یک مدیر نفتی می‌گوید: توجه مسئولان به بازگشایی مسیر طبیعی رودخانه نیسان به تالاب هور العظیم برای کنترل سیلاب که توسط برخی از ساکنان محلی شهر رفیع برای فعالیت‌های کشاورزی و دامداری و پرورش ماهی مسدود شده است، بسیار ضروری است.
به گزارش خبرنگار ایلنا از اهواز، در گیر و دار سیلاب این روزهای خوزستان نظرات فراوانی از گوشه و کنار به گوش می‌رسد که در میان آنها بحث عدم همراهی شرکت نفت در رهاسازی آب به بخش ایرانی تالاب هور العظیم به دلیل آسیب به تأسیسات نفتی مستقر در آن منطقه بیشتر خودنمایی می‌کند.
در این خصوص طواف معاون بحران شرکت مهندسی توسعه نفتی که از جمله شرکت‌های صاحب تأسیسات و تجهیزات نفتی در تالاب هور العظیم است، در گفت وگو با ایلنا گفت : قسمت یک‌سوم ایرانی تالاب هور العظیم به وسیله جاده‌های احداث‌شده در زمان جنگ به ۵ منطقه مجزا تقسیم می‌شود.
وی افزود: حوضچه‌های ۱ و ۲ به‌وسیله جاده‌ای موسوم به امام رضا(ع)، حوضچه‌های شماره ۲ و ۳ با جاده مرزی امام علی(ع) یا شط علی، حوضچه‌های شماره ۳ و ۴ به‌وسیله جاده شهید همت و حوضچه‌های ۴ و ۵ نیز با جاده سیدالشهدا از یکدیگر تفکیک می‌شوند.
طواف ضمن اشاره به این نکته که همه‌ی جاده‌های احداث‌شده در سطح هورالعظیم در زمان جنگ ساخته شده‌اند، تصریح کرد: شمال و جنوب هور العظیم به وسیله جاده اکتشاف که پس از جنگ احداث شده است پوشانده می‌شود. همچنین حوضچه‌های شمالی را جاده شهید باکری از یکدیگر جدا می‌کند.
معاون مدیرعامل در ستاد بحران و مسئولیت‌های اجتماعی شرکت مهندسی توسعه نفت با اشاره به اینکه ورودی آب تالاب هور العظیم به‌طور طبیعی از ۳ رودخانه اصلی تأمین می‌شود، گفت: مشهورترین آنها رودخانه نیسان است که از مقاطعی به رودخانه کرخه نور تبدیل می‌شود.
وی ادامه داد: در طول ۱۵ سال خشک‌سالی گذشته، میزان ورود آب به هور به‌مرور کم شد تا اینکه در سال ۲۰۱۲ هورالعظیم عملاً خشک شد و شرکت ملی نفت ایران برای توسعه میادین نفتی به این منطقه وارد شد و با استفاده از ۴ جاده اصلی و مجوزهای مورد نیاز، ساخت‌وسازهای خود را آغاز کرد.
طواف اذعان کرد: در سال ۹۵ به دستور مقامات ارشد کشور و به دلیل مسئله بحرانی پدیده گردوخاک، سازمان آب و برق با تخصیص حق آبه بخش جنوبی تالاب هورالعظیم که از حوضچه‌های ۱ و۲ رودخانه نیسان تأمین می‌شد موافقت کرد.
وی افزود: در پایین‌دست تأسیسات نفتی نیز کانال‌های زهکش، آب‌شور حاصل از زمین‌های نیشکر و پرورش ماهی غرب کارون را در قسمت‌های جنوبی تالاب هور العظیم می‌ریختند که از طرف ما منعی برای این کار وجود نداشت.
طواف در خصوص سیل بهمن‌ماه سال گذشته یادآور شد: مجموعه‌های شرکت ملی نفت ایران، مناطق نفت‌خیز جنوب، مهندسی توسعه نفت، ملی حفاری، شرکت ملی گاز، انتقال گاز، گازرسانی منطقه، نفت و گاز اروندان با تمام قوا تلاش کردیم که میزان خسارت‌ها را به حداقل رسانده و در ۴ نقطه محدوده شهر رفیع سیل بند را ترمیم کردیم و پس‌ازآن، حدود ۲/۵ ماه با تمام امکانات در جهت تقویت و ترمیم سیل بندهای شهری و روستایی در ۴۵ نقطه بحرانی با همکاری سازمان آب و برق خوزستان تلاش کردیم.
وی در خصوص اینکه چرا سیل بندها دچار شکستگی می‌شدند؟ بیان کرد: در تصاویر به‌دست‌آمده پس از سیل بهمن‌ماه از بازدید رودخانه نیسان متوجه شدیم اهالی شهر رفیع و روستاهای اطراف در مدخل ورود رود به هور در حوضچه‌های ۱ و ۲ منطقه هور العظیم اقدام به انسداد رود و ایجاد زمین‌های کشاورزی و دامداری و حوضچه‌های پرورش ماهی کرده‌اند و از ورود آب این رودخانه به تالاب هور العظیم جهت تأمین آب مورد نیاز خود جلوگیری کرده‌اند و حاضر به شکستن سیل بندها نیز نبودند.
معاون بحران و مسئولیت‌های اجتماعی شرکت مهندسی توسعه نفت تأکید کرد: در حال حاضر مسئولان شهری حاضر به پذیرش تبعات برخورد قانونی با این افراد اندک که مدخل ورود رودخانه نیسان به تالاب هور العظیم را مسدود کرده‌اند، نیستند. این افراد اندک، با ساخت حوضچه‌های پرورش ماهی مانع از ورود سیلاب به حوضچه شماره ۱ تالاب هور العظیم می‌شوند.
به گفته این مقام مسئول اگر به‌جای هزینه‌ای برای حفاظت از سیل بندها تنها راه عبور طبیعی رودخانه نیسان به هور العظیم گشوده می‌شد، به مراتب کم‌هزینه‌تر بود.
وی اضافه کرد: سازمان آب و برق نقطه‌ای به نام لولیه (روستای لولیه) را تعیین کرد و در روز پنجم فروردین سال جاری برای انتقال آب از مسیری غیر طبیعی به هور العظیم بازگشایی شد که موجب نجات شهر رفیع از سیلاب گردید.
طواف تأکید کرد: سیل بند رفیع که با کمک همکاران و مردم شهر ایجاد و ترمیم شده بود را مستحکم سازی و آب‌بندی کردیم که مردم این شهر از خطر ورود سیلاب محفوظ بمانند و اکنون‌که خروجی سد کرخه نسبت به سیل بهمن‌ماه چندین برابر است به لطف خدا این شهر از سیلاب در امان مانده است اما هزینه گزاف تمام این اقدامات می‌توانست با بازگشایی مسیر طبیعی رودخانه نیسان به حداقل رسیده و نتیجه بهتری نیز حاصل شود.
وی در ادامه، توضیح داد: سپاه پاسداران چند شب پیش با مواد منفجره اقدام به بازگشایی مسیر طبیعی رودخانه نیسان کرد که متأسفانه با تزاحمات عده‌ای اندک و تهدید جانی و جلوگیری از بروز درگیری انجام نشد. البته در سیل بهمن‌ماه با اطمینان خاطر به کشاورزان و دامداران آن منطقه قسمتی از مسیر بازگشایی شده بود اما با توجه به حجم سیلاب کنونی مسیر باز شده برای عبور سیلاب کافی نبوده و آب بالاآمده وارد شهر می‌شود.
طواف با بیان اینکه در حال حاضر کلیه تأسیسات تولیدی و توسعه‌ای شرکت ملی نفت در آب مستغرق است، خاطرنشان کرد: هیچ منعی برای ورود و حضور آب در قسمت‌های تأسیساتی شرکت نفت وجود ندارد و اساساً تجهیزات ما متناسب با محیط‌های آبی و آب‌های کم‌عمق ساخته شده است.
وی تأکید کرد: حتی زمینی کوچک در محدوده تأسیسات نفتی بدون آب‌گرفتگی وجود ندارد و شرکت نفت هیچ مانعی برای حضور آب حتی روی تأسیسات و محل استراحت نیروهای عملیاتی خود ندارد و کلیه امکانات خود را برای کاستن فشار و خسارت از مردم به کار می‌گیرد.
طواف در خصوص جاده‌های مورد بحث در تالاب هورالعظیم، اذعان کرد: همه جاده‌های ساخته‌شده به‌جز جاده اکتشاف مربوط به زمان جنگ بوده و در تمهیداتی که برای کنترل سیل نوروز ۹۸ اندیشیده شد با مجوز مرزبانی، سازمان‌های امنیتی و همکاری سازمان آب و برق خوزستان، کلیه جاده‌ها شکافته و برای عبور هدفمند سیلاب لوله‌گذاری شد.
معاون مدیرعامل شرکت مهندسی توسعه نفت در ستاد بحران و مسئولیت‌های اجتماعی، گفت: شرکت انتقال گاز ایران بیش از ۶۰ شاخه لوله ۴۲ اینچ را در اختیار ما گذاشت تا تمام بریدگی‌های جاده‌ها را با لوله‌ها محدود و عبور آب را کنترل کنیم. با این کار سیلاب با سرعت بیشتر به سمت جاده شهید باکری و سپس به تالاب هورالعظیم منتقل می‌شود.
طواف با ابراز تأسف از ناهماهنگی‌های موجود در هدایت آب در بخش ایرانی تالاب هور العظیم، گفت: متأسفانه دریچه‌ها را به سمت بخش عراقی هور باز کردیم که موجب هدر رفت آب شیرین شد که قطعاً در تابستان پیش رو برای فعالیت‌های کشاورزی و پرورش ماهی به آن نیاز است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر زمین‌هایی که متعلق به برخی ادارات و شرکت‌ها هستند در سطح هور العظیم خشک باقی مانده‌اند، تأکید کرد: به‌طور مثال یکی از این زمین‌های چند هزار هکتاری متعلق به شیلات است که می‌توانست بخش زیادی از سیلاب و آب شیرین را در خود جای دهد و مانع از ورود آب شیرین به بخش عراقی هور شود که متأسفانه این کار صورت نگرفت.
طواف در ادامه تصریح کرد: حتی می‌توانستیم بخش زیادی از سیلاب را از طریق کانال‌هایی به زمین‌هایی که رتبه‌های ۲ و ۳ گردوخاک در استان هستند منتقل کنیم که متأسفانه همکاری‌های لازم از طرف شیلات انجام نشد.
وی افزود: حتی با وجود مصوبه شورای تأمین استان که سازمان آب و برق را مکلف به اجرا کرده بود نیز نتوانستیم سیلاب را به این زمین‌ها هدایت کنیم و به‌جای همکاری از طرف مراجع قضایی شهر رفیع برخورد نامناسبی با ما صورت گرفت.
معاون مدیرعامل در ستاد بحران و مسئولیت‌های اجتماعی شرکت مهندسی توسعه نفت معتقد است؛ راه حل خروج از بحران سیل در منطقه، بازگشایی راه طبیعی رودخانه نیسان بعد از شهرستان رفیع است.
در این اثنا، خون میرزایی رئیس شیلات کشور و خوزستان ضمن رد ادعای شرکت مهندسی توسعه نفت در خصوص ممانعت از آبگیری زمین متعلق به شیلات، گفت: مجتمع پرورش ماهی شط علی که تکمیل نشده متعلق به شیلات است که با دستور رئیس شورای تأمین استان و به دستور فرماندار منطقه آب رهاسازی شده است. همچنین شرکت مهندسی توسعه نفت بهتر است به‌جای اظهارنظر در مورد زمین‌های شیلات راجع به زمین‌های تحت اختیار خود نظر دهد.
حمیدرضا خدابخشی، فعال محیط‌زیست در خصوص تأسیسات نفتی حاضر در تالاب هور العظیم اظهار کرد: تصمیم اینکه تأسیسات نفتی در خشکی احداث شود در زمان دولت نهم اتخاذ شد. در ابتدا پیمانکار ژاپنی قرار بود حفاری‌های منطقه نفتی دشت آزادگان را در محیط خیس انجام دهد که به دلیل تحریم از ادامه کار منصرف و شرکت نفت مجبور به انعقاد قرارداد با شرکت چینی و حفاری در محیط خشک شد.
وی افزود: در ادامه کار، تالاب هور العظیم برای حفاری از منابع آبی تخلیه و کار آغاز شد اما در دولت یازدهم و وزارت زنگنه اعلام شد که شرکت نفت و شرکت مهندسی توسعه نفت مشکلی برای کار کردن در محیط‌های خیس نداشته و نیازی به خشک‌کردن تالاب هور العظیم وجود ندارد و تأسیسات نفتی مستقر در محل برای محیط‌های خیس طراحی شده‌اند.
خدابخشی در خصوص اینکه آیا کارکرد شرکت‌های نفتی در تالاب تا کنون مخاطراتی با خود به همراه داشته یا خیر تصریح کرد: نوع جاده‌هایی که این شرکت‌ها احداث کرده‌اند در حال حاضر مانع از خروج سیلاب از هور العظیم به سمت بخش عراقی آن شده است.
وی افزود: درست است که جاده‌های آن در زمان جنگ احداث شده ولی به خاطر وسعت تالاب ارتباط آبی در آن برقرار بوده است. اما جاده اکتشاف که بعد از جنگ احداث شده عمود بر جهت جریان سیلاب ساخته شده و مانع ورود و پخش سیلاب در سطح هور العظیم است و باید اصلاح شود.
خدابخشی خاطرنشان کرد: ما نمی‌گوییم که منطقه نفتی را به خاطر مسائل اقتصادی جمع کنند اما باید با احداث تعداد زیادی پل، زیرگذر و آبراهه(کالورت) جاده‌ها را اصلاح کنند.
این فعال محیط‌زیست تأکید کرد: بر اساس مطالعات زیست‌محیطی و دستورالعمل‌های صادر شده از وزارت نیرو و سازمان محیط‌زیست، باید جریان آبی در تالاب هور العظیم برقرار باشد تا اکوسیستم منطقه کمتر تحت تأثیر قرار بگیرد.
وی با اشاره به اینکه هر توسعه‌ای تبعات زیست‌محیطی به همراه دارد، بیان کرد: نیاز است در جهت کاهش این تبعات اصلاحاتی صورت بگیرد. هرچند هزینه این اصلاحات با توجه به میزان درآمد حاصل از استخراج نفت بسیار ناچیز است.
خدابخشی با اشاره به اینکه شرکت نفت مشکلی در آبگیری هور العظیم ایجاد نکرده است، عنوان کرد: انصافاً شرکت نفت با کلیه تجهیزات خود برای بازگشایی مسیرهای سیلاب پای کار بوده است.
گفتگو: مریم جم
