امام بخشنده

پایگاه خبری جماران: امام جواد الائمه(ع) نهمین امام شیعیان و ملقب به ابن الرضا، جواد و تقی است. پدر بزرگوارش علی بن موسی الرضا(ع) و مادرش ریحانه از خاندان ماریه قبطیه (ام ابراهیم) یکی از همسران پیامبر اسلام(ص) است. آن حضرت  بنابر معروف در دهم رجب سال 195هجری در مدینه منوره به دنیا آمد و در خردسالی پس از شهادت پدر به امامت رسید.

امام رضا(ع) در پاسخ به سؤالی از امام بعد از خودش، فرمود:

الامام إبنی؛ امام فرزند من است. (کافی، ج 1، ص 320، ح 5)

همچنین در پاسخ به شخصی که نسبت به اینکه امام جواد(ع) در خردسالی به امامت برسد، فرمود:

و مایضرّه من ذلک فقد قام عیسی(ع) بالحجه و هو ابن ثلاث سنین؛ چه اشکالی دارد در حالی که حضرت عیسی نیز در سه سالگی حجت خدا بود.(همان، ص 321، ح 10)

این مقایسه حضرت نشانگر عظمت امام جواد(ع) و جایگاه آن حضرت است، چنانکه در روایت دیگری فرموده است:

ان الله تبارک و تعالی بعث عیسی ابن مریم رسولاً نبیّا، صاحب شریعه مبتداه فی أٌصغر من السّن الذّی فیه ابوجعفر.(همان، ص 322، ح 13)

حضرت عیسی(ع) رسول و نبی و صاحب کتاب و شریعت شد در حالی که سن ایشان از جواد الائمه هم کمتر بود.

بیان امام رضا(ع) حکایت از تقدیر و قدرت خداوند بزرگ دارد که رسالتش را در هر جا صلاح بداند قرار میدهد.

امام جواد(ع) در اخلاق و کمالات معنوی و عبادت و پارسایی سرآمد روزگار خود بود. توجه امام جواد(ع) به مشکلات مردم و تلاش در رفع آنها و برطرف کردن نیاز مستمندان، ایشان را به جواد الائمه (بخشنده ترین امام) ملقب ساخت.

درحدیث معروفی امام رضا(ع) به فرزندش امام جواد(ع) جهت رسیدگی به نیازمندان سفارش میکند و آن حضرت را به حق خویش بر او قسم میدهد، امام خمینی ضمن یادآوری این حدیث شریف، فرموده است:

و در حدیث دیگر است که حضرت رضا، علیه السلام، به حضرت جواد، سلام اللّه علیه مرقوم فرمود: «شنیدم غلامان تو وقتی سوار می‌شوی، تو را خارج می‌کنند از در کوچک، آنها بخل می‌کنند و می‌خواهند تو به کسی چیزی ندهی. به حق من بر تو که بیرون رفتن و داخل شدنت نباشد مگر از در بزرگ. و وقتی سوار شدی همراه خود طلا و نقره بردار و هیچ کس از تو سؤالی نکند مگر آنکه به او عطا نمایی. و از عموهای تو هر کس از تو سؤالی کرد، کمتر از پنجاه دینار به او مده، و اگر بیشتر خواستی بدهی، اختیار با تو است. و من اراده کردم به این امر اینکه خداوند مقام تو را رفیع فرماید، پس انفاق کن و ترس مکن که خداوند بر تو سختگیری فرماید.» (شرح چهل حدیث، ص 493، به نقل از بحارالانوار)

جوادالائمه(ع) در دوران امامت خویش همواره با شیعیان از طریق نامه و حضوری مرتبط بود و ضمن پاسخ به سؤالات آنان، به مشکلاتشان نیز رسیدگی میکرد و در تربیت افراد شایسته میکوشید. چنانکه امام خمینی نیز در کتاب المکاسب المحرمه، ج 1، ص 73و 74 به آن اشاره کرده: فکتب علیه السلام إلیّ: کلّ أعمال البرّ بالصبر یرحمک الله... .

امام خمینی در شرح حدیث بیست و نهم کتاب شریف شرح چهل حدیث، با بیان حدیثی از امام جواد(ع)، به نقل از کتاب کافی، به مقامات ائمه(ع) اشاره میکند و میفرماید:

بدان که از برای اهل بیت عصمت و طهارت، علیهم الصلاة و السّلام، مقامات شامخه روحانیه‌ای است در سیر معنوی إلی اللّه که ادراک آن علما نیز از طاقت بشر خارج و فوق عقول ارباب عقول و شهود اصحاب عرفان است، چنانچه از احادیث شریفه ظاهر شود که در مقام روحانیت با رسول اکرم، صلّی اللّه علیه و آله، شرکت دارند و انوار مطهره آنها قبل از خلقت عوالم مخلوق و اشتغال به تسبیح و تحمید ذات مقدس داشتند. (شرح چهل حدیث، ص 551)

سپس برای اثبات سخنان فوق، متن حدیث را می آورند که علاقمندان میتوانند مراجعه و بهره مند گردند.

یکی از مهمترین موارد یادشده در زندگی امام جواد(ع) مناظرات حضرت درباره مسائل مختلف بوده است که در کتابهای تاریخی و بحارالانوار علامه مجلسی ذکر شده است،از جمله مناظره معروف حضرت با یحیی بن اکثم، درباره محرمات احرام است.(بحارالانوار، ج 50، ص 76). امام خمینی نیز در کتاب الخلل فی الصّلوه که بخشی از درسهای فقهی ایشان است به برخی موارد اشاره کرده است.

از این شیوه و سیره پسندیده امام جواد (ع) که در واقع سیره نبوی و همه ائمه بوده، میتوان در دفاع از معارف دینی در برابر شبهات دینی و سخنان سایر پیروان ادیان بجای توهین و تکفیر، بهره برد و راه مناظره به نحو احسن را در پیش گرفت، که راهی بسیار تاثیر گذار و در نتیجه بازدارنده بخشی از رفتارهای خشونت آمیز نیز خواهد بود و زمینه بسیاری از تعاملات دینی و معرفتی را فراهم خواهد کرد.

معتصم عباسی که پس از مأمون به خلافت رسید، امام جواد(ع) را به بغداد فراخواند و به جهت ترس از شورش شیعیان و طرفداران حضرت، نقشه ای طراحی کرد و حضرت را در سنین جوانی به شهادت رساند.

امام خمینی در بیانات خود در پیوند دین و سیاست معتقد است که پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) رنجها و سختیهای فراوانی را در این مسیر متحمل شده و در نهایت به شهادت رسیده اند. ایشان با اشاره به روش پیامبر(ص) و ائمه(ع) میفرماید:

روش پیامبر اسلام نسبت به امور داخلی مسلمین و امور خارجی آنها، نشان می‌دهد، که یکی از مسئولیتهای بزرگ شخص رسول اکرم (ص) مبارزات سیاسی آن حضرت است. شهادت امیر المؤمنین- علیه السلام- و نیز حسین- علیه السلام- و حبس و شکنجه و تبعید و مسمومیتهای ائمه- علیهم السلام- همه در جهت مبارزات سیاسی شیعیان، علیه ستمگریها بوده است. (صحیفه امام، ج 5، ص 188)