صدیقه مرتضوی، پژوهشگر مسائل دفاع مقدس، گفت: «عدم وجود گفتمان مناسب بین نسل جدید و قدیم» و «عدم درک کافی نسل جدید و قدیم از یکدیگر» یک مسأله است. هر رزمنده فرزندانی دارد، بحث اینکه بنشینند و با هم در رابطه با اشتراکات گفت‌وگوی خودشان به نتیجه مطلوب برسند، کم پیدا می‌کنید. یعنی فرزندان بعضی عزیزان ایثارگر با هنجارهای آنها تطبیق ندارند، ارزش‌های آنها را ارج نمی‌نهند و تلاش دارند ان قلتی وارد کنند به آنچه که آنها کرده‌اند. می‌گویند چگونه اینها را قانع کنیم که موقعیت آن زمان این اقتضا را داشت؟
به مناسبت هفته دفاع مقدس، نشستی با موضوع «بررسی تجربه زیسته ایثارگران با رویکرد گفتمان بین نسلی» توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، نرگس کریمی، عضو هیأت مدیره مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان، در این نشست گفت:جامعه ما هیچ‌گاه حماسه‌آفرینی‌های زنان و مردان این سرزمین را فراموش نخواهد کرد. زنان در هر برهه‌ای از تاریخ ایران نقش‌های خاصی را ایفا کرده‌اند. ما وظیفه داریم که از آن گذشت‌ها، فداکاری‌ها و جان‌فشانی ها یاد کنیم؛ بتوانیم پیوندی با تاریخ برقرار و سازندگان تاریخ را معرفی کنیم. آدم‌هایی بودند که ادعا نداشتند، برای خود حقی قائل نبودند و حقوق خود را هم به دیگران ایثار می‌کردند؛ طلبکار ملت نبودند و برای خود چیزی نمی‌خواستند.
وی با تأکید بر اینکه کرد: صحبت از این رشادت‌ها و حماسه‌آفرینی‌ها نشان می‌دهد که هنوز در جامعه ما فضیلت‌ها زنده است. باید با بهره‌مندی از زبان هنر و زبان روز، تصویری از خدمات و ایثارگری‌های زنان و مردان ایثارگر ارائه شود. دفاع مقدس بعد از جنگ ویتنام طولانی‌ترین جنگ جهان است. برخی منابع اشاره می‌کنند که 171 اسیر زن داشتیم و در اسناد بین‌المللی از 21 زن اسیر نام برده می‌شود.
کریمی با اشاره به این که 90 درصد از جمعیت کشور درگیر جنگ بودند، گفت: به هر حال جنگ یا دفاع یک امر مردانه بود اما در آن روزهای سخت زنان و دختران ما در جنوب و غرب کشور به دفاع پرداختند و تاریخ هیچ وقت آنها را فراموش نخواهد کرد. گرچه ابتدا با مخالفت‌های بسیار زیادی مواجه می‌شدند که زنان در محل جنگ نباشند، ولی آنها به مانند مردان حماسه آفریدند و از خود رشادت‌ها نشان دادند؛ زنانی که تصمیم‌گیری بر عهده خودشان بود، دختران 16 سالهای که حتی حرف پدر و مادر و مردان مسئول استان و شهرشان را گوش ندادند، ایستادند و در شکل‌های مختلف خدمت کردند.
جنگ چیز منفوری است ولی باید فداکاری‌ها را نشان داد
وی افزود: اینها واقعا ستودنی است و جامعه و تاریخ ما باید تک تک اینها را معرفی کند و یادمان بسازد، که جامعه ما فراموش نکند. زنان جامعه ما واقعا سربازان گمنامی بودند که بار سنگین تدارکات جبهه جنگ و برخی وظایف دیگر را بر عهده داشتند. باید بگوییم قلم به دستان، فیلم‌سازان، دوربین به دستان، نویسندگان و هنرمندان باید بتوانند زنان را در همه ابعاد به تصویر بکشند؛ همچنان که جنگ جهانی دوم سال 1945 به پایان رسیده و هنوز دارند در مورد آن فیلم می‌سازند و رشادت‌های خودشان را نشان می‌دهند. جنگ چیز منفوری است ولی بالأخره باید آن فداکاری‌ها را نشان داد. تاریخ ما باید این فعالیت‌ها را ثبت و بازخوانی کند.
عضو هیأت مدیره مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان یادآور شد: به خاطر اینکه در داخل ایران دسترسی به اطلاعات جنگ محدود است و اجازه پژوهش مستقل داده نمی‌شود، کتابی در سطح اطلاعات پایه‌ای بین‌المللی وجود ندارد. مثلا در کتابخانه کنگره، کتابخانه ملی بریتانیا یا آمازون و... پژوهش مستقلی پیدا نمی‌کنیم. به همین دلیل نه تنها زوایای مردمی جنگ، از جمله زنان، ناشناخته مانده بلکه صحنه را برای روایت‌های دروغین خارجی آمده می‌کند.
وی تأکید کرد: یکی از نیازهای امروز جامعه ما آگاهی در خصوص جنگ و پیامدهای آن است؛ به خصوص که همیشه بخشی از دنیای خاکستری جنگ و سالهای پس از جنگ برای همه پنهان است. گرچه جنگ واقعه‌ای است که ممکن است در همه جای دنیا وقوع پیدا کند اما شاهدیم وقتی که می‌خواهند بررسی کنند از دید کسانی که بیشترین آسیب‌ها را متحمل شده‌اند هیچ وقت به جنگ نگاه نشده است. در واقع رسالت متولیان و به خصوص پژوهشگران تاریخ شفاهی است که اتفاقات جنگ را به گوش همه برسانند.
به گزارش خبرنگار جماران، صدیقه مرتضوی نیز در این نشست با بیان اینکه آنان که رفتند کاری حسینی(ع) کردند و آنان که ماندند باید کاری زینبی(ع) کنند، گفت: من فکر می‌کنم زینبی(ع) بودن رسالت بسیار سنگینی است و در واقع آنچه حقانیت عاشورا را بیان کرد، گفتمانی بود که حضرت زینب(ع) و امام سجاد(ع) با طرف مقابل داشتند و باعث شکست معنوی و روحی آنان شد که خودش را پیروز و غلبه کننده بر آنها معرفی می‌کرد. ان شاء الله ما با مجموعه پژوهش‌هایی که داریم به این حقانیت برسیم و به ویژه در خصوص ایثارگران و از خود گذشتگانی که هشت سال دفاع مقدس توانست آنچه که به عنوان رویکرد معنایی است را به ما انتقال بدهند.
پرسشگری فرزندان ایثارگران در خصوص این است که چگونه و چرا به اینجا رسیدیم؟
این پژوهشگر مسائل دفاع مقدس با اشاره به اینکه امکان عدم گسست بین نسل دفاع مقدس و نسل فعلی جامعه وجود دارد، افزود: ما این گسست را مشاهده می‌کنیم؛ چنانچه در خیلی از موارد پرسشگری فرزندان ایثارگران در خصوص این قضیه است که چگونه و چرا به اینجا رسیدیم؟ در مقالات اساتید اثر تعارضات ناشی از شبکه‌های اجتماعی در شکاف نسلی و جدایی نسلی در خانواده ایثارگران را مشاهده می‌کنیم. یعنی رسانه‌های اجتماعی بر ارزش‌دهی یا ضدارزش قرار دادن این مباحث اثر خودش را گذاشته است.
وی تأکید کرد: بحث «شکاف نسلی» کاملا نظری و علمی است که باید از طریق تئوری‌پردازی، ایده‌پردازی و به تبع آن پیدا کردن راهکارهای مؤثر بتوانیم کاربست مناسبی را در مسائل اجتماعی پیدا کنیم. اینجا نقش هنر در انتقال مفاهیم بسیار مؤثر است. به مسائلی مثل شعر، قصه، داستان و فیلم عنایت دارید ولی باز هم حق مطلب ادا نشده؛ به خصوص در بحث شکاف نسلی و تأکید بر ارزش‌ها و هنجارهایی که در دفاع مقدس به آن رسیدیم و می‌خواستیم از نسل ما به نسل بعدی انتقال پیدا کند.
مرتضوی افزود: خانواده ایثارگران، رزمندگان و همسران و فرزندان شهدا که با ما در ارتباط بودند، تأکید بر این داشتند که «پذیرش چند صدایی» می‌تواند کمک کند که این هنجارها در جایگاه خودش مستقر شود و ارزش هنجاری خودش را حفظ کند. یکی دیگر از مسائل «نادیده گرفتن نقش مؤثر زنان در جنگ و عدم انتقال واقعیت حضور زنان در جنگ» است. زمانی که اتوبوس‌های رزمندگان راهی می‌شدند، آن چیزی که بر جای می‌ماند زنان، مادران و خواهرانی بودند که دعای خیر بدرقه راه رزمندگان می‌کردند و به خانه بر نمی‌گشتند بلکه به جاهایی می‌رفتند که بتوانند این دفاع را پشتیبانی روحی، روانی، مادی و خدماتی داشته باشند.
متأسفانه جنگ مردانه تلقی شد
زنان مردوار را داشتیم که مردانه در کنار همسران، پسران و رزمندگان مبارزه می‌کردند
وی با تأکید بر اینکه حضور زنان بر مبنای اعتمادی است که مردانی مثل جهان‌آرا به آنها داشتند، اظهار داشت: ما نقش آنها را خیلی پررنگ در هنر، سینما و ادبیات نمی‌بینیم. متأسفانه جنگ مردانه تلقی شد در صورتی که ما همین زنان مردوار را داشتیم که مردانه در کنار همسران، پسران و رزمندگان مبارزه می‌کردند.
این پژوهشگر مسائل دفاع مقدس یادآور شد: «عدم وجود گفتمان مناسب بین نسل جدید و قدیم» و «عدم درک کافی نسل جدید و قدیم از یکدیگر» یک مسأله دیگر است. هر رزمنده فرزندانی دارد، بحث اینکه بنشینند و با هم در رابطه با اشتراکات گفت‌وگوی خودشان به نتیجه مطلوب برسند، کم پیدا می‌کنید. یعنی فرزندان بعضی عزیزان ایثارگر با هنجارهای آنها تطبیق ندارند، ارزش‌های آنها را ارج نمی‌نهند و تلاش دارند ان قلتی وارد کنند به آنچه که آنها کرده‌اند. می‌گویند چگونه اینها را قانع کنیم که موقعیت آن زمان این اقتضا را داشت؟
استفاده سیاسی از جنگ باعث شده عده‌ای جدا شوند
وی تأکید کرد: متأسفانه استفاده سیاسی از جنگ، شهدا و ایثارگران و در حقیقت می‌شود گفت که اختصاصی کردن آن، باعث شده عده‌ای جدا شوند و احساس کنند شهدا اختصاص به بعضی گروه‌ها و جریانات دارند؛ در صورتی که این طور نیست. کسانی که در دفاع مقدس بوده‌اند می‌دانند که تمامی اقشار جامعه، با هر نوع طرز تفکر و ایده، بحث دفاع از ایران اسلامی را جزء اولولیت‌های خودشان قرار داده بودند.
مرتضوی اظهار داشت: شبهه و شک خوب است به شرطی که در آن ماندگاری وجود نداشته باشد؛ بلکه با طرح پرسشگری و کسی باشد که بتواند به این پرسش‌ها پاسخ معنایی، معقول و مدلل بدهد. دهه هشتادی و نودی‌ها پرسشگر هستند. من دیدم که معلم از شاگرد پرسید شغل پدر شما چیست و شاگرد پاسخ داد در حیطه مسائل درسی از من بپرس. با چنین نسلی نمی‌توان عنوان کرد آنچه هست همین است و غیر از این نیست. بنابراین در بحث خانواده ایثارگران هم باید به این مقوله دقت کافی را داشته باشیم.
وی افزود: روایت‌های گوناگونی گفته می‌شود که بعضی از آنها دقیق و شفاف نیست و خیلی افراد در تأیید و اصالت آن شک می‌کنند. اینجا است که ما باید به سراغ حقیقت، واقعیت و شفافیت برویم. به خصوص پدران باید رویکرد مهربانانه همراه با ارتباط مؤثر و گفتمان داشته باشند؛ پذیرش این گفتمان خیلی مؤثر است. ایجاد ارتباط مؤثر کمک می‌کند که جدایی بین نسل قبلی و فعلی یک مقدار کم شود.
