عرق کردن یا همان ترشح مایعات توسط غدد عرق (متشکل از غدد اکرین و غدد آپوکرین) بر روی سطح پوست، یک راه حل طبیعی بدن برای تنظیم دما است.
جی پلاس، در واقع وقتی درجه حرارت بدن به‌دلیل فعالیت بدنی، داشتن استرس یا اضطراب بیش‌ازحد یا قرار گرفتن در محیطی گرم افزایش می‌یابد، تبخیر عرق تولید شده از سطح پوست به خنک شدن بدن کمک می‌کند. تغییرات غیرمعمول مانند تعریق بیش‌ازحد (هایپرهیدروز) یا تعریق کم یا عدم تعریق (آنیدروز) جای نگرانی دارد. تغییر بوی بدن به‌دلیل بوی عرق نیز ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل سلامتی باشد.
مشرق نوشت؛ عرق بدن به خودی خود بویی نمی‌دهد اما وقتی باکتری‌های روی پوست اسیدهای موجود در عرق تولید شده توسط غدد آپوکرین (که در زیر بغل، سینه‌ها و ناحیه تناسلی-مقعدی واقع شده‌اند) را تجزیه می‌کنند، در اثر باقی ماندن مواد زائد باکتری‌ها بوی بد عرق متصاعد می‌شود.
اصولاً تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی در رفع بوی عرق بسیار مؤثر هستند اما درصورتی‌که این مسئله ناشی از وجود یک مشکل سلامتی باشد، باید به‌منظور درمان بیماری زمینه‌ای با پزشک متخصص پوست یا پرشک داخلی مشورت کنید. بهتر است بدانید تا زمانی که روند درمان شما طی نشود، حتی با وجود رعایت نظافت کافی نیز باید بوی بد عرق خود را تحمل کنید. پس در اولین فرصت به فکر درمان باشید!
اصولاً بوی بدن هنگامی‌که فرد به سن بلوغ می‌رسد شروع به بروز می‌کند زیرا در این زمان غدد آپوکرین رشد می‌کنند. مردان بیش از زنان در زمینه کنترل بوی بدن خود مشکل دارند زیرا بیشتر عرق می‌کنند. به طور کلی، همان‌طورکه بعضی از افراد به طور طبیعی بیشتر یا کمتر از دیگران عرق می‌کنند، بوی بدن نیز ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. درصورتی‌که با علائم زیر همراه با بوی عرق مواجه شدید، کمی باید نسبت به وضعیت بالینی خود نگران باشید:
عرق کردن و خیس شدن مداوم لباس‌ها به‌خصوص در ناحیه زیر بغل، درشرایطی‌که از نظر جسمی فعال نیستید و محیط گرم نیست!
تعریق شما به‌خصوص در ناحیه کف دست آنقدر زیاد است که در فعالیت‌های روزمره مانند نگه‌داشتن خودکار، چرخاندن دستگیره درب یا استفاده از کامپیوتر با مشکل مواجه می‌شوید.
تعریق زیاد در هنگام خواب
مرطوب شدن مداوم پوست با عرق و بروز عفونت‌های مکرر پوست در مناطق تحت تعریق
بوی عرق شبیه به بوی میوه فاسد شده که می‌تواند نشانه‌ای از دیابت باشد
بوی بد عرق شبیه به بوی وایتکس یا مایع سفیدکننده که می‌تواند نشانه‌ای از بیماری کبدی یا کلیوی باشد
علل عرق کردن و بوی بد عرق چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟
تعریق و در نتیجه بوی بدن آن در اثر فعالیت غدد عرق ایجاد می‌شوند. غدد اکرین در بیشتر قسمت‌های بدن وجود دارند و مستقیماً به سطح پوست باز می‌شوند. با افزایش دمای بدن، این غدد مایعات آزاد می‌کنند که با تبخیر آن‌ها بدن شما را خنک‌تر می‌شود.
غدد آپوکرین در مناطقی از پوست که مو دارید وجود دارند، مانند زیر بغل و کشاله ران. این غدد در هنگام استرس مایعی شیری رنگ آزاد می‌کنند. جالب است بدانید که این مایع تازمانی‌که با باکتری‌های پوست شما ترکیب نشود، بی‌بو است.
بوی بد بدن نشانه چیست؟ علت بوی بد نقاط مختلف بدن
اصولاً فعالیت این هورمون‌ها و تغییر بوی عرق از دوران بلوغ به‌دلیل افزایش هورمون‌هایی به نام آندروژن آغاز می‌شود. این هورمون‌ها تا زمان بلوغ فعال نیستند. به‌همین‌دلیل است که بوی عرق وقتی کودک خردسال هستید مشکلی برای شما ایجاد نمی‌کند. هنگامی‌که این هورمون‌ها فعال شوند، چند مورد زیر می‌توانند بوی بدن را بدتر کنند:
ورزش سنگین
هوای گرم
اضافه وزن
تغییر در سطح هورمون‌های بدن به‌خصوص در دوران بلوغ و یائسگی (علت بوی عرق در نوجوانان و علت بوی بد عرق در زنان)
برخی از شرایط سلامتی مانند بیماری دیابت، بیماری کبدی یا بیماری کلیوی
مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد افسردگی
نوع رژیم غذایی و مصرف مداوم برخی از غذاهای چرب، روغن‌ها یا غذاهایی با بوی شدید مانند سیر، پیاز و ادویه کاری، زیرا می‌توانند از طریق منافذ پوست نفوذ کرده و باعث بوی عرق شوند.
کمبود ویتامین‌های C، D، B کمپلکس و بیماری‌های ناشی از آن‌ها
انواع تعریق غیر طبیعی بدن که می‌توانند منجر به بوی بد عرق شوند
تعریق بیش‌ازحد را هایپرهیدروزیس می‌نامند و در طی آن حتی درمواردی که بدن نیازی به خنک شدن ندارد، عرق کردن رخ می‌دهد. دو نوع هایپرهیدروزیس وجود دارد:
هیپرهیدروز اولیه. علت بروز این مورد بیماری پزشکی دیگری نیست. فرد به طور کلی سالم است اما احتمالاً از کودکی یا نوجوانی تعریق زیادی را تجربه می‌کند. تعریق بیش‌ازحد ممکن است فقط در یک یا دو قسمت از بدن مانند کف دست، پا، زیر بغل یا پیشانی ایجاد شود، درحالی‌که بقیه بدن خشک است. معمولاً هر دو طرف بدن به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. تعریق معمولاً از صبح شروع می‌شود و تعریق در طول شب معمول نیست. این مسئله معمولاً حداقل هفته‌ای یکبار اتفاق می‌افتد اما در بسیاری از افراد بیشتر از این موارد اتفاق می‌افتد.
هیپرهیدروز ثانویه. علت اصلی تعریق زیاد آن مشخص است و می‌تواند پس از مصرف برخی از داروها، مکمل‌های غذایی، مصرف سیر، کافئین، نیکوتین، ادویه‌جات و سایر غذاهای معطر ایجاد شود. البته اضافه وزن، دیابت، نقرس، تومور، یائسگی، پرکاری تیروئید، اختلالات غده هیپوفیز، آسیب به سر، مصرف بیش‌ازحد الکل و بیماری‌های عفونی نیز مؤثر هستند. معمولاً همراه با هیپرهیدروز ثانویه، بوی عرق نیز حس می‌شود.
علت دقیق هایپرهیدروزیس اولیه مشخص نیست. حتی اگر استرس و اضطراب باعث عرق کردن شوند اما هایپرهیدروزیس اولیه به‌عنوان یک بیماری روانی طبقه‌بندی نمی‌شود. برخی از مطالعات اخیر به تأثیر عوامل ژنتیکی اشاره دارند، زیرا به نظر می‌رسد بروز این مشکل در اعضای یک خانواده شایع‌تر است. همان‌طور که در بالا ذکر شد، هایپرهیدروزیس ثانویه شایع‌تر است و به‌دلیل اختلالات متعددی ایجاد می‌شود.
عوارض بوی بد عرق چیست؟
اصولاً بوی بد عرق وجهه خوبی برای روابط اجتماعی ندارد و می‌تواند حتی منجر به گریزان شدن افراد از ما شود. از نظر خیلی از جوامع بوی عرق نشانه فرهنگ پایین فرد است که آموزش‌های لازم را در زمینه بهداشت فردی ندیده است چراکه در صورت عدم کنترل تعریق زیاد می‌تواند منجر به بروز عفونت‌های پوستی به‌خصوص عفونت‌های قارچی شود. خوشبختانه امروزه با راهکارهای زیادی این مسئله قابل کنترل است.
آیا امکان پیشگیری از عرق کردن و بوی عرق وجود دارد؟
اگر تا الان متوجه تعریق زیاد یا بوی بد عرق شده‌اید، ما به شما انجام راهکارهای زیر را به منظور پیشگیری توصیه می‌کنیم:
بدن خود را تمیز نگه‌دارید و از صابون برای بوی بد عرق استفاده کنید. حداقل یک بار در روز دوش بگیرید تا از شر برخی از باکتری‌های پوست خلاص شوید. همان‌طورکه ذکر شد، عرق به خودی خود اساساً بدون بو است اما وقتی باکتری‌های موجود در پوست شما با عرق مخلوط می‌شوند، به سرعت تکثیر می‌شوند و کاملاً بوی متعفنی ایجاد می‌کنند؛ بنابراین شستشوی کامل، به‌ویژه مناطقی از بدن که تمایل به تعریق بیشتر دارند، می‌تواند به پیشگیری از بوی عرق کمک کند. استفاده از شوینده‌ها و صابون‌های آنتی‌باکتریال یکی از بهترین گزینه‌ها در این زمینه است. حتماً هر بار زیر بغل خود را اصلاح کنید تا عرق آن سریع‌تر تبخیر شود و زمان زیادی برای تعامل با باکتری‌ها نداشته باشد.
بعد از شستشوی بدن، به‌خوبی آن را خشک کنید. هنگامی‌که دوش گرفتید، خود را کاملاً خشک کنید و در مورد هر ناحیه‌ای که زیاد عرق می‌کنید دقت بیشتری کنید. اگر پوست شما خشک باشد، وضعیت تکثیر برای باکتری‌هایی که باعث ایجاد بوی بدن روی آن می‌شوند سخت‌تر می‌شود.
از محصولات بهداشتی ضد تعریق استفاده کنید. پس از تمیز و خشک شدن بدن، از یک محصول ضد تعریق قوی برای زیر بغل خود استفاده کنید. معمولاً این محصولات دارای کلرید آلومینیوم هستند، ماده‌ای شیمیایی که باعث توقف تعریق می‌شود. از آن دو بار در روز استفاده کنید، یکبار صبح و یکبار عصر. اگر فکر می‌کنید به کمک بیشتری نیاز دارید، از دکتر خود در مورد ضد تعریق مناسب خود سؤال کنید.
لباس‌های خود را تمیز نگه‌دارید. هنگام تعریق شدید در اولین فرصت لباس خود را عوض کنید. تعویض لباس به کاهش بوی بد عرق کمک می‌کند. حتماً جوراب‌های خود را عوض کنید، مخصوصاً اگر مدام بوی بد پا شما را اذیت می‌کند. بیشتر لباس‌هایی از جنس الیاف طبیعی (پشم، پنبه یا ابریشم) خریداری کنید زیرا نسبت به هوا نفوذپذیر هستند.
مصرف برخی از غذاها یا نوشیدنی‌ها را قطع یا کاهش دهید زیرا آنچه می‌خورید روی بوی بدن شما تأثیر می‌گذارد. غذاهایی که بیشتر باعث تعریق شما می‌شوند مانند فلفل تند یا سایر غذاهای پرادویه، ممکن است منجر به بوی عرق شوند. رایحه غذاهایی مانند پیاز یا سیر روی بوی عرق تأثیر دارد. نوشیدنی‌های حاوی کافئین یا الکل نیز ممکن است باعث تعریق بیشتر شما شوند.
انجام تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن یا بازخورد زیستی را در نظر بگیرید. این روش‌ها می‌توانند به شما یاد دهند که استرسی که باعث تعریق می‌شود کنترل کنید.
بنابراین با رعایت نکات ذکر شده امکان پیشگیری از بوی عرق بدن وجود دارد.
نحوه صحیح تشخیص دلایل عرق کردن و بوی بد عرق
معمولاً پزشکان ابتدا افرادی را که با شکایت از بوی بد عرق مراجعه می‌کنند را معاینه می‌کنند. پزشک احتمالاً در مورد سابقه پزشکی از شما سؤال می‌کند. همچنین ممکن است خون یا ادرار شما را آزمایش کند. این آزمایشات می‌توانند نشان دهند که آیا مشکل شما به‌دلیل یک بیماری پزشکی مانند عفونت، دیابت یا تیروئید (پرکاری تیروئید) است یا عدم رعایت اصول مراقبت شخصی و بهداشت فردی!
انواع راه‌های درمان بوی بد عرق که باید بدانید
اگر پزشک تشخیص دهد که علت تعریق بیش‌ازحد و بوی عرق ناشی از وجود یک بیماری زمینه‌ای است، مطمئناً با درمان به‌موقع آن می‌تواند مشکل شما را حل کند. اما در این میان راهکارهای درمانی دیگری نیز وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
درمانی به نام یونتوفورزیس (iontophoresis) که می‌تواند به کنترل تعریق دست و پا کمک کند. در این روش مناطق آسیب‌دیده حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه در آب قرار می‌گیرند و جریان برق کم‌ولتاژ از طریق آب ارسال می‌شود. در ابتدا به ۲ تا ۳ جلسه درمان در هفته نیاز است. بعد از حدود ۶ تا ۱۰ بار جلسه درمان، ترشح غدد عرق به طور موقت متوقف می‌شود. سپس از درمان‌های نگهدارنده از هر هفته یک بار تا یک بار در ماه استفاده می‌شود.
تزریق‌های دوز اندکی از سم بوتولینوم در زیر بغل (به عنوان بوتاکس زیر بغل) می‌تواند به طور موقت ترشح مایعات ناشی از تعریق را مسدود کند.
برای جلوگیری از تعریق ممکن است از داروهای تجویزی (قرص برای بوی بد بدن) استفاده شود. از این روش درمانی باید با دقت استفاده شود زیرا ممکن است به گونه‌ای عمل شود که بدن در هنگام نیاز توانایی خنک‌سازی نداشته باشد.
استفاده از دستگاه دستی که امواج الکترومغناطیسی ساطع می‌کند، می‌تواند غدد عرق زیر بازوها را از بین ببرد و در نتیجه مانع از تعریق آن‌ها شود.
جراحی معمولاً گزینه آخر است و در طی آن غدد عرق را از زیر بازوها خارج شده یا از رسیدن سیگنال‌های عصبی به غدد عرق جلوگیری می‌شود. نوع اخیر این نوع جراحی، سمپاتکتومی نامیده می‌شود.
درمان بوی عرق با داروهای گیاهی
گیاهان دارویی مانند موارد زیر می‌توانند در رفع بوی بد عرق کمک زیادی به شما کند:
برگ مورد: پاشیدن برگ مورد روی پوست با خاصیت قابضی که دارد می‌تواند مانع از تعریق شود.
برگ شیرین‌بیان: توصیه می‌کنیم روزی ۲ تا ۳ ناحیه‌ای از بدن که زیاد تعریق می‌کند را با عصاره آن بشویید.
برگ حنا: پودر آن همراه با برگ سدر می‌تواند به صورت موضعی در رفع عرق کمک زیادی کند.
مریم گلی: بهتر است جوشانده آن را میل کنید و پودر آن را زیر بغل یا داخل کفش بریزید.
رفع بوی بد عرق در طب سنتی
از نظر متخصصان طب سنتی، سرکه سیب با قدرت کاهش چربی بدن می‌تواند با از بین بردن باکتری‌های مضر به رفع بوی بد عرق کمک کند. از دم کرده نعناع و خاصیت ضد عرق آن برای درمان بوی عرق زیر بغل غافل نشوید. استفاده موضعی از محلول آبلیمو و چای یا آب گوجه نیز به‌دلیل خاصیت ضد باکتریایی آن‌ها در رفع بوی بد عرق بسیار مؤثر است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بعضی از افراد به طور طبیعی بیشتر یا کمتر از افراد دیگر عرق می‌کنند و به‌همین‌دلیل بوی بدن نیز ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. پیشنهاد می‌کنیم در این موارد به پزشک مراجعه کنید:
شما به طور ناگهانی خیلی بیشتر یا کمتر از حد معمول عرق می‌کنید
تعریق برنامه روزانه شما را مختل کرده است
شما بدون هیچ دلیل مشخصی مدام عرق شبانه را تجربه می‌کنید
شما در حین انجام کارهای روزانه متوجه تغییر بوی بدن خود می‌شوید
