نشست خبری راه های برون رفت از چالش های اقتصادی پیش رو، با محور تبیین نامه دوم اقتصاددانان به رئیس جمهوری، پیش از ظهر امروز (یکشنبه 15 مهر ماه) در مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، حسین راغفر در این نشست گفت: بانک های بخش خصوصی با مشکلات جدی مواجه هستند و بین 500 تا 700 هزار میلیارد تومان پول مردم معلوم نیست کجاست و همه این مسائل محصول سیاست های پنج ساله گذشته است که کاملا پوپولیستی بوده تا همه را راضی نگه دارد.
این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: دولت تلاش کرد قیمت ارز را در چهار سال اول خیلی افزایش ندهد تا به دور دوم برسد. اما اولین هدف دولت منافع گروه های ذی نفوذ مثل پتروشیمی ها و فولادی ها و احزاب ذی نفوذ بوده است و تلاش کرد رضایتی را در گروه های ذی نفوذ به وجود بیاورد.
وی ادامه داد: فقط در تیر ماه بانک مرکزی 9 هزار میلیارد تومان به بانک های خصوصی وام داده تا بتوانند فعالیت خود را ادامه دهند. این موضوع تا کجا باید ادامه پیدا کند؟ یکی از دلایل افزایش قیمت ارز تأمین این وجوهات است. از این منظر به نظر می رسد با شوک دیگری رو به رو هستیم که ورشکستگی بانک های خصوصی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه الزهراء(س) با اشاره به نقش شرکت های شبه دولتی مثل فولادی ها و پتروشیمی ها در افزایش قیمت دلار اظهار داشت: این شرکت ها وابسته به منابع طبیعی هستند و منابع کشور را به طور رایگان می گیرند و می خواهند محصولشان را به قیمت بازار آزاد بفروشند. اینها شرّ دیگری برای اقتصاد کشور هستند که نمی گذارند قیمت ارز از حدی پایین تر بیاید.
وی افزود: گروه دیگر کسانی هستند که هدفشان بی ثبات سازی ایران و اقتصاد است که ترامپ، عربستان و همپیمانان آنها جزو این گروه هستند.
راغفر با تأکید بر اینکه پیامدهای افزایش قیمت ارز بسیار هولناک است، گفت: از جمله این پیامدها این است که تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی تعطیل شده اند که به نظر می رسد امسال یک میلیون نفر به بیکاران ثابت و یک میلیون نفر به بیکاران جانبی افزوده خواهد شد. جامعه به شدت ملتهب قیمت ارز است. چون زندگی های زیادی را نابود کرده و مردم منتظر اتخاذ تصمیماتی هستند؛ در غیر این صورت برای اقتصاد و امنیت کشور خطرناک خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه قیمت ارز قابل عرضه به بازار نیست و با تولید محاسبه می شود، ادامه داد: با افزایش نرخ دلار نکته قابل توجه که امکان مقابله با آن نخواهد بود این است که مردم شروع به قاچاق می کنند. بنابر این صدای پای قحطی را در نقاطی از کشور می شنویم و به دولت اخطار می دهیم که این مسائل شوخی بردار نیست.
استاد اقتصاد دانشگاه الزهراء(س) در پاسخ به سؤالی در خصوص علت تمایل افراد به افزایش نرخ ارز گفت: شاید ما همه وجوه را نمی توانیم بیان کنیم و همین قدر هم که بیان می کنیم متهم به تشویش اذهان عمومی هستیم. فساد در دولت های نهم و دهم آشکار بود اما در دولت کنونی خیلی ها کاسب هستند و نتیجه آن برای مردم فرقی ندارد. نمی شود وزیر صنعت صاحب صنعت باشد. اگر بخواهد سیاستگذاری کند تعارض منافع پیش می آید.
عباس شاکری نیز در این نشست گفت: برخی افراد می گفتند صادرات اقتضا می کند که قیمت ارز را بالا ببریم. شما قبلا وعده تولید داده بودید؛ در حالی که حتی مواد کارت دانشجویی و پاکت شیر وارد می شود. صادرات رقابت پذیری فنی و تولید مبتنی بر دانش می خواهد. چطور می خواهید با این اهرم صادرات را زیاد کنید؟ صادرات اسم رمزی برای بی ثباتی شده است. ویژگی بازار ارز ما این است که به محض کسری سوداگران وارد میدان می شوند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه نرخ فعلی ارز هیچ تناسبی با اقتصاد ندارد، افزود: سال 56 را پایه بگیرید و تورم ایران و آمریکا را در نرخ ارز بگذارید. ببینید بانک جهانی با چه نرخ ارزی درآمد سرانه ایران را اعلام کرده است.
وی ادامه داد: با افزایش نرخ ارز نه صادرات زیاد می شود و نه واردات کم می شود. یک عیب آن این است که «صادراتِ رفاه» صورت می گیرد. مسلما شبه دولتی ها که صاحب کارخانه هستند سود می برند و عده ای که به خاطر بعضی چیزها زود دلواپس می شوند برای این اوضاع دلواپس نمی شوند.
شاکری یادآور شد: خارجی ها از اول انقلاب طرفی نبسته اند و الآن امیدوار هستند تحریم ها روی مردم فشار بیاورد. اینکه در شرایط وفور ارزی بازار ثانوی درست کنید علامت به گروه های ذی نفع است. بنابر این اقتصاد را بی جهت بی ثبات نکنیم. با مقداری تدبیر می توانیم ثبات را حفظ کنیم و اگر ثبات داشته باشیم دیگران هم برای ضربه به ما برنامه ریزی نمی کنند.
فرشاد مؤمنی نیز در این نشست گفت: در نامه دوم خواستیم بگوییم تحولی در مناسبات رانتی ایجاد شده و سهم رانت ناشی از شوک ارز دارد از سهم خام فروشی بیشتر می شود و گفتیم تا آثار غیر قابل بازگشت ایجاد نکرده باید جلوگیری کرد و با ساز و کارهای مناسب تمهید شود. اینها مناسباتی ایجاد کرده اند که ما اسم آن را «رانت جویی هفت لایه» گذاشته ایم.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: به تولیدکننده داخلی مواد نمی دهند و آن را صادر می کنند و به تولیدکننده با نرخی بالاتر از نرخ جهانی مواد می فروشند و اشتغال زدایی می کنند. دائما آدرس های غلط می دهند که نظام تصمیم گیری را گیج می کند. الآن چند سال است دولت و بانک مرکزی قادر نیستند سیاست هایشان را اعمال کنند و تا مقدار زیادی ارز و بازار سرمایه وارد حاکمیت زدایی شده است.
وی افزود: الآن 31 سال است که دائم نرخ ارز را بالا می برند و وعده صادرات و اشتغال می دهند و عکس آن اتفاق می افتد. این مناسبات دارد کشور را به بن بست می رساند. سیاست دستکاری نرخ ارز و ایجاد اضطراب در مردم به انتها رسیده و از این به بعد اگر بخواهد ادامه داشته باشد دائم باید شرایط بی ثبات داشته باشیم که به نفع کشور نیست.
مؤمنی اظهار داشت: دولت از سال 70 طمع کرده که بتواند از طریق گران فروشی ارز برای خود درآمد ایجاد کند. در نتیجه در دور باطلی افتاده ایم که اگر دولت ارز تزریق کند نیروی محرکه قاچاق می شود و اگر دولت ارز تأمین نکند باعث عدم تأمین نیازهای مردم می شود. غم انگیز این است که نظام دیده بانی منافع ملی خوب کار نمی کند.
وی تأکید کرد: چقدر کشور باید هزینه بپردازد تا نظام تصمیم گیری به این نتیجه برسد که این مسیر بن بست است و باید به مسیر توسعه ای برگردد که منافع سودجویان و رانت خواران در آن نباشد و منافع عموم مردم در آن باشد؟ وقتی دولت به سمت سیاست های تورم زا می رود بازنده اصلی خود دولت است. بحث ما در این دو نامه این است که ذخیره دانایی موجود هنوز می تواند بگوید از کجا آسیب دیده اید و می توانید چه کاری انجام دهید. باید رویتان را به تولید و مردم کنید.
وی با بیان اینکه بازار ثانوی ارز اسم رمز استمرار مناسبات قبلی است، افزود: خام فروشی و بحران سازی برای مردم نمی تواند ادامه پیدا کند و باید تغییر کند. دولت باید از توهم برنامه بیرون بیاید. ما به معنای دقیق کلمه به برنامه توسعه نیاز داریم. باید به نظام دانشگاهی برگردند و هزینه ابراز نظر را افزایش ندهند. زور مطامع رانتی از منطق علمی بیشتر است. اگر مناسبات رانتی را مهار و به تولید و مردم رو کنیم نجات پیدا خواهیم کرد و در آن شرایط حتی می توانیم از نحریم ها فرصت بسازیم. آنها اگر ببینند ما تحریم را به فرصتی برای ارتقای بنیه ملی تبدیل کرده ایم از تحریم صرفه نظر خواهند کرد.
در ادامه این نشست عباس شاکری در پاسخ به سؤالی در مورد احتمال فروپاشی اقتصاد ایران، گفت: از سال 1320 تا ملی شدن نفت توده ای ها هر روز می گفتند فروپاشی می شود؛ فروپاشی نمی شود ولی مسائل سخت می شود. نقدینگی محرک شوک ارز بوده است. بنابر این، جا به جایی درآمد به ضرر تولید و به نفع کسانی که تولید را تهدید می کنند اتفاق می افتد.
وی با اشاره به اینکه اگر سال 56 را پایه قرار دهیم و تفاوت نرخ تورم ایران و آمریکا را در نظر بگیریم نرخ ارز 1895 تومان است، گفت: در کدام کتاب بین المللی نوشته که هر نرخ بی ربطی را نرخ پایه بگیرید؟ با بالا و پایین شدن نرخ ارز عده ای سکته می کنند و می میرند. این چه شغلی است که برای مردم ایجاد کرده اید؟ کجای دنیا چنین اتفاقی می افتد؟ چرا هر روز باید انسان ها تضعیف شوند؟ با تدبیر می شود از عهده همه اینها برآمد.
در پایان نشست حسین راغفر به عنوان جمع بندی گفت: دولت منافذ فساد ارزی را ببندد. فاجعه است که برای پاکستان که کشوری فقیر است صرفه اقتصادی دارد از ما محصولات کشاورزی خریداری کند. رئیس جمهور می گوید می تواند دستور دهد که قیمت ارز به قبل برگردد؛ از او می خواهیم این دستور را بدهد. برای عده زیادی از افراد جامعه درآمدها به ریال و هزینه ها به دلار و برای عده قلیلی درآمدها به دلار و هزینه ها به ریال است.
وی افزود: 3 درصد ارز را وارد چیزی می کنند که اسم آن را بازار گذاشته اند و از طریق آن کشف قیمت می کنند و به کل زندگی مردم تعمیم می دهند. اینها مهندسی افکار عمومی نیست و فریب افکار عمومی است. مردم کف سفره را می بینند. دولت به اضطراب مردم پایان دهد. نمی شود مردم شب بخوابند و صبح ببینند 30 درصد از پس انداز آنها را از جیبشان برده اند. دولت و مجلس کمک کنند تا به این اضطراب پایان دهند.
