رئیس کمیسیون مشترک بین دفتر مقام معظم رهبری و دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به وظایف مجمع تأکید کرد: مجمع حق قانونگذاری ابتدایی ندارد و مطابق نظر تفسیری شورای نگهبان در مصوبات خود نیز مستقلاً نمی تواند تجدیدنظر نماید.
مشروح گفت و گوی نشریه حریم امام با علی احمدی را در ادامه می خوانید:
هدف از تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام چیست؟
در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و با تشکیل خبرگان قانون اساسی، تلقی بر این بود که مجلس شورای اسلامی قوانین را تصویب می کند و بدون مشکل اساسی به تأیید شورای نگهبان می رسد؛ اما دیری نگذشت که در قانون کار، زمین شهری و اراضی دایر و بایر و... اختلافات غیرقابل حلی با ساز و کار موجود کشور به وجود آمد. هر چند امام تلاش داشت که با توصیه به شورای نگهبان و با رأی دو سوم نمایندگان، اختلافات را خاتمه بدهد، اما نهادهای ذی ربط این ساز و کار را کافی ندانستند و بالاخره بر اساس گزارش های مجلس و سایر نهادهای ذی ربط امام دستور شکل گیری مجمع تشخیص مصلحت نظام، به عنوان یک نهادِ حل و فصل اختلافات شورای نگهبان با مجلس شورای اسلامی به صورت مسالمت آمیز را صادر فرمودند.
مهم‌ترین وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام را بیان کنید.
مهم‌ترین وظایف مجمع مطابق اصل 112 قانون اساسی سه امر است:
1. حل اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان در مواردی که مجلس بنا به ضرورت و مصلحت نظر شورای نگهبان را تأمین نمی کند.
2. مشاوره در اموری که رهبری به مجمع ارجاع می دهد که خود دو گونه است: یکی در مواردی که به‌عنوان یک وظیفه برای مجمع در اصل یا اصولی از قانون اساسی تصریح شده است و دوم در مواردی که حسب مورد رهبری برای مشورت به مجمع ارجاع میدهد.
3. وظایفی که در قانون اساسی به عهده مجمع گذاشته شده است؛ مانند حضور در شورای موقت و بازنگری در قانون اساسی؛ یعنی اصل 177 قانون اساسی.
البته یک وظیفه چهارم نیز از سوی رهبری به مجمع در گذشته و در جمع برگزیده ای از اعضای مجمع حاضر داده شده و آن نظارت بر حُسن اجرای سیاست های کلی است.
مجمع حق قانونگذاری ابتدایی ندارد
نقش و تأثیری که مجمع تشخیص مصلحت نظام در قانونگذاری دارد را توضیح بدهید و اینکه آیا مجمع می تواند قانونگذاری کند یا خیر؟
در قانونگذاری وظیفه و نقش مجمع حل اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان است. مجمع حق قانونگذاری ابتدایی ندارد و مطابق نظر تفسیری شورای نگهبان در مصوبات خود نیز مستقلاً نمی تواند تجدیدنظر نماید.
آیا مجمع تشخیص مصلحت نظام از ابتدا تاکنون تغییر کارکرد داشته است؟
نقش و کارکرد مجمع در دو مقطع قابل تفکیک است: مقطع اول که از سال 1366 آغاز می شود تا بازنگری در قانون اساسی در سال 1368. در این مقطع مشروعیت مجمع و فعالیت های آن از ولایت و رهبری نشأت می گرفت و صرفاً به حل اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان می پرداخت. در مقطع دوم، مجمع تشخیص به عنوان یک نهاد در اصل 112 قانون اساسی مشروعیت قانونی نیز پیدا کرد و کار ویژه آن هم توسعه پیدا کرد. علاوه بر حل اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان، سه صلاحیت دیگر هم پیدا کرد: یکی صلاحیت مشاوره الزامی به رهبری مطابق بند 1 و 8 اصل 110 قانون اساسی، دوم صلاحیت های مشاوره موردی به امور مورد ارجاع رهبری و سوم برخی وظایف دیگر در قانون اساسی.
مدیریت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در مجمع تشخیص مصلحت نظام را چگونه ارزیابی می کردید؟
آیت الله هاشمی رفسنجانی از علما و چهره های مبارز و شناخته شده بود. تجربه هشت سال ریاست مجلس و تجربه هشت سال ریاست جمهوری را در کارنامه خود داشت. به صورت طبیعی هم در مدیریت بر جلسات مجمع جامع نگر بود و هم اعضای مجمع حتی کسانی که با دیدگاه او مخالف بودند، برای ایشان احترام قائل بودند و حرمت نگه میداشتند.
به طور کلی مجمع چند کمسیون دارد و موضوع این کمسیون ها چیست؟
در سال 1377 مرحوم دکتر حبیبی حدود یکصد و پنجاه عنوان که با توجه به دولت هشت ساله سازندگی به عنوان گره های اجرایی قلمداد می شد و این گره ها با سیاستگذاری کلان قابل حل بود را فهرست کرد و آنها را در پنج دسته تقسیم بندی کرد که این پنج دسته کمسیون های تخصصی پنج گانه مجمع را شکل داد. کمسیون های تخصصی پنج گانه مجمع عبارت بودند از:
1.کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی؛ 2. کمیسیون حقوقی و قضایی؛ 3.کمیسیون علمی، فرهنگی و اجتماعی؛ 4. کمیسیون اقتصاد کلان و بازرگانی؛ 5. کمیسیون زیربنایی و تولید.
بعداً دو کمیسیون دیگر هم اضافه شد؛ یعنی 1.کمیسیون مشترک بین دفتر مقام معظم رهبری و دبیرخانه مجمع؛ 2. کمیسیون نظارت.
البته در مواردی نیز کمسیون خاص برای موضوعات بین کمیسیونی تشکیل شد.
جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام در میان نهادهای نظام و انقلاب چیست؟
جایگاه مجمع تشخیص مصلحت از دو نظر در نظام حقوقی ایران و در ارتباط با سایر نهادها، حائز اهمیت است: یکی به عنوان نهادی که به حل و فصل اختلافات قانونی به صورت مسالمت آمیز می پردازد و از این جهت نمادی از توسعه یافتگی نظام حقوقی کشور است؛ دوم به عنوان هیأت مستشاری رهبری در تدوین سیاست های کلی نظام و حل معضلاتی که از طریق عادی قابل حل نباشند. در این زمینه مصوبات و نظرات مجمع تشخیص با تأیید رهبری واجد مشروعیت می گردند.
