یکصد و دوازدهمین برنامه تهرانگردی احمد مسجدجامعی، به دلیل شرایط ویژه ای که کشور به لحاظ مسائل آب با آن روبروست، به موضوع آب و مدیریت منابع آب در تهران و چالش ها و فرصت های پیش روی آن اختصاص داشت و مدیران ذیربط در این باره گزارش ارائه کنند.
پایگاه خبری جماران؛ احمد مسجد جامعی نوشت: در این برنامه بخش های مختلف تأسیسات آبی کلانشهر تهران بازدید شد و مدیران ارشد آب و فاضلاب استان و شهر تهران توضیحاتی در حوزه مدیریت آب تهران ارائه کردند.
در ابتدا در اداره آب و فاضلاب منطقه 4، واقع در خیابان بهشت، نشستی با مدیران آب و فاضلاب و خدمات شهری داشتیم و پس از این نشست از طرح های در حال اجرای آب و فاضلاب در محدودۀ بافت تاریخی و مرکزی تهران مورد بازدید کردیم. بر اساس گزارش ارائه شده، پروژه اجرای تأسیسات فاضلاب منطقه مرکزی تهران( واقع در محدودۀ منطقه 12) یک طرح 30 ماهه بوده که بخش خصوصی مأمور اجرای آن است. 12 ماه از این طرح می گذرد و 18 ماه دیگر قرار است به بهره برداری برسد. قرار شد در ادامه، بازدیدی از مراحل اجرای این طرح در محدودۀ منطقه 12 داشته باشیم. از نکات مهم دیگری که در بیان مدیران ارشد آب در این نشست مطرح شد، کاهش سطح آب زیرزمینی در شهر تهران بود.
بعد از پایان نشست صبحگاهی، از فعالیت های پیمانکار طرح مزبور، در خیابان صوراسرافیل و خیابان ناصرخسرو بازدید به عمل آمد و پیمانکار از جزییات طرح و مسائل و مشکلات پیش رو مباحثی را مطرح نمود. در این پروژه، طرح احداث مرکزی برای مدیریت و تأسیات مورد نیاز بهره برداری و بازچرخانی آب فاضلاب منطقه مرکزی تهران در خیابان شوش نیز در نظر گرفته شده است.
بخش بعدی برنامه تهرانگردی این هفته،به بازدید از مرکز تصفیه خانه آب مورد نیاز برج میلاد و بوستان گفتگو، واقع در تقاطع بزرگراه شهید حکیم و شهید چمران و در کنار مسیل رودخانه اوین درکه، اختصاص داشت. در این مرکز، آب سطحی جاری از رودخانه اوین درکه به وسیله دستگاههای تصفیه آب، به آب خام مورد نیاز فضای سبز برج میلاد و بوستان گفتگو تبدیل می شد. این مرکز توسط سازمان زیباسازی به بهره برداری رسیده است. علاوه بر این مرکز، مراکز دیگری همچون دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز از ظرفیت آب این رودخانه برای آبیاری فضای سبز خود نیز استفاده می کنند. این مرکز الگوی خوبی برای بازچرخانی و تصفیه آب های سطحی و روان آب ها در سطح مناطق است که می تواند در نقاط دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد.
بخش بعدی برنامه، به بازدید از مخزن آب شرب تهران، واقع در محله یوسف آباد اختصاص داشت. این مخزن، نخستین مخزن آب شربی است که سال 1342 در محله های شهر ساخته شده است. بر اساس گفته مدیران اب و فاضلاب، تعداد 80 مخزن آب اینچنینی در نقاط مختلف تهران ساخته شده است که وظیفۀ تقسیم آب شرب تهران در سیستم شبکه آب رسانی محله ها بر عهده آنهاست. آب مخازن این مرکز ازتصفیه خانه کن و تصفیه خانه جلالیه و همچنین چهار چاه عمیق تعبیه شده در این محله، تأمین می شود.
این مخازن به غیر مخازنی است که قرار است برای نگهداری آب در شرایط اضطراری در تهران ساخته شود. بر اساس گفته مدیران آب و فاضلاب، تهران هیچ گونه تأسیساتی برای نگهداری آب در حوادث و بلایای طبیعی، حتی برای چند ساعت نداشته است؛ این در حالی است که ما باید برای نگهداری آب حداقل به مدت 24 ساعت، تأسیساتی داشته باشیم. از این رو از سال گذشته طرح ساخت مخازن نگهداری آب در شرایط اضطراری آغاز شده که مخزن در حال ساخت پارک شهر، جزء همین مجموعه است. برای کلانشهر تهران تعداد 374 مخزن نگهداری آب در شرایط اضطراری در نظر گرفته شده که تنها سه مخزن در حال ساخت است. در این زمینه کار چندانی صورت نپذیرفته و شورا باید هر چه زودتر در این زمینه اقدامات اساسی صورت دهد.
بازدید بعدی برنامه تهرانگردی این هفته نیز به مرکز تصفیه خانه جنوب تهران اختصاص داشت. این مرکز بزرگ یکی از مهمترین پروژهای بزرگ آب چرخانی در منطقه خاورمیانه است که اقدامات احداث آن از زمان ریاست جمهوری مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی آغاز گردیده و در طول دوره های بعد ادامه داشته و توسعه آن همچنان ادامه دارد. طرح کلی این مرکز به صورت کلان در هشت فاز طراحی شده است که هر کدام 500 هزار نفر را پوشش می‌دهد. چهار فاز آن چند سال پیش افتتاح شد. کار ساخت دو فاز آن نیز به تازگی به پایان رسیده و فعالیت آن آغاز گردیده است. همچنین مناقصه احداث دو مدول دیگر نیز انجام شده و در انتظار انتخاب پیمانکار به سر می برد. این مرکز تصفیه فاضلاب و عمل آب چرخانی مناطق شرقی و مرکزی تهران را بر عهده دارد. فاضلاب این مناطق از دو مسیر به این تصفیه خانه هدایت می شود. چهار مدول اولیه، توان تصفیه فاضلاب بیش از دومیلیون خانوار تهرانی را داشته و با پایان یافتن تمام مدول ها، این مرکز کار تصفیه فاضلاب بیش از چهار میلیون و دویست خانوار را انجام خواهد داد.
آب خروجی حاصل از این تصفیه خانه نیز برای بهره برداری کشاورزی دشت ورامین، به سوی اراضی ورامین گشوده می شود و در عوض آب جاجرود، که قبلا برای سیراب کردن زمین های دشت ورامین مورد استفاده قرار می گرفت، برای تأمین آب شرب مردم تهران در نظر گرفته شده است. به غیر از این تصفیه خانه، تصفیه خانه بزرگ دیگری نیز در منطقه جنوب غربی تهران، واقع در منطقه فیروزبهرام در حال ساخت است که تصفیه فاضلاب مناطق غربی تهران را انجام خواهد داد.
در انتهای این برنامه نیز بازدیدی از مسیل سرخه حصار و همچنین وضعیت محله عباس آباد و اسلام آباد شهرری داشتیم و مردم محله به بیان مشکلات خود مبنی بر عبور کانال روباز پساب ها از این میان این محله و بوی نامطبوع حاصل از آن پرداختند. بعد از شنیدن صحبت های مردم این دو محله، قرار بر این شد تا شهرداری منطقه بیست امکان سنجی برای پوشیده کردن این کانال بررسی و همچنین امکان ایجاد تصفیه خانه ای در این محدوده برای تصفیه آب نهر سرخه حصار مورد ارزیابس قرار گرفته و گزارش آن را ارائه کنند.
در پایان این برنامه هم نشستی در محل سالن همایش تصفیه خانه جنوب تهران داشتیم و همراه مدیران آب و فاضلاب به پرسش خبرنگاران پاسخ دادیم.
در پایان، مواردی دیگری در این برنامه مورد توجه و تأکید قرار گرفت، که به شرح زیر است:
- مقدار یازده درصد از آب های تصفیه شده توسط سازمان آب و فاضلاب تهران، در مسیر شبکه توزیع هدر می رود. این میزان در رسانه ها حدود 30 درصد اعلام گردیده که منشأ کارشناسی ندارد. این هدر رفت دلایل مختلفی دارد از جمله این که تأسیسات مورد استفاده در برخی مناطق فرسوده شده است. دلیل فرسودگی تأسیسات آب رسانی تهران، بیش از آن که به قدمت آنها بستگی داشته باشد، به کیفیت نامرغوب تجهیزات داخلی مورد استفاده در این شبکه بازمی گردد، که باید برای ارتقای کیفیت این محصولات تدبیری اندیشیده شود. بخش دیگری از این هدر رفت ناشی از عدم محاسبه دقیق میزان مصرف توسط کنتورهای کنونی است.
- اقتصاد آب از مهم ترین موضوعاتی است که در مباحث مدیریت بهینه آب در تهران مورد غفلت قرار گرفته است. دسترسی بی دردسر به آب ارزان، مهم ترین دلیل اسراف آب در تهران است. همچنین نگرش مردم به موضوع آب مانند گذشته بوده و لازم است چگونگی تغییر این نگرش مورد توجه جدی قرار گیرد. از سوی دیگر، به دلیل کم ارزش بودن مادی آب، کسی به دنبال سرمایه گذاری برای جلوگیری از هدررفت و اسراف آب نیست و تجهیزات آبی منازل ایران، از لحاظ صرفه جویی، هیچ استانداردی را رعایت نمی کنند. در این زمینه باید در آیین نامه ها و دستورا لعمل های مسکن و شهرسازی بندهایی برای الزام استفاده از وسایل و تجهیزات کاهنده میزان مصرف آب گنجانده شود.
- در سال 1335 در ایران به ازای هر نفر، مقدار 7000متر مکعب آب تجدیدپذیر وجود داشت. این میزان در سالهای گذشته در کشور به میزان 1000متر مکعب برای هر نفر کاهش یافته است. در استان تهران این میزان 500 مترمکعب به ازای هر نفر بوده و در شهر تهران 300 مترمکعب به ازای هر نفر. بر طبق استاندارد جهانی، اگر میزان منابع تجدیدپذیر آب برای هر نفر از حد 1000متر مکعب پایین تر بیاید، آن منطقه دچار تنش آبی است. بنابراین شهر تهران و استان تهران در حال حاضر با معضل بزرگ تنش آبی روبرو است.
