شیخ بولی رئیس شورای امامان اهل بیت(ع) آفریقای جنوبی تاکید کرد: امام معنای واقعی حج را احیاء کرد و با این مناسک سایه استکبار و آپارتاید بر سر مسلمین کوتاه شد.
به گزارش جماران؛ حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ شعیب بولی، رئیس شورای امامان اهل بیت(ع) آفریقای جنوبی در نشست بازخوانی و بازشناسی پیام‌های امام خمینی با موضوع «تبیین فلسفه حج از دیدگاه امام(س)» ، ضمن قدردانی از مدرسه فقه و حقوق امام خمینی برای برپایی این همایش، گفت: برای اینکه حج را از منظر امام بررسی کنیم باید آن را به مقطع قبل از انقلاب و بعد از آن تقسیم کنیم، و وقتی این دو فضا را درک کنیم خواهیم دانست امام چه گام بزرگی برای حج برداشتند.
وی افزود: زمانی که امام(س) حج را با نگاه خودشان تغییر دادند مسلمین به خصوص در آفریقا و فلسطین تحت ستم بودند و مسلمانان بیشترین اقدامشان، سکوت بود و امام در این فضا روایت متفاوتی از حج را بیان کرد.
بولی اضافه کرد: ما در کنار خوانش امام از حج شاهد خوانش و روایت وهابیت از حج بودیم که خوانشی کور از مناسک بود. در این دوره مردم از آپارتاید و استکبار خسته بودند و راه چاره‌ای نداشتند. امام بود که معنای واقعی حج را احیاء کرد و با این مناسک سایه استکبار و آپارتاید بر سر مسلمین کوتاه شد و البته این مسئله مختص مسلمانان سنی و یا شیعه هم نبود.
وی افزود: امام با حج امید را برای نا امیدان احیاء کرد و برای حج عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و معنوی، روایت کرد و نکته جالب و جدید برای من اینکه ایشان استطاعت را به مفهومی فرافقهی تعبیر کرد و آن اینکه کسی که حج می‌رود در کنار استطاعت مالی و جسمی باید توان فهم و درک درست از حج را هم داشته باشد و حج را بفهمد.
بولی ابراز کرد: کسی که حج را نفهمد عملا حج او حج امامی نیست بنابراین در نگاه امام، ذات حج مفاد آگاهی‌بخشی دارد پس کسی که از حج، استطاعت فهمی نداشته باشد نخواهد توانست حج خوبی هم داشته باشد.
رئیس شورای امامان اهل بیت(ع) آفریقای جنوبی اضافه کرد: امام با این نگاه که حج فقط یکی از مناسک اسلام است که پیامبر(ص) آن را ابلاغ و اجرا کرد و مراد از برائت فقط اعلام انزجار از مشرکین دوره پیامبر(ص) است مخالف بود و این نگاه تقلیل‌گرایانه را نمی‌پسندید.
وی افزود: در بحث حج، امام معتقد است که در ایام حج باید چالش‌های جهان اسلام مانند وحدت بررسی شود لذا امام، حج را یک مناسک نمی‌داند بلکه راهکاری برای رفع مشکلات جهان اسلام می‌دانست.
رئیس شورای امامان آفریقای جنوبی تاکید کرد: البته نگاه امام به حج در قبل از انقلاب هم این نگاه بود که حج باید کارکرد اتحادبخشی، آگاهی بخشی و مبارزه علیه اشغال‌گری اسرائیل و صهیونیست‌ها برای مسلمین داشته باشد و این مسئله حتی در سخنان سال 1971 ایشان می‌بینیم.
وی افزود: امام با این نگاه مبارزه با رژیم پهلوی را هم از مصادیق پیام حج واقعی و درست می‌دانستند و معتقد بودند مسلمانان اگر حج را به خوبی درک کنند با رژیم‌های مستکبر در داخل کشور خودشان و در عرصه جهانی سازگاری نخواهند داشت.
گفتنی است شیخ بولی از طرف شخص امام خمینی به حج اعزام شد و با جوامع اهل سنت رابطه نزدیکی دارد و در نمازهای اهل سنت شرکت می‌کند و اهل سنت هم در نمازهای جماعت ایشان شرکت دارند.
امام فقیه حاضر در صحنه بود
استاد حوزه علمیه گفت: امام بارها تاکید فرمودند من از آخوندهایی نیستیم که حکمی صادر کنم و سر جایم بنشینم دنبال حکم راه می‌افتم. امام معتقد بود امامت و رهبری با نشستن در خانه ممکن نیست و باید وارد صحنه شد و همراه مردم تلاش کرد.
به گزارش جماران؛ حجت‌الاسلام والمسلمین لطیفی، استاد حوزه علمیه در نشست بازخوانی و بازشناسی پیام‌های امام خمینی با موضوع «تبیین فلسفه حج از دیدگاه امام(س)» که از سوی مدرسه فقه و حقوق امام خمینی برگزار شد با بیان اینکه آشناکردن جامعه با دیدگاه‌های امام بسیار ضروری است و در این زمینه کوتاهی شده است، گفت: چند روز قبل به مناسب عید قربان سخنرانی امام در این باره از تلویزیون پخش شد، امام ضمن صحبت‌هایشان، خیلی روی این مسئله تاکید کردند که تصدیق ماجرای ذبح اسماعیل و کار حضرت ابراهیم(ع) آسان است ولی تصور آن دشوار است.
وی افزود: از لحاظ تصدیقی قابل قبول است که یک پیامبری که وصف خلیل الرحمان دارد این کار را بکند ولی فهم این مسئله خیلی دشوار است.
لطیفی گفت: ما مخصوصا متدینین یا در گذشته زندگی می‌کنیم و امید به آینده داریم یعنی اگر تولی و تبری داریم نسبت به گذشته است و اگر امیدی به تحقق دولت کریمه داریم برای آینده است و امروز هم فقط به نقل تاریخ اسلام مشغول هستیم. یعنی تاریخ صدر اسلام را نقل کرده و از آن لذت می‌بریم و احساس می‌کنیم نقل و لذت بردن از اینها یعنی دین.
وی ادامه داد: امام اینچنین نبود. ما می‌خوانیم: العلماء ورثة الانبیاء. ورثة الانبیاء یعنی چه؟ آیا خواندن و تصدیق کردن آن است؟ امام بارها تاکید فرمودند من از آخوندهایی نیستیم که حکمی صادر کنم و سر جایم بنشینم دنبال حکم راه می‌افتم. امام معتقد بود که اگر ورثة الانبیاء یعنی وراثت نبوت که چنین چیزی وجود ندارد و نبوت، ارثی نیست و اگر منظور از ورثة الانبیاء، امامت است امامت و رهبری با نشستن در خانه ممکن نیست و باید وارد صحنه شد و همراه مردم تلاش کرد.
لطیفی گفت: معاویه نامه‌ای به امام علی(ع) نوشت که تو چرا خودت را وصی پیامبر می‌دانی، پیامبری که تمام شده است و حضرت محمد(ع) آخرین پیامبر بود و غیر از این هم مقام دیگری نداشت که شما بخواهی وصی پیامبر باشی. حضرت در پاسخ فرمودند این کلام تو طرد و نفی همه پیامبران مرسل است، پیامبران اولوالعزم هم مقام رسالت و هم امامت داشتند؛ کان رسولا نبیا و اماما.
وی افزود: امام، امام جامعه بود و در مسائل جامعه حضور داشت. سیدقطب در فی ظلال در ذیل آیه نفر گفته است نفر این نیست که کسی در کتابخانه بنشیند و کار علمی و تحقیقی بکند و مجتهد کتابخانه‌ای شود، هدف قرآن این نیست. نفی این است که وارد صحنه و میدان بشوی و جهاد کنی و در ضمن جهاد به اجتهاد برسی.
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: قاعدتا ما مسلمین عادت کرده‌ایم که وقتی آیات قرآن را می‌خوانیم یعنی این آیات، کلماتی است که پیامبر(ص) بر صحابه خود خوانده و الان برای ما نقل تاریخی است. این یک نگاه است و نگاه دیگر اینکه این آیات برای ما هم نازل شده و اگر ما مسلمان هستیم دوره و زمانه فرقی ندارد و پیامبر هنوز هم زنده است و با بیان خودش این آیات را در قلب من جاری می‌کند و قرآن الان بر وجود ما خوانده می‌شود.
وی افزود: امام خمینی در واقعیت زندگی می‌کرد و اگر قرار است فقهای دین وارث انبیاء باشند این وراثت یک گزاره علمی و آکادمیکی نیست بلکه یک مسئولیت اجرایی است و در متن واقع زندگی باید مورد توجه باشد و نباید منتظر بایم تا شرایط برای مدیریت امامت ما حاصل شود بلکه باید حرکت کنیم برای تحصیل شرایط.
حجت‌الاسلام لطیفی با بیان اینکه دین، برنامه زندگی برای انسان عاقل مختار است، ادامه داد: ادیان الهی برای اداره زندگی بشر و جهتگیری انسان در مسیر توحید آمده‌اند و دین، متن زندگی یک فرد مؤمن است و این برعکس نگاهی است که امروز متاسفانه وجود دارد به خصوص که دین خاتم برای هدایت بشر تا روز قیامت آمده است. بنابراین دین اسلام چیزی نیست که در کنار سیاست قرار بگیرد بلکه به همه زندگی ما جهت دینی می‌دهد.
وی افزود: بنابراین دین اسلام عین سیاست است نه در کنار سیاست؛ دین چیزی و سیاست چیز دیگری نیست، علامه طباطبایی، دین را سبک زندگی انسان می‌داند.
لطیفی اضافه کرد: نکته‌ای که متاسفانه امروزه بحث زیادی درباره آن وجود دارد خلط بین ولایت و ولی و حاکمیت و حاکم است؛ ولایت یک نهاد و حاکم یک شخص است؛ امام خمینی(س) تاکید دارد که نخستین و مهمترین وظیفه هر مسلمان دفاع از حکومت و ولایت اسلامی است و هیچ اصل دیگری در این حد نیست به همین دلیل ایشان حفظ نظام را از نماز هم بالاتر و اوجب واجبات می‌داند.
وی با بیان اینکه البته این به معنای دفاع از حاکم و یا حاکمان نیست، افزود: با این بحث ما می‌توانیم شیوه رفتاری امام علی(ع) در دفاع از خلفا را تحلیل کنیم زیرا امام(ع) در عین اینکه بر غاصب بودن افراد تاکید داشتند به خلفا راهنمایی و مشاوره می‌دادند که نمونه تاریخی آن مشورت امام به خلیفه دوم برای عدم حضور شخص او در میدان جنگ بود.
لطیفی تصریح کرد: حاکم جدا از حاکمیت است و دفاع از حاکمیت واجب است. ابوسفیان بعد از ماجرای سقیفه خدمت امام علی(ع) رسید تا شیطنت کند و گفت اگر شما موافق باشی من مدینه را پر از افرادی می‌کنم که از تو حمایت می‌کنند ولی حضرت جواب داد تو 20 سال است که با اسلام مخالف هستی و امروز به دفاع از من برآمده‌ای.
استاد حوزه علمیه بیان کرد: وحدت از نظر امام(س) بر خلاف آن چیز که در ذهن بسیاری از شیعیان هست (که اتحاد ما با اهل سنت تاکتیکی و مقطعی و موقتی است) تاکتیکی نبود. وحدت از نظر امام، یک واجب اصلی و اصیل است نه واجب تبعی، واجب ضروری است و نه اجتهادی که یک فقیهی درون اتاق خود بنشیند و از آن سخن بگوید. وحدت با صراحت در قرآن بیان شده و امام بارها به ایات قرآن در بحث وحدت اشاره داشتند.
وی افزود: براساس صفحه 322 صحیفه نور، امام در بهمن 1349، در ایام حج فرمودند: باید توجه داشته باشید این اجتماع بزرگ که به امر خدا در هر سال در این سرزمین مقدس فراهم می‌شود شما ملتهای مسلمان را مکلف می‌سازد که در راه اهداف مقدسه اسلام و مقاصد شریعه مطهره کوشش کنید و در راه استقلال و ریشه کن کردن سرطان استعمار هم پیمان شوید و ... .
لطیفی بیان کرد: متاسفانه بحث وحدت در جامعه اسلامی به عنوان واجب تعبی شمرده شده است و این درست نیست.
وی با بیان اینکه برخی به تقابل میان امام و علامه طباطبایی دامن می‌زنند، اظهار داشت: علامه در ذیل آیات ربا در سوره بقره، فرموده که خداوند شدت عملی را که درباره ربا دارد در مورد هیچ عمل دیگری ندارد و تنها موردی را که هم ردیف آن قرار داده تولی به اعداء و دشمنان دین است و علت این است که آثار این دو، اجتماعی است.
وی افزود: از منظر علامه طباطبایی، تولی و تمایل و محبت به اعداء دین امت‌های اسلامی را در مهلکه قرار می‌دهد و این برداشت خیلی شبیه فرمایشات امام خمینی است.
امام نگران تهی‌شدن روح اصلی حج بودند
استاد حوزه علمیه گفت: امام نگران بود که مبادا ظاهرگرایی چنان به حج دمیده شود که روح آن را تهی کند.
به گزارش جماران حجت‌الاسلام والمسلمین جهانگیری، استاد حوزه علمیه در نشست بازخوانی و بازشناسی پیام‌های امام خمینی با موضوع «تبیین فلسفه حج از دیدگاه امام(س)» ، گفت: در مطالعاتی که بنده در آراء امام در باب حج داشتم به این نتیجه رسیده‌ام که امام نگران یک نوع از حج بودند، حجی که اسیر قدرت‌های شیطانی باشد، ایشان نگران است که روح ظاهرگرایی چنان به حج دمیده شود که روح آن را تهی کند.
وی افزود: حج عملی کاملا منسکی و خط کشی شده است ولی امام نگران است که حج از روح آن خالی نشود لذا امام معتقد است حج فقط یک تکلیف نیست و کسی که حج و طواف نساء را انجام دهد بگوید من تکلیفم را انجام دادم؛ ایشان حج را آغاز رسالت حج می‌دانست. امام فقط نگاه فردی به حج نداشت بلکه برای حج یک فقه نظام قاول بود که آن حج در تمام ساحات حج رخ می‌دهد.
جهانگیری ادامه داد: از منظر امام وجوبی به حج رقم خورده که آن وجوب فردی است و با پایان مناسک خاتمه می‌یابد ولی حج یک وجوب جمعی هم دارد و آن اینکه حاجیان رسالت خودشان را در عرصه اجتماعی و سیاسی امت اسلامی انجام دهند. امام معتقد است حج باید به وحدت بینجامد ولی به معنای هضم شدن مذاهب اسلامی در یکدیگر نیست.
وی تاکید کرد: امام معتقد بود حج باید ما را به هم دستی برساند نه یک دستی، شیعه باید شیعه بماند و بر مناسک حج بر مبنای فقه شیعه تاکید دارند ولی در عین حال باید وحدت هم باشد. امام بر هویت مذهبی تاکید دارند ولی این نباید سبب شود تا مسلمین همدست نشوند.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه امام برخی مفاهیم شیعه مانند تقیه را بازتعریف کرد، ادامه داد: دال مرکزی تقیه در اندیشه شیعه خوف بود یعنی افراد برای حفظ جان و آبرو، تقیه می‌کردند ولی امام چنین جایگاهی برای تقیه قائل نیست، ایشان هم وحدت و همدستی را در حج می‌بیند و هم نفی یکدستی؛ دال مرکزی نظر امام در تقیه، مدارا است نه خوف.
وی افزود: از نگاه امام اگر ما می‌گوییم در ایام حج، مهر بر پیشانی نگذاریم و در نمازهای جماعت اهل سنت در حج شرکت کنیم نه اینکه از حکومت آل سعود واهمه داریم و ما در اقلیت هستیم بلکه تقیه ما هم از موضع قدرت است، امام می‌گوید تقیه شما هم باید مداراتی باشد یعنی من این باور را دارم و بر باور خودم هم راسخم ولی به احترام شما فلان کار را انجام می‌دهیم.
جهانگیری تصریح کرد: بازتعریف اندیشه امام درباره حج هم وحدت‌آفرین است و هم هضم‌کننده شیعه نیست و هویت شیعه را تقویت می‌کند. این نگاه امام نشان داد امام وحدت را هضم‌کننده شیعه در سایر مذاهب نمی‌داند و این زاویه در نگاه امام(س) جای بحث جدی دارد.
کرامت انسانی و عقلانیت اجتماعی در حج امام پررنگ است
استاد حوزه علمیه با با بیان اینکه کرامت در حج امام پررنگ است، گفت: از مهفوم کرامت، آزادی‌های اجتماعی بر می‌آید که فرق جدی با آزادی‌های لیبرالیستی دارد و از دل این آزادی، کرامت انسانی و مفهوم مقاومت تولید می‌شود.
به گزارش جماران حجت‌الاسلام والمسلمین اسدپور، استاد حوزه علمیه در نشست بازخوانی و بازشناسی پیام‌های امام خمینی با موضوع «تبیین فلسفه حج از دیدگاه امام(س)» ، با اشاره به عقلانیت اجتماعی از نگاه امام و نسبت آن با حج، گفت: در متون حوزوی در خیلی موارد، خلط بین عقل، عقلانیت و کار عقل که استدلال و تفکر و تفلسف است، صورت می‌گیرد، در صورتی که عقلانیت، عقل نیست و کارویژه عقل هم نیست. عقلانیت خروجی دانشی عقل هم نیست.
وی با بیان اینکه عقلانیت، دستگاه محاسباتی برای کنشگری است، افزود: معنابخشی و جهت‌دهی به کنش را عقلانیت صورت‌بندی می‌کند که آبشخور فلسفی و عقلانی دارد و با دانش‌های عقلی، نسبت برقرار می‌کند.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه عقلانیت اجتماعی، برآمده از اندیشه‌های اجتماعی است، گفت: امام قصد داشتند این دستگاه محاسباتی(عقلانیت اجتماعی) در بطن و متن جامعه تحقق پیدا کند. امام اصرار داشت متن جامعه باید به چنین عقلانتیی دست باید و منطق محاسبه آحاد اسلامی باید به درجه‌ای از ارتقاء برسد که با رهبری جامعه معیت و همراهی پیدا کند و به نظر بنده این نگاه به عقلانیت، بدیع و بی نظیر است.
اسدپور تصریح کرد: امام آرمان و هدف نهایی اسلام را استخلاف اجتماعی امت در نظر می‌گیرد و در قرآن کریم به خوبی تبیین شده است، قرآن کریم در برابر استخلاف اجتماعی، استخفاف امت را در آیات مرتبط با داستان فرعون به کار برده است و می فرماید آنها قوم فاسقی بودند که به استخفاف در برابر فرعون تن دادند.
استاد حوزه علمیه بیان کرد: امامِ حق تلاش دارد جامعه خود را به رتبه‌ای که خود او در آن قرار دارد راهنمایی کرده و مردم را هم به مقام خلیفة اللهی برساند بنابراین هدف نهایی تشریع اسلام عزیز، استخلاف اجتماعی امت است یعنی به جای آحاد، جامعه خلیفة اللهی شکل بگیرد و همه ساختارهای اجتماعی به این مرتبه از عقلانیت برسند.
اسدپور گفت: در عقلانیت اجتماعی امام به شدت تمرکز بر توحید و اندیشه پایه‌ای حکمی پررنگ است، جهانبینی توحیدی حاکم است، جهانبینی و توحید امام، نیشدار، دشمن‌ساز، و دشمن‌سوز است.
وی افزود: امام بارها در پیام حجشان به توحید نیشدار گزنده صف‌بندی کننده مشرکین و اعداء اشاره کرده است و معتقد است توحیدی که پیامبر(ص) آورد دشمن‌ساز است و باعث ایجاد صف‌بندی در مقابل آن می‌شود.
اسدپور با بیان اینکه حکمت توحیدی، پایه این عقلانیت است، گفت: این حکمت دانش کلام و فلسفه نیست بلکه برداشت معارفی از قرآن و روایات هم پایگاه این حکمت توحیدی است و امام از این حکمت توحیدی به کرامت ذاتی و اکتسابی انسان می‌رسد و ریشه کرامت را در باور به توحید می‌داند.
وی با بیان اینکه کرامت در حج امام پررنگ است، افزود: از مهفوم کرامت، آزادی‌های اجتماعی بر می‌آید که فرق جدی با آزادی‌های لیبرالیستی دارد و از دل این آزادی، کرامت انسانی و مفهوم مقاومت تولید می‌شود؛ این مقاومت امتداد کرامت است و اگر می‌خواهیم این کرامت مخدوش نشود باید مقاومت داشته باشیم.
اسدپور بیان کرد: پایه عقلانیت اجتماعی مدنظر امام مبتنی بر حکمت است و از آن انسان‌شناسی و ادبیات مقاومت بیرون آمده و مقاومت باعث پیشرفت می‌شود و اکثر متفکران مانند شهید بهشتی، شهید مطهری، امام موسی صدر و شهید صدر و حضرت آقا هم این تفکر را عمدتا از امام دارند.
وی افزود: امام تحقق همه این عقلانیت‌ها را در فریضه حج متبلور می‌داند، نگاه امام این بود که مناسک ضروی است چون شور و علقه معنوی ایجاد می‌کند ولی باید از این ظواهر به باطن نزدیک شویم. البته متاسفانه ما در برخی حیطه‌های اجتماعی عمدتا به مناسک‌گرایی صرف بسنده کرده‌ایم، مثلا در ایامی که عید قربان و دهه اول ذیحجه است ناگهان نیمی از جامعه سیاهپوش ایام مسلمیه می‌شوند و از الان به استقبال محرم می‌روند که داد برخی مداحان هم بیرون آمد.
اسدپور افزود: این مناسک‌گرایی خطرناک است و باعث تهی شدن از معنا می‌شود و راهکار این است که حکمت و عقلانیت ضمیمه آن شود و پایگاه شعور و حکمت اجتماعی ارتقاء پیدا کند.
وی با بیان اینکه جلوه دادن بیش از حد به اربعین در برابر حج خطرناک است، گفت: این مسئله برخلاف مشی و راه امام(س) است، اربعین موضوع مهمی هست ولی نباید در برابر حج امت محور قرار بگیرد و رقابت و مقایسه بین این دو مسئله بکنیم.
فلسفه حج امام دارای سه رکن برائت، وحدت و معنویت است
به گزارش جماران حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی نجفی، استاد حوزه علمیه در نشست بازخوانی و بازشناسی پیام‌های امام خمینی با موضوع «تبیین فلسفه حج از دیدگاه امام(س)» گفت: در بین سران کشورهای اسلامی، فقط دو کشور برای حج پیام می‌دهند؛ یکی پادشاهی سعودی و دیگری جمهوری اسلامی است.
وی با بیان اینکه امام هم قبل و هم بعد از انقلاب دغدغه‌هایی در مورد حج داشتند، افزود: امام معتقد بود که برخی نتایج سیاسی و اجتماعی حج کمرنگ شده است و متروک مانده و چالش‌هایی در این مسیر وجود دارد.
اینها از گزاره‌های مکتوب امام قابل برداشت است نه اینکه صرفا ما برداشتی بکنیم، ایشان چالش بزرگ را مغفول ماندن منافع حج می‌داند و به سه دسته تقسیم می‌کند.
نجفی اظهار داشت: نوع نگرش مسلمین از چالش‌هایی است که امام برای حج مطرح می کند و نگران هستند که به عبادتی خشک و بی حرکت تبدیل نشود همچنین چالش دیگر حج در نگاه امام، چالش غفلت‌زدگی مسلمین است.
وی افزود: امام فرموده‌اند که برخی می‌گویند حج چه کاری به زندگی دارد و این برای امام دغدغه درست می‌کند همچنین چالش دیگر، پراکندگی دل‌های مسلمین است .
نجفی با اشاره به ارزشها و باورهای پایه در حج، گفت: امام ارزشها را به احکام اخلاقی، سیاسی و اجتماعی تقسیم کرده است. در احکام اجتماعی، فرموده است مراعات اهل سنت را بکنید و در احکام سیاسی هم بر راهپیمایی کوبنده برای برائت تاکید دارند.
وی افزود: فلسفه حج امام سه رکن دارد؛ رکن برائت، رکن وحدت و رکن معنویت یا عبودیت ولی آنچه الان در حج رخ می‌دهد معنویت و عبودیت هست ولی منتهی به وحدت نشده است. امام فرمودند اجتماع در مکه، اجتماع سیاسی است و ما شاید بالاتر از آن نداشته باشیم.
استاد حوزه علمیه تصریح کرد: افزایش دانش و آگاهی و تعهد درونی زائران و تبلیغ مشترکات و منافع راهبردی مشترک و شناخت مکر و حیله دشمنان از موضوعات مهمی است که امام خیلی بر آن تاکید دارد.
وی افزود: تبدیل اندیشه به کارکرد و آسیب‌شناسی حج و استخراج مسائل اصلی حج از موضوعاتی است که در فرمایشات امام بر آن تاکید شده است.
گفتنی است این نشست که پنجمین نشست از سلسله نشست های هم اندیشی و بازخوانی پیام ها و سخنرانی های حضرت امام(س) در موضوعات مختلف است، به صورت گفتگویی و هم اندیشی برگزار می گردد و در خلال این نشست نیز تنی چند از طلاب حوزه علمیه مشکات نیز به ایراد سخن پرداختند.
