مشروح دومین همایش بین المللی قرآن در اندیشه و سیره امام خمینی(س)

پایگاه خبری جماران: دومین همایش بین المللی قرآن در اندیشه و سیره امام خمینی(س) صبح روز چهارشنبه در حرم امام خمینی(س) برگزار شد.

عبدالهادی فقهی زاده در همایش بین المللی قرآن در اندیشه و سیره امام خمینی(س) ضمن تبریک به مناسبت فرارسیدن مبعث رسول اکرم(ص)اظهار داشت: تردید ندارم که حیات ثمربخش و زندگی آفرین حضرت امام خمینی(ره) با آیه « قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ ۖ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَىٰ وَفُرَادَىٰ» آغازدین گرفته و راه سپرده و به پایان رسیده است. اگر مفاهیم ارزشمندی همچون استقلال، نفی سلطه بیگانه، طاغوت ستیزی، دین ورزی خردورزانه و نه متحجرانه، جهاد همه جانبه فی سبیل الله در راه تعالی جامعه ایمانی، انحراف ستیزی و قیام لله و نترسیدن از زر و زور مفاهیم کلیدی آیین آسمانی اسلام و برگرفته از متون نورانی قرآن و سنت هستند، حضرت امام به مثابه شاگردی برجسته و عالمی بزرگ آنها را هم در عرصه نظر و هم عمل تجلی بخشید.

وی افزود: امام مصداق بزرگ مبارزه با طاغوت بود و علامه طباطبایی نفی غلبه کافران بر مومنان را منوط به پایبندی آنها به لوازم ایمان عنوان کرده است. چنان که بین آیه «وَلَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا» از یک سو و « وَلا تَهِنوا وَلا تَحزَنوا وَأَنتُمُ الأَعلَونَ إِن کُنتُم مُؤمِنینَ» ارتباط برقرار کرده و تصریح نموده که نفی سبیل هم در دنیاست هم آخرت. و امام عزیز امت اسلامی کوشید غلبه مومنان را بر کافران محقق کند هم در دنیا و هم آخرت.

معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: امام خمینی مجسمه قیام لله در دوره معاصر و بزرگترین خادم قرآن کریم در عصر حاضر بود. در بینش و روش و منش قرآنی بود. او قرآن را کتاب زندگی می دانست و می خواست. اخلاق دینی را ثمره حکمت برمی شمرد و درد دین و اخلاق و اجتماع را داشت.

او در ادامه با اشاره به ویژگی های قرآن، آن را کتاب رحمت الهی خواند که برای یافتن حقیقت توسط انسان فرستاده شده است.

نجفقلی حبیبی نیز در این مراسم گفت: موضوع صحبت بنده چگونگی استمرار و دائمی بودن احکام اجتماعی اسلام با توجه به تحولات روزاست. اسلام دین جاوید و آخرین دین الهی است که از طرف خداوند متعال توسط پیامبر اکرم(ص) برای راهنمایی بشریت فرستاده شده و بر این اساس حلال محمد حلال علی الیوم القیامه و حرام ایشان حرام علی الیوم القیامه است. این یعنی دیگر از جانب خداوند پیامبری نخواهد آمد.

وی افزود: اکنون سوال این است که با وجود تحولات مستمر زندگی بشر و پیشرفت علم و امکانات زندگی آیا می توان با قوانین و نظامات گذشته های دور و اسلام که تا امروز بیش از 1400 سال از عمرش می گذرد، زندگی کرد؟ با  توجه به موضوع این همایش که بررسی اندیشه های امام خمینی به عنوان رهبرانقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی است، باید دید که آیا انطباق با قواعد اسلامی 1400 پیش شدنی است؟

حبیبی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: مهم ترین موضوع چالش برانگیز در باب حضور و حاکمیت دین، مسائل حکومت و نیز مسائل محدحدثه است. رخدادهای جدیدی که در صدر اسلام نبوده اند. مانند انواع شرکت های تجاری، بیمه ها و معاملات بانکی و ... که در تمام آنها هیچ اشکال عمده و غیرقابل حلی وجود ندارد. قرآن مجید به صراحت برای پیامبر فرمودند «وشاورهم فی امر» و برای مسلمانان نیز فرموده اند «امرهم شورا بینهم» این بدین معناست که مسلمانان می توانند با مشورت یکدیگر بر اساس همین آیات و روایات درباره تمامی مسائل جدید با مشورت یکدیگر تصمیم بگیرند و مسلما تشکیل حکومت با رعایت قواعد اخلاقی و اصول کلی اسلام به موجب همین آیه و آیاتی نظیر آن از جمله حدیث «لا ضرر و لاضرار فی الاسلام» و محکمات عقلی که مورد قبول اسلام است تحقق می یابد.

وی در قسمت دیگری از سخنان خود بیان کرد: از آنجا که نیازهای بشری به خصوص در زندگی های سیاسی و اجتماعی دائما در حال تغییر است و اغلب زندگی های خانوادگی و ملی نیز همین تغییرات را تجربه می کنند و مدام مشکلات ناشی از تحول زندگی اجتماعی پیش می آید، حضرت امام برای اینکه چنین مشکلی را حل کنند در بیانی فرموده اند: اجتهاد مصطلح در حوزه ها کافی نیست. مرحوم آیت الله العظمی موسوی اردبیلی که در ابتدای انقلاب، یک دهه بر منصب ریاست قوه قضائیه بودند در مقدمه کتابی فرموده اند برخی مسائل باید با در نظر گرفتن اجتهاد پویا که امام فرمود و نقش زمان و مکان استنباط و تبیین شوند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: بنابراین فقها همیشه باید زمان و مکان را در اجتهاد در نظر گیرند. یعنی مسائل و مشکلات و پدیده های جدید دائم باید از طریق فقها رصد شود و برای موضوعات جدید بر مبنای قواعد اجتهاد صحیح، راه حلی مناسب عرضه شود. چنین اجتهادی برای حل مشکلات و حوادث می تواند امور جامعه را در تمام شئون در حوزه تعالیم اسلامی آن حل و فصل کند.

حبیبی گفت: با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری یک مرجعیت عالی چون حضرت امام رضوان الله تعالی علیه بر این نظریه تاکید و به آن جامه عمل پوشیده شد. چنانکه توجه به همه این مبانی یعنی اصل جاودانه بودن و تغییر ناپذیر بودن احکام اسلام، آیه شریفه وامرهم شورا بینهم و با عنایت به اجتهاد مستمر فقها با توجه به زمان و مکان و دیگر قواعد عام در منابع اسلامی اعم از کتاب و سنت و بنای عقلا و عرف مورد قبول، نظام جمهوری اسلامی ایران به تصویب ملت ایران رسید و قانون اساسی آن سامان یافت. لذا همواره باید باب اجتهاد با عنایت به زمان و مکان باز باشد.

وی در پایان گفت: چگونگی استمرار و دائمی بودن احکام اجتماعی اسلام با توجه به تحولات روز بر مبنای نظر امام کاملا قابلیت عمل یافته و اصول کلی حاکم بر این روش در قانون اساسی ایران کاملا روشن و مشخص است و همه مسائل و موضوعات پیچیده و جدیدی که پیش می آید پس از بررسی عقلا و متخصصان جامعه و اهل مشورت با اجتهاد مستمر فقهای جامع الشرایط با موازین اسلام منطبق می گردد. بدین ترتیب مشخص شد که اسلام برای اداره زندگی مسلمانان در تمام دوره ها و با همه مسائل جدیدی که مطرح می شود از طریق متخصصان و صاحب نظران و با اجتهاد مستمر فقها قابلیت اجرایی لازم را می یابد.

این شبهه که اسلام بعد از 1400 سال اعتبار اجرایی لازم برای زندگی امروز بشر را ندارد و حداکثر می توان در مسائل مربوط به عبودیت به آن مراجعه کرد، ادعایی بی مورد است. چنانکه گفته شد از طریق اجتهاد مستمر هیچ گاه گرد کهنه گی بر دامن اسلام نمی نشیند. البته نمی توان انکار کرد که عمل نکردن به اجتهاد پویا و ماندن در اجتهاد مصطلح یا رفتارهای خودسرانه و خلاف مقررات، یا مثلا به جای عمل به قانون بر مبنای خطوط حزبی و جناحی عمل کردن و یا به تشخیص یک متولی جاهل یا مغرض عمل کردن و امثالهم، همواره ممکن است در جامعه اسلامی رخ دهد که ربطی به اسلام ندارد.

زهرا اخوان صراف نیز در این مراسم گفت: مقدمه ای درباره ضرورت گذار از سنت تفسیری به تفسیر مدرن و نقش دیدگاه های امام خمینی در این گذار بیان می کنم. مهم ترین شاخصه دوره مدرن درک ضرورت بازسازی دانش های بشری است که از جمله آنها تفسیر و علوم قرآن است. قرآن کتاب الهی بوده و تفسیرش دانش بشری است. در بایستگی آزادسازی متن مقدس از سنت فهم به معنای گذار از تفسیر سنتی به تفسیر سنتی گمان نمی کنم تردیدی باشد.

وی در ادامه به معضلاتی اشاره کرد که در چند دهه اخیر پیش روی سنت تفسیری وجود داشته است. او همچنین در ادامه از میدان داری محققان غربی و مستشرقین در عرصه مطالعات قرآنی انتقاد کرد.

صراف در بخش دیگری از سخنان خود گفت: حضرت امام هرچند که عنایت ویژه ای به وجوه سنتی قضایا دارند در تمام عرصه ها، ولی مشخص است که از وجهی نواندیشی برخوردار هستند. تاثیرهای قرآن پژوهانه ای که در آثار ایشان وجود دارد این را نشان می دهد.

مریم المقداد از تونس نیز در این مراسم گفت: پس از آنکه مسلمانان قرآن را محجور قرار دادند، امام رحمت الله علیه آن را به عنوان بهترین برنامه زندگی و انقلاب خود قرار دادند. امام آن را در همه عرصه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی در جمهوری اسلامی ایران زنده کردند. بدیهی است که ببینیم قرآن از کودکی تا بزرگسالی امام خمینی با گوشت و خون ایشان عجین شده و تصویر زیبایی که می توان از امام ترسیم کرد تعلق ایشان به قرآن کریم است و ایشان تمامی احکام و تشریحات خود را بر اساس آن بیان کردند.

حجت الاسلام ابوالفضل موسویان نیز در این مراسم ضمن تشکر از برگزارکنندگان این همایش اظهار کرد: بحثم درباره پذیرش حکومت غیر مردمی است که با توحید مغایرت پیدا می کند. آیاتی را در مقاله خود درباره طاغوت آمده ذکر کرده ام و از جملاتی که امام رضوان الله تعالی علیه در جاهای مختلف داشته اند استفاده کرده ام و نشان داده ام که چگونه امام در مقاطع مختلف مطابق با این آیات موضع گیری کرده اند.

وی بیان کرد: در مقاله خود اشاره کرده ام با اینکه حرف از حکومت اسلامی زده می شد، اما حضرت امام بر جمهوری اسلامی تاکید داشتند. تاکید بر جمهوری اسلامی یکی از نکات اساسی به آراء و دیدگاه های مردم است. توضیح داده ام اگر حکومتی شرایط را برای کنار زدن مردم آماده کند و به گونه ای باشد که مردم حضور جدی و فعالی نداشته باشند این با توحید ناسازگار است.

جرنو القاسم جالو از گینه هم در این مراسم گفت: وقتی ما به قرآن تمسک بجوییم حقیقت زندگی را درک می کنیم. با شناخت خدای متعال که این کتاب را نازل کرده و شناخت پیامبر که رحمت برای عالمیان است ارزش آن را درک خواهیم کرد. آیا عیب نیست که ما از این پیام الهی غافل شویم؟ باید مانع ها و حجاب ها را کنار بزنیم. امام نیز در سخنان خود این را بیان کرده اند که ما باید بتوانیم از سفره قرآن بهره مند شویم.

محمود شاکر عبود علی الخفاجی از عراق نیز در این همایش گفت: امام خمینی با فهم و درک حقیقت زندگی جوامع بشری امروزه به این مسئولیت خود واقف شده اند. ما یقین داریم که شرایط زمانی امام خمینی سخت ترین شرایط در عصر کنونی و در تاریخ اسلام بود. به گونه ای که خود را وقف خدمت به جامعه اسلامی و مستضعفین جهان بدون توجه به گرایش ها و اندیشه های آنها نمود. این مسئولیتی بود که خدای متعال بر دوش فقها قرار داده است. امام در سراسر جهان به مبارزه با استکبار و حمایت از مستضعفین و مخالفت با برخی طرح های جهانی سازی برخاست. بنابراین طرح امام خمینی تحولی تاریخی در برنامه های اسلام معاصر و انقلابی در اندیشه به وجود آورد و با استکبار و سیاست های غربی سازی اندیشه ها به مقابله برخاست و فریادی شد در وجدان آزادگان و آزادمردان جهان.

سید حسن خمینی: آوردن روح قانون به جامعه طوفان به پا می کند/ آموخته امام به ما این است که کار را برای خدا کنیم

مشروح سخنان یادگار امام در دومین همایش بین المللی قرآن در سیره و اندیشه امام خمینی