مهم نیست در چه سن و سالی قرار داریم اتفاق افتاده که همه ما انگشت خود را در بینی مان فرو ببریم. با این وجود، این گمانه زنی وجود دارد که چنین عادتی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر رایج‌ترین شکل زوال عقل را افزایش دهد.
جی پلاس، در یکی از گزارش‌های خبری بین المللی آمده بود: "شواهدی ترسناک از این که چگونه یک عادت رایج می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را افزایش دهد". در خبری دیگر آمده بود: "مطالعات نشان می‌دهند که که فرو بردن انگشت در بینی و کندن مو می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش دهد". تیتر خبری دیگری در نشریه‌ای استرالیایی این گونه بود: "آیا فرو بردن انگشت در بینی می‌تواند منجر به زوال عقل شود؟ پژوهشگران استرالیایی در حال بررسی این موضوع هستند".
بهداشت نیوز نوشت؛ با این وجود، اگر به نتایج مطالعه تحقیقاتی صورت گرفته مرتبط با این تیتر خبری نگاه کنیم ممکن است نیازی به نگرانی وجود نداشته باشد. شواهد ارتباط بین فرو بردن انگشت در بینی با خطر زوال عقل هنوز نسبتا غیر قطعی هستند.
پژوهشگران کوئینزلند نتیجه مطالعه خود را در ماه فوریه سال جاری میلادی در نشریه Scientific Reports منتشر کردند.
با این وجود، تا هشت ماه پس از انتشار آن مقاله نتایج مطالعه چندان رسانه‌ای نشد تا آن که در اواخر اکتبر یک بیانیه مطبوعاتی از سوی دانشگاه گریفیث منتشر شد. این بیانیه عنوانی مشابه با گزارش‌های خبری داشت: "پژوهش‌های تازه نشان می‌دهند که فرو بردن انگشت در بینی می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را افزایش دهد".
در این گزارش اشاره شده بود که پژوهش بر روی موش‌ها و نه انسان صورت گرفته است. با این وجود، در آن گزارش به نقل از یک پژوهشگر اشاره شده بود که این شواهد و نتایج پژوهش برای انسان‌ها نیز می‌تواند "بالقوه ترسناک" باشد.
کاری که آن مطالعه انجام داد چه بود؟
پژوهشگران می‌خواستند درباره نقش باکتری "کلامیدیا پنومونیه" و بیماری آلزایمر اطلاعات بیشتری کسب کنند. این باکتری در مغز افراد مبتلا به آلزایمر یافت شده است. اگر چه مطالعات بیش از ۱۵ سال پیش تکمیل شده بود. این گونه از باکتری می‌تواند باعث بروز عفونت‌های تنفسی مانند ذات الریه شود و نباید آن را با گونه‌هایی از کلامیدیا که باعث عفونت‌های مقاربتی (کِلامیدیا تِراکوماتیس) می‌شوند اشتباه گرفت.
پژوهشگران علاقمند بودند درک کنند که کلامیدیا پنومونیه به کجا رفته و با چه سرعتی از بینی به مغز می‌رسد و این که آیا این باکتری می‌تواند نشانه بیماری آلزایمر (پروتئین آمیلوئید بتا) را که در بافت مغز یافت می‌شود ایجاد کند یا خیر. بنابراین، آنان پژوهش کوچکی را بر روی موش‌ها انجام دادند.
پژوهشگران کلامیدیا پنومونیه را به بینی برخی موش‌ها تزریق کردند و نتایج خود را با موش‌های دیگری که به جای آن دوز آب نمک دریافت کردند مقایسه نمودند. آنان سپس یک، سه، هفت و بیست و هشت روز پیش از مرگ حیوانات منتظر ماندند و ارزیابی کردند که در مغز موش‌ها چه می‌گذرد.
آن چه نتیجه ارزیابی نشان داد
جای تعجبی نیست که پژوهشگران باکتری‌های بیشتری را در نزدیک‌ترین قسمت مغز به بینی در موش‌هایی که دوز عفونی دریافت کرده بودند شناسایی کردند. این منطقه بویایی مغز (درگیر و دخیل در حس بویایی) بود.
موش‌هایی که باکتری‌ها به بینی‌شان تزریق شد دارای خوشه‌هایی از پروتئین آمیلوئید بتا در اطراف باکتری بودند. موش‌هایی که این دوز را دریافت نکردند نیز پروتئین در مغزشان وجود داشت، اما بیشتر پخش شده بود. پژوهشگران مقایسه‌ای در این باره انجام ندادند که کدام موش‌ها تعداد بیشتر یا کم‌تری از این پروتئین را داشتند. در نهایت آنان دریافتند که پروفایل‌های ژنی مرتبط با بیماری آلزایمر در موش‌ها ۲۸ روز پس از عفونت در مقایسه با هفت روز پس از عفونت فراوان‌تر بود.
این نتایج را چگونه باید تفسیر کرد؟
این مطالعه در واقع به فرو بردن انگشت در بینی اشاره‌ای نکرده است. با این وجود، در انتشار رسانه‌ای آن به نقل از یکی از پژوهشگران گفته شده که فرو بردن انگشت در بینی عادت خوبی نیست، زیرا می‌تواند به بینی آسیب برساند. او در این باره گفته است: "اگر به دیواره بینی آسیب برسانید این کار می‌تواند باعث شود تا تعداد باکتری‌هایی که می‌توانند به مغز شما بروند افزایش یابند".
انتشار رسانه‌ای نتایج این مطالعه این گونه بود که با محافظت از بینی خود و عدم فرو بردن انگشت در آن خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش خواهید داد. این در حالی است که در نتیجه مطالعه علمی به این موضع اشاره نشده است. در بهترین حالت، نتیجه آن مطالعه نشان می‌دهد که در موش‌ها عفونت از طریق کلامیدیا پنومونیه می‌تواند به سرعت در مغزشان گسترش یابد. در نتیجه، تا زمانی که مطالعات قطعی و قوی تری روی انسان‌ها صورت نگرفته باشد می‌توانیم بگوییم که ارتباط بین فرو بردن انگشت در بینی و خطر ابتلا به زوال عقل اندک است.
فرو بردن انگشت در بینی یک عمل رایج و مادام العمر در بشر است. از هر ده نفر نه نفر گفته اند که این کار را انجام می‌دهند. تا سن ۲۰ سالگی حدود ۵۰ درصد از افرادی شواهدی از وجود کلامیدیا پنومونیه در خون‌شان کشف شد. این میزان در افراد ۶۰ تا ۷۰ ساله به ۸۰ درصد افزایش می‌یابد.
آیا این عوامل مرتبط با یکدیگر هستند و یکی باعث دیگری می‌شود؟
پژوهش پشت این گزارش‌های رسانه‌ای نکات جالبی را در مورد کلامیدیا پنومونیه در حفره بینی و ارتباط آن با رسوبات پروتئین آمیلوئید بتا (پلاک ها) در مغز موش‌ها و نه انسان‌ها را نشان می‌دهد. ما نمی‌توانیم تصور کنیم آن چه در موش‌ها اتفاق رخ می‌دهد به دلایل مختلف در مورد انسان‌ها نیز صدق می‌کند. علیرغم آن که باکتری کلامیدیا پنومونیه ممکن است در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر دیررس شایع‌تر باشد ارتباط با پلاک‌های آمیلوئید در مطالعه موش‌ها لزوما بدان معنا نیست که یکی باعث دیگری می‌شود.
هم چنین، موش‌ها حداکثر ۲۸ روز پس از قرار گرفتن در معرض آن مدت‌ها پیش از آن که فرصتی برای ابتلا به بیماری در آنان ایجاد شود کشته شدند. واقعیت آن است که موش‌ها به طور طبیعی به آلزایمر مبتلا نمی‌شوند. اگرچه موش‌ها می‌توانند پلاک‌های مرتبط با آلزایمر را جمع کنند، اما مشکلات حافظه‌ای که در انسان‌ها دیده می‌شود را از خود نشان نمی‌دهند.
برخی از پژوهشگران استدلال کرده اند که رسوبات پروتئین آمیلوئید بتا در حیوانات متفاوت از انسان‌ها است و بنابراین ممکن است برای مقایسه مناسب نباشد.
پس چه نظری می‌توان داشت؟
عوامل خطرزا برای ابتلا به آلزایمر ارزشمند است. با این وجود، مطرح کردن این نظر که طبق مطالعه صورت گرفته فرو بردن انگشت در بینی که کلامیدیا پنومونیه را وارد بدن می‌سازد ممکن است خطر ابتلا به الزایمر را در انسان افزایش دهد ارزیابی‌ای مبالغه آمیز است.
