یک فعال میراث فرهنگی در خوزستان با ابراز نگرانی از ساخت و سازهای غیرقانونی در حریم سازههای آبی شهرستان شوشتر و مخدوش شدن چهره بصری این بنای تاریخی، از ضعف اداره کل میراث فرهنگی در اعمال قانون و اعطای مجوزها به افراد صاحب نفوذ انتقاد کرد.
مجتبی‌گهستونی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به ساخت‌وساز غیرقانونی در حریم‌سازه‌های آبی شوشتر گفت: بافت تاریخی‌شهرستان‌شوشتر مانند دیگر شهرهای‌تاریخی خوزستان دستخوش تعرضات بی‌شماری شده است؛ با این تفاوت که شوشتر با 14 اثر تاریخی از جمله سازههای آبی، ثبت جهانی شده و شهرت بین المللی دارد. از سوی دیگر زندگی و چرخه اقتصادی مردم شوشتر نیز با این سازههای آبی و تاریخی پیوند خورده و علاوه بر ارزش تاریخی، چرخه معیشت مردم نیز به آن وابسته است.
وی به احداث بناهای غیرقانونی در عرصه بناهای با قدمت جهانی اشاره کرد و افزود: به تازگی ساختمانی با ارتفاع 13 متر به صورت غیرقانونی در عرصه تاریخی آبشارهای شوشتر احداث شده که باعث مخدوش شدن چهره این سازههای تاریخی شده که می‌تواند تبعات و پیامدهای بین المللی ناخوشایندی برای این بناهای تاریخی با ثبت جهانی داشته باشد.
گهستونی تصریح کرد: مجوز قانونی که از سوی میراث فرهنگی شوشتر برای احداث این ساختمان صادر شده است، 7.5 ارتفاع بوده در حالی که مالک ساختمان با ترفندهای غیرمجاز اقدام به احداث ساختمانی به ارتفاع 13 متر کرده است که باعث نگرانی مسئولان اداره میراث و فعالان فرهنگی شده است.
بی‌تدبیری مسئولان زمینه ساز احداث بناهای غیرمجاز
گهستونی عنوان کرد: دوستداران میراث فرهنگی و مردم گله‌مندند که چرا اداره میراث فرهنگی و پایگاه جهانی شوشتر از حمایت‌های قانونی، توان‌مالی و اجرایی لازم برای برخورد با اینگونه تخلفات و ساخت و سازهای غیرمجاز برخوردار نیست تا جائیکه عده‌ای سودجو به خودشان اجازه می‌دهند تا در حریم بناهایی که ثبت جهانی دارند، اقدام به ساخت و ساز کنند.
این فعال میراث فرهنگی خوزستان در ادامه افزود: با بی درایتی برخی مسئولان شهری و نادیده گرفتن قوانین، مجوز ساخت ساختمان‌های بلند مرتبه را صادر و باعث لطمه به آثار تاریخی این شهر می‌شوند که با جمعیت قابل توجه و موج گردشگران داخلی و خارجی نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارند.
وی گفت: روشن نیست این مجوزها بر اساس چه معیار و ملاکی صادر می‌شود؛ این افراد به پشتوانه اهرم‌های قدرت و چهره‌های سیاسی قانون را دور می‌زنند و مجوزهای غیرقانونی می‌گیرند. چنین اقدامی تنها چهره بصری این بناهای تاریخی را مخدوش نمی‌کند بلکه عاملی می شود تا دیگران هم در این عرصه ورود کنند.
دوستداران میراث فرهنگی و مردم گله‌مندند که چرا اداره میراث فرهنگی و پایگاه جهانی شوشتر از حمایت‌های قانونی، توان مالی و اجرایی لازم برای برخورد با اینگونه تخلفات و ساخت و سازهای غیرمجاز برخوردار نیست
گهستونی اضافه کرد: اینجاست که برای مردم عادی منطقه این پرسش به وجود می‌آید که چرا به این افراد خاص اجازه ساخت و ساز با این ارتفاع زیاد از سوی مسئولان شهری و میراث فرهنگی داده می‌شود ولی ما این اجازه را نداریم و این اتفاق بارها و بارها در شهرهای تاریخی که بافت آنها در هم تنیده شده مانند شوش، شوشتر، دزفول، بهبهان و رامهرمز در استان خوزستان به وجود آمده و موجب درگیری بین اعضای شهرداری، شورای شهر و میراث فرهنگی شده است.
وی گفت: چرا میراث فرهنگی یک دستگاه حاکمیتی نیست؟ چرا نمیتواند مانع این ساخت و سازهای غیرمجاز شود؟ چرا این قدرت را ندارد که دستگاه‌های قضایی را توجیه کند که این کار خلاف قانون است؟
وی با بیان اینکه‌اداره میراث فرهنگی ماه‌هاست درگیر موضوع شکایت این ساختمان غیرمجاز در حریم سازههای آبی تاریخی شوشتر است، افزود: جای شک و تردید است که چطور دستگاه قضایی شهرستان شوشتر با گذشت چند ماه این موضوع را پیگیری نکرده است. این ساختمان اگر ساخته شود باید شاهد حضور موج عظیمی از مردم باشیم که می‌خواهند در دل بافت تاریخی شوشتر خانه‌های خود را نوسازی و در چند طبقه تجدید بنا کنند.
گهستونی با اشاره به اینکه شوشتر شهری است که به اهواز ، دزفول، شوش و مسجد سلیمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی بسیار نزدیک است و در مسیر تردد آنها قرار دارد، عنوان کرد: ارزش افزوده در این شهر زیاد است چرا که یک شهر توریستی با هتل‌ها، اقامتگاه‌های بومگردی، خانه‌های سنتی و بیش از ۵۰۰ باغ ویلا است و این‌ها باعث بالا رفتن نرخ زمین‌ها در این شهرستان می‌شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر برخی افراد سودجو که صاحب خانه‌های تاریخی هستند، در ترفندی آب را بر روی پشت بام‌ها رها کرده و ناودان‌ها را می‌بندند که این امر باعث ریزش سقف خانه‌ها و دیوارها می‌شود و بلافاصله اقدام به گرفتن مجوز ساخت می‌کنند.
این فعال میراث فرهنگی یادآور شد: تاکنون ندیده‌ایم یکی از این بناهای قدیمی و تاریخی تخریب شود و میراث با توجه به کمبود بودجه بتواند آنها را مرمت کند و صاحبان ملک نیز از خدا خواسته اقدام به ساختن خانه های‌شان می‌کنند و این گونه ما شاهد نابودی خانه های تاریخی منطقه هستیم.
این ساختمان اگر ساخته شود باید شاهد حضور موج عظیمی از مردم باشیم که می‌خواهند در دل بافت تاریخی شوشتر خانه‌های خود را نوسازی کنند و طبقاتی کنند
وی تصریح کرد: متاسفانه تاکنون ارتباط نزدیکی بین شهرداری و میراث فرهنگی وجود نداشته و همین باعث شده شاهد تخریب‌های بی‌رویه بافت تاریخی شهرستان شوشتر باشیم. سازمان میراث فرهنگی به تنهایی نمیتواند قوانین حاکمیتی‌اش را اعمال کند؛ یعنی این سازمان و پایگاه جهانی دچار تشتت و ضعف در اعمال قوانین حاکمیتی خودش است. این اداره دولتی است و باید بتواند قوانین خودش را اعمال کند. نه تنها در حریم آبشارهای تاریخی شوشتر بلکه در قلعه "سلاسل" و قلعه "نهر داریون" که از مناطق تاریخی هستند نیز شاهد ساخت و سازهای غیر قانونی هستیم.
ساخت شوشتر نو قبل از انقلاب برای حفظ بافت تاریخی
وی با اشاره به اقدام مسئولان در قبل از انقلاب در ساخت منطقه "شوشتر نو" گفت: قبل از انقلاب، مسئولان منطقه‌ای را به نام شوشترنو در خارج از شهر ساختند و هدف هدایت سرریز جمعیت شهر به آن منطقه بود تا بافت شهر قدیمی شهر شوشتر برای ساکنین باقی بماند و پذیرای گردشگران باشد اما با وقوع جنگ تحمیلی، جنگ‌زده‌های دیگر مناطق خوزستان به این منطقه کوچ کردند و متاسفانه شوشتر نو دستخوش تغییراتی شد و متولیان شهری نتوانستند این منطقه را برای برخی از ساکنان که در بافت‌های تاریخی شوشتر ساکن بودند مهیا کنند. شوشترنو فرصتی بود تا شهر شوشتر به صورت ایده‌آل مدیریت شود ولی این اتفاق هرگز نیفتاد.
شهرهای تاریخی خوزستان باید مدیران ویژه داشته باشند
وی با اشاره به اینکه خواستار تعیین شهردار ویژه در بافت تاریخی شوشتر هستیم، افزود: همان طوری که در برخی از شهرهای کشور دارای فرمانداری‌های ویژه مانند دزفول و خرمشهر هستیم، باید برای شهرهایی با بافت‌های تاریخی مهم و ثبت جهانی نیز اداره میراث فرهنگی ویژه داشته باشیم ولی متاسفانه در حال حاضر اداره میراث فرهنگی شوشتر به لحاظ امکانات نیرویی، خورویی و مالی با مشکلات عدیده ای روبرو است و با دیگر شهرهای خوزستان که دارای بافت تاریخی نیستند هیچ تفاوتی ندارد و بعضا حتی به لحاظ امکانات از آنها نیز پایین تر است.
این فعال میراث فرهنگی اظهار داشت: مسئولان باید نگاه ویژه‌ای به شوشتر با حدود 14 اثر ثبت جهانی در قالب سازههای آبی، صدها خانه و ده‌ها گذر تاریخی و همچنین وجود بقاع متبرکه که به دارالمومنین معروف است، داشته باشند. به طور مثال مسجد جامع شوشتر با قدمت تاریخی بیش از هزار سال یکی از قدیمترین مساجد تاریخی ایران در این شهرستان قرار دارد که بیانگر اهمیت تاریخی - مذهبی این منطقه است.
گهستونی با اشاره به این که بارها روسای اداره میراث این شهرستان به دلیل کمبود امکانات و نبود حمایت‌های لازم از مسئولیت خود کناره‌گیری کردند، گفت: اداره میراث فرهنگی و پایگاه جهانی سازههای آبی باید از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشند تا شاهد ساخت چنین ساختمان بتنی در عرصه آثار تاریخی نباشیم چرا که این اقدام توهین آشکار به میراث فرهنگی کشور است که از ضعف مدیران شهری در اعمال قوانین حاکمیتی به نفع میراث فرهنگی نشات می گیرد.
خطر ریزش ضلع غربی دیواره آبشارهای شوشتر
گهستونی با اشاره به این که در محل آبشارهای شوشتر چند چالش وجود دارد، افزود: به طور مثال دیواره غربی آبشارها الان تبدیل به یک معضل جدی شده است. سازمان میراث فرهنگی پیگیر مقاوم سازی این دیواره است چرا که در صورت ریزش، بناهای مسکونی متعددی تخریب خواهد شد و جان ساکنان و گردشگران آن هر لحظه تهدید می‌شود. این یکی از موضوعات مهمی است که در حال حاضر سازمان آب و برق خوزستان و میراث افرهنگی و مسئولان شهری درگیر آن شده‌اند که بتوانند هر چه سریع‌تر آن را تعیین تکلیف کنند.
وی افزود: باید مقابل اعطای برخی مجوزها به عده ای که ممکن است از حمایت‌های سیاسی برخوردار باشند و بخواهند با اعمال نفوذ برای ساخت و سازهای غیرقانونی مجوز گیرند، جلوگیری شود.
وی در بخش پایانی سخنان خود گفت: نباید فراموش کنیم که شوشتر ثبت جهانی است و سازمان یونسکو اعلام کرده است که باید مناطق تاریخی آزادسازی شوند؛ به‌طور مثال چند سال پیش تونل بوهیمی که بخش‌هایی از آن ریزش کرد باعث شد که چند خانه و مدرسه تخلیه شوند.
وی در پایان با اشاره به اینکه یکی از اصولی که در میراث فرهنگی باید رعایت شود، حریم منظری و فیزیکی است، گفت: نباید مناطق تاریخی توسط آثاری که ارزش فرهنگی ندارند مخدوش شود. در گذشته از هر نقطه‌ای از شهر گلدسته‌های مسجد جامع مشخص بودند و قلعه ثلاثه از فاصله دور نمایان بود ولی امروز با معماری‌های نامناسب این بناها دیده نمی‌شوند و چهره بصری بافت تاریخی شوشتر به صورت قابل ملاحظه‌ای مخدوش شده است.
گفت و گو: مریم بازوند
