد ضعف جسمانی از آلوی خشک، برگ زردآلو و دواهای محلی مربائی استفاده می کردند.
نماز تراویح و قیام
سندگل، می گوید: هنگام فرارسیدن ماه رمضان قوم بلوچ هم رسوم خاصی دارند که یکی از آن ها اقامه نماز تراویح 20 رکعتی است که به صورت نماز جماعت با پیش نمازی یکی از حافظان قرآن کریم می خوانند و هر شب در این 20رکعت تراویح یک جزء قرآن یا حتی بیشتر با صدای حافظ خوانده می شود. این روال در طول ماه طوری تنظیم می شود که از 19 ماه مبارک رمضان ختم قرآن و مراسم آن انجام شود. وی می افزاید: اهل سنت پس از اتمام ختم قرآن تا شب 19 ماه رمضان، از شب 20 رمضان نماز «قیام» را بر پا می‌کنند که از نیمه شب آغاز می شود و پیش از سحر به پایان می رسد، در این نماز هر شب نمازگزار باید سه جزء قرآن را در نماز تلاوت کند یا به امام جماعت که تلاوت می کند گوش فرا دهد.
آمادگی برای عید فطر
به گفته وی، در گذشته مردم استان حداقل سه روز پیش از عید علاوه بر خانه تکانی، نان و کلوچه محلی پخت می کردند که اغلب میان همسایه‌ها و خویشاوندان توزیع می‌شد و پس از اقامه نماز عید فطر خانواده ها به دید و بازدید می پرداختند و با حضور در مزار برای از دست رفتگان خود طلب آمورزش می کردند که این رسم ها همچنان به قوت خود باقی مانده است. وی می افزاید: مردم استان همچنان بسیاری از رسوم خود را زنده نگاه داشته اند و در مناسبت های تعریف شده آن را ادا می کنند اما امروز برخی از رسوم هم به فراموشی سپرده شده یا برخی هم با تغییراتی همراه است، اما مهم ترین موضوع حفظ رسوم و آیین گذشتگان در استان است.
8006**3213
انتهای پیام رمضان خوانی
یک کارشناس میراث فرهنگی می گوید: مردم این استان پهناور چند روز مانده به آغاز ماه ضیافت الهی با برپایی آیین های خاصی به پیشواز ماه مبارک می روند ، غبارروبی مساجد، اهدای فرش به مکان های مذهبی، کمک به نیازمندان، خیرات کردن و تهیه انواع کلوچه و نان محلی، لبنیات و شیرینی ها به همراه خشکبار محلی از جمله برنامه های پیش از آغاز ماه مهمانی خداست، که در همه نقاط استان برگزار می شد اما در این میان سحرخوانی و رمضان‌خوانی را می توان از مهم‌ترین آیین ها، آداب و رسوم مردم در این ماه دانست.
«سندگل» تصریح می کند: در گذشته مردم استان برای اطلاع همسایه ها از آمدن رمضان و بیدار شدن هنگام سحر اشعاری همچون «مسلمو پو شو که سه استار بالی سرمیشما اومده و وقت سحره باید سحرخونی کنو» (مسلمان از خواب بیدار شو سه ستاره آسمان بر بالای سر ما قرار گرفته و وقت سحر است باید سحرخوانی کنم) یا «ورخیز ورخیزر که وقت سحر» یا «پاد آیت، پاد آیت» را با عبور در معابر می خواندند. به گفته وی، پیشوازی از رمضان هم یکی از سنت مردم استان است که بر اساس آن در روزهای اواخر ماه شعبان اقدام به روزه گیری می کنند، به استقبال ماه مهمانی خدا می‌روند و خود را برای حضور در این ضیافت آماده می‌کنند، بسیاری مردم هم مدت‌ها قبل از ماه رمضان به پیشواز آن می‌روند.
آشتی کنان پیش از رمضان
وی می گوید: مردم سیستان و بلوچستان بر این اعتقاد هستند که در ماه رمضان نباید میان افراد ناراحتی وجود داشته باشد، به همین دلیل یکی از مراسم ماه، مراسم آشتی و ایجاد دوستی میان افرادی است که به هر دلیلی از یکدیگر دل آزرده شده‌اند. مردم استان بر این باور هستند که بدون آشتی با برادران دینی، روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی‌شود و عقیده دارند این مراسم آشتی فقط مختص ایام ماه مبارک نیست بلکه در دیگر اعیاد مذهبی و ملی نیز اعضای خانواده و فامیل بررسی می‌کنند در مدت گذشته میان چه کسانی ناراحتی ایجاد شده است و آنان را آشتی می دهند. وی می افزاید: طبق این رسم یکی از ریش سفیدان با فراهم کردن لوازم پذیرایی بدون هماهنگی قبلی دو طرف را به خانه خود فرا می خواند و با رو در رو شدن آنان، مراسم آشتی کنان برگزار می کنند تا کدورت میان افراد برطرف شود.
سحرخوانی یا چاوشی
وی می گوید: در گذشته هنگام سحر با کمک دهل زدن یا سحر خوانی مردم را برای خوردن سحری و نماز بیدار می کردند، بر اساس برخی از روایت های موجود، آیین سحر خوانی و رمضان خوانی بیش از یک هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساکنان استان مرسوم بود و در بسیاری مواقع هنگام سحر با ایجاد صدا به وسیله ابزاری که در اختیار داشتند یا کوبیدن در منازل فانوس به دست یا چاوشی کردن سحر را به همدیگر اطلاع می‌دادند که تا سال‌های متمادی به دلیل نبود رسانه یا وسایل ارتباط جمعی این شیوه مورد توجه بود. این کارشناس تصریح می کند: چاوشی خوانی با خواندن اشعاری با مضامینی خاص و صدای بلند و گروهی انجام می شد و بر اساس آن گروهی از ساکنان در شهر یا روستا گشت می زدند و فردی که صدای رساتری داشت اشعاری را می‌خواند و دیگران وی را همراهی می‌کردند. به گفته وی، قبل از این که وسایل ارتباط جمعی وارد زندگی مردم شود از نوعی وسیله موسیقی به نام دهل برای بیدار کردن مردم در سحرگاهان استفاده می شد و شخصی که مسئولیت دهل زدن را بر عهده داشت طی سه مرحله این کار را انجام می داد، بار اول دهل را برای بیدار کردن مردم می نواخت و در مرتبه دوم نوازنده برای هشدار کسانی که خواب مانده بودند یکبار دیگر دهل را در کوچه های شهر یا روستا به صدا در می آورد و در مرحله سوم برای یادآوری زمان اذان دهل نواخته می شد. وی می گوید: رمضونیکه از آیین های مردم استان در گذشته است که عده ای با خواندن اشعاری خاص در کوچه های شهر حرکت می کردند، اما آن‌چه که در این زمینه بیشتر عمومیت دارد این است که مراسم رمضونیکه در شب‌های 14 و 15 ماه مبارک رمضان مصادف با ولادت کریم اهل‌بیت حضرت اما حسن مجتبی (ع) اجرا می‌شود. وی می افزاید: طبق این رسم تعدادی از جوانان به قصد کمک به مستمندان گروهی تشکیل می دهند و جولی کش آن ها کسیه ای به خود می بندد و هنگام افطار به در خانه ها می روند، اما نکته جالب در سنت حسنه رمضونیکه، تقارن آغاز آن با ایامی است که در میانه ماه مبارک قرار دارد و به نوعی مختص کمک به ایتام است.
خوراک رمضان
وی تصریح می کند: در ایام رمضان نوع خوراک مردم منطقه نیز دستخوش تغییراتی می شود و در این مدت غذاهای آب دار منطقه از جمله آبگوشت محلی و کشک زرد سیستانی در موقع افطار به اوج خود می‌رسد، هر چند نباید از حلیم محلی نیز غافل شد زیرا بیشتر خانواده ها در این مدت به خوردن این غذا روی می‌آورند که این رسم همچنان نیز بر قوت خود پابرجاست. به گفته وی، در گذشته هنگام مصادف شدن رمضان با ماه های گرم سال مردم از غذاهای سرد همچون آب دوغ خیار و کشک استفاده می‌کردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند و حتی برای جلوگیری از افت قند خون در طول روز و ایجاد ضعف جسمانی از آلوی خشک، برگ زردآلو و دواهای محلی مربائی استفاده می کردند.
نماز تراویح و قیام
سندگل، می گوید: هنگام فرارسیدن ماه رمضان قوم بلوچ هم رسوم خاصی دارند که یکی از آن ها اقامه نماز تراویح 20 رکعتی است که به صورت نماز جماعت با پیش نمازی یکی از حافظان قرآن کریم می خوانند و هر شب در این 20رکعت تراویح یک جزء قرآن یا حتی بیشتر با صدای حافظ خوانده می شود. این روال در طول ماه طوری تنظیم می شود که از 19 ماه مبارک رمضان ختم قرآن و مراسم آن انجام شود. وی می افزاید: اهل سنت پس از اتمام ختم قرآن تا شب 19 ماه رمضان، از شب 20 رمضان نماز «قیام» را بر پا می‌کنند که از نیمه شب آغاز می شود و پیش از سحر به پایان می رسد، در این نماز هر شب نمازگزار باید سه جزء قرآن را در نماز تلاوت کند یا به امام جماعت که تلاوت می کند گوش فرا دهد.
آمادگی برای عید فطر
به گفته وی، در گذشته مردم استان حداقل سه روز پیش از عید علاوه بر خانه تکانی، نان و کلوچه محلی پخت می کردند که اغلب میان همسایه‌ها و خویشاوندان توزیع می‌شد و پس از اقامه نماز عید فطر خانواده ها به دید و بازدید می پرداختند و با حضور در مزار برای از دست رفتگان خود طلب آمورزش می کردند که این رسم ها همچنان به قوت خود باقی مانده است. وی می افزاید: مردم استان همچنان بسیاری از رسوم خود را زنده نگاه داشته اند و در مناسبت های تعریف شده آن را ادا می کنند اما امروز برخی از رسوم هم به فراموشی سپرده شده یا برخی هم با تغییراتی همراه است، اما مهم ترین موضوع حفظ رسوم و آیین گذشتگان در استان است.
8006**3213
کپی شد
