زنجانی‌ها طبق یک سنت دیرینه، همه ساله در روز هشتم ماه محرم، مقارن با شب تاسوعای حسینی، در قالب دسته عظیم عزاداری از حسینیه اعظم زنجان به طرف امامزاده حضرت سید ابراهیم (ع) حرکت می‌کنند. این روز در زنجان به یوم‌العباس مشهور است.
پایگاه خبری جماران: شب و روزهای زنجان در ایام محرم حال و هوای بسیار متفاوتی به خود گرفته و حسینیه اعظم به قلب تپنده زنجان در این روزها تبدیل می‌شود تا جایی که پایتخت‌نشینان دیار شور و شعور حسینی در سرزمینی کوچک با دلی بزرگ و به بلندای بیرق امام حسین (ع) هم‌نوا با ناله آسمان و زمین، دوشادوش هم در هشتمین روز محرم ندای یا لثارت‌الحسین (ع) سر می‌دهند.
همه ساله در یوم‌العباس با نوای مداحان زنجانی و هم‌نوایی سوگواران حسینی همه کوچه و خیابان‌های منتهی به امامزاده سید ابراهیم (ع) نوحه‌های «یل یاتار طوفان یاتار یاتماز حسینین پرچمی/ ای شمع حرم‌خانه قربانون اولوم عباس و هانسی گروهین بله مولاسی وار، شیعه‌لرین حضرت عباسی وار» گوش فلک را کر می‌کند؛ به حدی که حتی رسانه‌های معاند نیز نمی‌توانند در برابر این گردهمایی عظیم سکوت اختیار کنند.
حسینیه اعظم زنجان، دهمین میراث معنوی کشور
حسینیه اعظم زنجان از اماکن مذهبی شیعیان است که در جنوب شهر زنجان واقع شده است. قدمت این مکان به حدود یک قرن پیش می‌رسد، این حسینه توسط دو فرد به نام‌های حاج میرزا محمدنقی و حاج میرزا بابایی وقف شد که آوازه و شهرت آن به برکت توجهات خاصه حضرت سیدالشهدا (ع) جهانی شده است. وسعت حسینیه اعظم زنجان که روزگاری ۲۰۰ مترمربع بود، اکنون بیش از ۱۴ هزار مترمربع از فضای اطراف آن تملک شده است.
مراسم عزاداری حسینیه اعظم زنجان نیز که در هشتمین روز ماه محرم در زنجان برگزار می‌شود، در تاریخ ۱۵ دی‌ماه ۸۷ به عنوان دهمین مورد از میراث معنوی ثبت شده در کشور و نخستین گونه از جنبه منحصر به فرد آیین‌های عزاداری در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسید.
حسینیه زنجان، بزرگ‌ترین قربانگاه جهان اسلام بعد از منا
زنجانی‌ها طبق یک سنت دیرینه، همه ساله در روز هشتم ماه محرم، مقارن با شب تاسوعای حسینی، در قالب دسته عظیم عزاداری از حسینیه اعظم زنجان به طرف امامزاده حضرت سید ابراهیم (ع) حرکت می‌کنند. این روز در زنجان به یوم‌العباس مشهور است. در مسیر این دسته، هزاران رأس قربانی اعم از شتر، گاو و گوسفند ذبح می‌شود. همچنین در طول مسیر حرکت، مردم زنجان و دیگر میهمانانی که از راه‌های دور و نزدیک به زنجان آمده‌اند، نذورات نقدی خود را به اکیپ‌های ثابت و سیار جمع‌آوری نذورات تقدیم می‌کنند.
عظمت و شکوه این برنامه و حضور صدها هزار نفری مردم به‌قدری است که نظیر آن در هیچ کجای ایران دیده نشده است و زنجان در بین محافل مذهبی و فرهنگی کشور به‌عنوان پایتخت شور و شعور حسینی شناخته شده و حسینیه اعظم، امروزه یکی از بزرگ‌ترین مراکز بزرگ شیعیان جهان به شمار می‌آید. از دیگر جنبه‌های حائز اهمیت دسته حسینیه اعظم زنجان، تعداد قربانی ذبح شده است که سبب شده این مکان مقدس به‌عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام بعد از منا در مکه و نخستین قربانگاه در جهان تشیع شناخته شود.
قدمت مسجد حسینیه اعظم زنجان
تاکنون ۷ سند مکتوب که قدمتی بیش از یک صد سال دارند، در زمینه حسینیه اعظم شناسایی و معرفی شده‌اند. این ۷ سند مکتوب از نظر ترتیب زمانی عبارتند از گزارش‌های کتاب تاریخ دارالعرفان خمسه اثر رستم الحکماء مربوط به دوره افشاریه، زندیه و اوایل دوره قاجار که به روایت میراشرف‌بیگ زنجانی و میرافضل بیگ زنجانی نوشته شده است. دیگر اسناد مربوط به تاریخ مندرج در عَلَم حسینیه اعظم به سال ۱۲۲۱ هجری قمری، دوره فتحعلی شاه قاجار و تاریخ مندرج در کتیبه تجدید بنا به سال ۱۲۶۱ هجری قمری، دوره محمدعلی شاه قاجار است.
همچنین گزارش آمار نفوس محله حسینیه و ذکر تکیه حسینیه در کتاب دارالسعاده زنجان از سال ۱۲۸۵ الی ۱۲۹۰ هجری قمری، دوره ناصرالدین شاه قاجار، وقف‌نامه مورخه ۱۲۹۵ هجری قمری، دوره ناصرالدین شاه قاجار، ذکر تکیه حسینیه در سفرنامه مهندس عبدالله به سال ۱۳۱۷ هجری قمری، دوره مظفرالدین شاه قاجار و نیز وقف‌نامه مورخ ۱۳۲۲ هجری قمری دوره مظفرالدین شاه قاجار نشان از این دارد که وجود حسینیه در دوره افشاریه قطعی و به احتمال قریب به یقین ساخت آن به دوره صفویه برمی‌گردد.
با ظهور سلسله صفویه در سال ۹۰۷ هجری قمری، مذهب رسمی ایران تشیّع اثنی عشری اعلام شد. یکی از دستاوردهای مهم این سلسله، تداوم و گسترش عزاداری و تعزیه‌خوانی بود. همچنین به دلیل اینکه زیارت عتبات عالیات به خصوص کربلا و نجف مورد توجه حاکمان صفوی و شیعیان ایران بود، در مسیر راه‌های مختلف شهری و روستایی اماکنی برای عزاداران زوار احداث کردند که حسینیه نامیده شد و کتاب عالم آرای عباسی در دوره صفویه، قدیمی‌ترین سند مکتوبی است که لفظ حسینیه در آن آمده است.
بنابراین بر اساس سند اول، حسینیه اعظم زنجان در دوره نادرشاه افشار وجود داشته و بروز اتفاقات و حوادثی در این دوره در محله حسینیه به ثبت رسیده است. نکته قابل توجه این سند این است که حسینیه در آن زمان هم نام محله و هم نام تکیه بوده و از نظر جغرافیایی نیز با حسینیه اعظم امروزی منطبق است. از دیگر اسناد مکتوب حسینیه که در حال حاضر در راهرو مسجد به دیوار نصب شده، سنگ نوشته‌ای است که تاریخ ۱۲۶۱ هجری قمری در ذیل اشعار آن مکتوب شده است. این تاریخ نشان می‌دهد اهالی محل این مسجد را در سال ۱۲۶۱ هجری قمری تعمیر کرده‌اند و ساخت آن به زمان‌های پیش‌تر برمی‌گردد.
علاوه بر این اسناد مکتوب، گفته‌های شفاهی مُعمّرین، ریش‌سفیدان و هیات امنای مسجد، وجود وسایل و ابزارآلات متعدد قدیمی و مرتبط با تعزیه مثل طبل، شیپور و چند قطعه شمشیر در کنار علم اصلی حسینیه که تاریخ ۱۲۲۱ هجری قمری بر روی آن درج شده را تایید می‌کند که متاسفانه در دوره رضاخان به‌علت تعطیلی مساجد، بسیاری از این اشیاء مفقود شده و یا به سرقت رفته است.
اکنون حسینیه اعظم زنجان نه تنها مکانی مقدس برای عزاداران و مامنی برای عاشقان مکتب حسینی است؛ بلکه گستره فعالیت خود را در امور فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی نیز افزایش داده و فضاهایی همچون دارالشفا، کتابخانه و مجتمع کشت و صنعت مصباح را در خود جای داده و به یکی از نقاط اثرگذار در گردشگری مذهبی تبدیل شده است.
از روزی که ویروس منحوس کرونا سایه خود را بر آسمان کشورمان گسترانیده، انجام بسیاری از امور چهره جدید به خود گرفته که یوم‌العباس زنجانی‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیست.
امسال دیگر خیابان‌های زنجان پذیرای خیل عظیم عاشقان حسینی نیست اما دلدادگان مکتب عشق هر چند دلشان برای دسته حسینیه بی‌قراری می‌کند اما جور دیگر عشق و ارادت‌شان را به سیدالشهدا (ع) ثابت می‌کنند. امسال زنجانی‌ها ثابت خواهند کرد که پرچم حسین (ع) برای همیشه تاریخ برافراشته خواهد ماند و حتی بزرگ‌تر از ویروس کرونا نیز یاد مظلوم تاریخ را از دل و جان عزاداران حسینی پاک نخواهد کرد.
جایگزینی کمک‌های مؤمنانه به جای مراسم یوم‌العباس (ع)
در همین رابطه رئیس هیئت امنای حسینیه اعظم زنجان به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: اگر امسال امکان تجمع مردم در این روز فراهم نباشد، کمک‌های مؤمنانه جایگزین اجتماع عزاداران می‌شود.
علیرضا فیروزفر با اشاره به اعلام ممنوعیت برگزاری مراسم یوم‌العباس از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا در مناطق قرمز از لحاظ شیوع بیماری کرونا، ادامه می‌دهد: یوم‌العباس یک مکتب و نهضت بوده که نمی‌توان جلوی آن را گرفت و آن را کم‌رنگ کرد.
وی اضافه می‌کند: در سال‌های قبل مردم با تجمع در خیابان‌ها، حماسه یوم‌العباس را زنده می‌کردند اما امسال با توجه به شرایط کرونا با کمک‌های مومنانه، همان جلوه ارادت خود را با یک رتبه حتی بالاتر از حضور مردم در خیابان به اثبات می‌رسانند.
فیروزفر بیان می‌کند: اگر امسال برای حفظ پروتکل‌های بهداشتی، خیابان هم خالی از جمعیت باشد، عشق مردم به نهضت حسینی با کمک‌های مومنانه در خیابان پر خواهد شد که هدف‌گذاری شده ۱۱۰ هزار بسته تهیه و بین اقشار آسیب‌پذیر توزیع شود که این کار ۳۳ میلیارد تومان هزینه در برخواهد داشت.
