زلزله از جمله حوادث غیر قابل پیش بینی است که به صورت ناگهانی رخ می دهد و با توجه به ماهیتی که دارد موجب وارد آوردن خسارت های مالی و تلفات انسانی می شود.
علی رغم پیشرفت تکنولوژی طی دهه های گذشته هنوز هم هیچ نهاد علمی و تحقیقاتی در جهان نتوانسته وقوع زلزله را پیش بینی کند و مرز دانش تنها به هشدار وقوع زلزله در حد چند دقیقه پیش از وقوع رسیده است.
در این شرایط یکی از مخترعان ایرانی که دارای اختراعات ثبت شده در کشورهای مختلف جهان است توانسته وقوع، شدت و محل زلزله را از روزها قبل از زلزله با دقت ۷۰ درصد پیش بینی کند.
وی توانسته اختراع خود را در ایران به ثبت برساند و تاکنون بسیاری از پیش بینی هایش نیز از جمله در زلزله های اخیر مشهد، تهران، کرمانشاه و کرمان به وقوع پیوسته است.
اگرچه این مخترع خراسانی از بی مهری هایی که طی سال های گذشته به وی شده می گوید و حتی تا مرز زندانی شدن به جرم تشویش افکار عمومی نیز رفته، اما همچنان امیدوار است بتواند با کمک سازمان های متولی زلزله در کشور این اختراع ارزشمند را تکمیل و مراحل علمی را طی کند.
علی اصغر برهمند ۵۸ سال دارد و پس از بازنشستگی از آموزش و پرورش به دنبال کارهای علمی و تحقیقاتی خود است. تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد MBA ، دکترای افتخاری، دریافت پنج مدال طلا از نمایشگاهای بین المللی اختراعات و تکنولوژی های نو از کشورهای سوئیس، مجارستان ، روسیه ، کره جنوبی و ایران و کسب ۳ مدال نقره از کشورهای چین و سوئیس و یک مدال برنز از مالزی از جمله سوابق علمی و اختراعات وی است.
با توجه به پیش بینی های اخیر وی در خصوص وقوع زلزله در نقاط مختلف کشور به سراغ این مخترع رفتیم و با وی به گفتگو نشستیم.
اولین مرتبه چه زمانی موضوع پیش بینی زلزله را آغاز کردید؟
بحث پیش بینی زلزله به حدود ۱۳ سال قبل بر می گردد. روزی از دوستان شنیدم تعدادی قورباغه در چین قبل از زلزله ۷ ریشتری از برکه ها بیرون آمده اند و در جهت خلاف زلزله فرار کرده اند و این بحث را مطرح کرد که ما می توانیم روی این موضوع کار کنیم.
پس از انجام تحقیقات بیشتر متوجه شدیم کشور های زیادی در بحث واکنش حیوانات پیش از وقوع زلزله کار کرده اند ولی به جواب علمی و مستندی نرسیده اند. برای خود من همیشه سوال بود چرا ما با این توانمندی هایی که داریم نمی توانیم زلزله را پیش بینی کنیم اما حیوانات می توانند.
هیچ کدام از محققان نتوانسته بودند رابطه بین زلزله و واکنش حیوانات را کشف کنند؟
من چند سال تمام تحقیقات دانشمندان جهان را در این رابطه مطالعه کردم و متوجه ضعفی در آن ها شدم که با بررسی بیشتر توانستم این نقص را متوجه شده و ارتباط میان حیوانات و زلزله را پیدا کنم.
بعد از این موضوع بود که به دنبال یافتن روش دقیق تر رفتم. پیش نشان گر های زلزله به تنهایی نتوانستند جواب بدهند و خطا داشتند برای همین منسوخ شده اند، ما همین روش ها را ارتقاء دادیم و مطالعه کردیم و به این نتیجه رسیدیم که زلزله را می توان تا حدودی پیش بینی کرد.
پس حالا می توانید زلزله را به صورت کامل پیش بینی کنید؟
از سال ۸۵ که مطالعات را آغاز کردیم به تدریج توانستیم شدت و مکان زلزله را نیز پیش بینی کنیم. حالا هم ادعای کامل بودن طرح را نداریم و تنها می گوییم تا ۷۰ درصد امکان پیش بینی زلزله را داریم.
خیلی ها کنجکاو هستند تا روش شما در پیش بین زلزله را بدانند، از چه روشی استفاده می کنید؟
ببینید قطعا هر دانشی با تلاش و کوشش فراوان به دست می آید و من نیز این اطلاعات را به کسی نمی دهم و تنها خودم از آن مطلع هستم. همین قدر بدانید که پیش بینی های زلزله که توسط من انجام می شود با استفاده از اطلاعات عمومی و علمی ماهواره ها است که در اختیار همه قرار دارد اما اینکه من از چه ماهواره ای استفاده می کنم و چه عوامل دیگری را در آن دخیل می کنم به کسی نگفته ام. در واقع کار من نوعی تجزیه و تحلیل داده ها است.
پس شما از ابزار خاصی استفاده نمی کنید؟
نه، جالب است بدانید تمام پیش بینی ها من به وسیله یک کامپیوتر شخصی خانگی و با استفاده از اطلاعات عمومی است که از طریق اینترنت در اختیار همه قرار دارد و من به اطلاعات خاصی دسترسی ندارم.
البته این را باید تاکید کنم برای اینکه پیش بینی ها دقیق تر انجام شود قطعا به داده های محیطی نیاز است که باید با حفرچاه، ابزار سنجش را در زمین قرار دهیم و مشاهدات میدانی نیز انجام شود که طبیعی است هزینه های خاص خود را خواهد داشت.
اولین زلزله ای که پیش بینی کردید در کدام منطقه بود؟
یکی از مشکلات در ابتدای کار این بود که نمی توانستیم شدت زلزله را که به «ریشتر» معروف است مشخص کنیم که این مهم بعد ها با افزایش تجربه و مطالعات محقق شد. در حال حاضر شدت زمین لرزه هایی که پیش بینی می کنم تا یک ریشترخطا به وقوع می پیوندند.
یادم هست اولین زلزله خیلی دقیقی که پیش بینی کردیم ،زلزله ای بود در آمریکای جنوبی و کشور «هائیتی» که حدود ۸ سال پیش اتفاق افتاد و من آن روز در مرکز هواشناسی بودم و موفق شدم حدود ۴۵ دقیقه قبل وقوع زلزله آن را پیش بینی کنم. آن روز خیلی خوشحال بودم زیرا نتیجه تلاش هایم به ثمر رسیده بود و به ادامه کار دلگرم شدم.
از آن پس به دلیل اینکه زلزله های بسیار زیادی در کشور رخ می دهد که شدت پایینی دارند، تمرکز کاری را روی پیش بینی زلزله های بزرگ گذاشتم.
شما به تنهایی پیش بینی ها را انجام می دهید؟
تیم تحقیقاتی ما ۴ نفر است که تخصص های مختلفی دارند. به دلیل اینکه بودجه و امکانات کافی در اختیار ندارم نمی توانم کار را توسعه دهیم و همین پیش بینی های روزانه نیز خیلی برایم پرهزینه و زمان بر است.
برای پیش بینی یک زلزله به صورت مداوم باید اطلاعات را رصد کنیم و ممکن است در لحظه ای که ما مشغول بررسی یک مورد هستیم پیش بینی وقوع چند زمین لرزه دیگر را از دست بدهیم.
حالا روزی ۸ ساعت روی این کار وقت می گذارم و بیش از این با امکانات فعلی امکان توسعه کار را ندارم.
اولین زلزله شدید که امسال در کشور رخ داد نزدیک مشهد و به بزرگی ۶.۳ ریشتر بود آیا شما آن را پیش بینی کرده بودید؟
بله، وقوع زلزله حدود ۶ ریشتری را در شرق خراسان رضوی با استفاده از داده های ماهواره ها پیش بینی کرده بودیم که به دلیل ملاحظاتی آن را اعلام نکردیم اما پس از وقوع زلزله اول ، زلزله دوم را که بیش از ۵ ریشتر شدت داشت و همان شب رخ داد را نیز پیش بینی کردیم و چند ساعت قبلش از طریق کانال به اطلاع مردم رساندیم.
زلزله کرمانشاه و تهران را چطور؟
گاهی زلزله هایی قرار است بیاید که هیچ کس نمی داند و ما هم نمی دانیم مثل زلزله کرمانشاه که اصلا روی گسل رخ نداد با این وجود ما زلزله کرمانشاه را ۴ روز قبل پیش بینی کردیم. در آن ایام متوجه شده بودیم که زلزله ها دارند به سمت غرب کشور حرکت می کنند ما فکر می کردیم از شمال غربی تا جنوب غربی زمین لرزه خواهیم داشت اما تصور نمی کردیم این زمین لرزه در یک نقطه و با شدت بیش از ۷ ریشتر به وقوع بپیوندد. تصور ما این بود که انرژی زمین در چند نقطه غرب کشور به تدریج آزاد می شود.
زلزله تهران را هم پیش بینی کرده بودیم اما می دانید وضعیت تهران فرق می کند و به دلیل ملاحظاتی ما به صورت دقیق محل وقوع زلزله را اعلام نکردیم و تنها گفتیم در یک شعاع ۶۰ کیلومتری اطراف کرج زمین لرزه رخ خواهد داد.
آیا برای تهران زلزله دیگری را هم پیش بینی کرده اید؟
ما به دنبال نگران کردن مردم نیستیم که بگوییم زلزله می آید و موجب ایجاد استرس شویم. هدف ما این است که به مسئولان و کسانی که می توانند کاری بکنند کمک کنیم تا یک قطره خون کمتر از دماغ کسی بیاید.
ما در بحث ساخت و ساز ها خودمان به خودمان ظلم می کنیم و ساختمان های نا مناسب می سازیم برای همین ما این پیش بینی ها را به مردم اطلاع رسانی می کنیم.
در مورد تهران هم باید بگویم بله ما زلزله دیگری را برای ۱۵ روز آینده در این منطقه پیش بینی کرده ایم.زلزله کرمان را نیز ۵ ساعت قبل از وقوعش پیش بینی کرده بودیم.
با این وجود آیا شما به مسئولان هشدار لازم را داده اید؟
ما پیش بینی ها را از کسی دریغ نمی کنیم و به صورت عمومی در کانالمان منتشر می کنیم. چندین مرتبه به مسئولان استان خراسان رضوی و مسئولان ملی موضوع را گفته ایم اما به تشویش اذهان عمومی متهم شدیم.
پس حالا چطور به کارتان ادامه می دهید؟ مخفیانه پیش بینی می کنید؟
پس از وقوع زلزله مشهد از من شکایت شد و به دادگاه رفتم و حکم قاضی این بود که یا تعهد کتبی بده که دیگر پیش بینی نمی کنی و یا پرونده ات را برای تصمیم گیری نهایی به دادستان ارسال می کنیم. من هم گفتم کارم را ادامه خواهم داد و پرونده ام را به دادستان بدهید.
خوشبختانه در مرحله بعد با مدارکی و گواهی ثبت اختراعی که به مسئول مربوطه نشان دادم تبرئه شدم و حالا نیز بر کارم نظارت وجود دارد. همه پیش بینی هایی که کرده ام به صورت مستند وجود دارد.
گفتید گواهی ثبت اختراع را به دادگاه ارائه دادید مگر آن را به ثبت رساندید؟
سال ۸۹ این طرح با عنوان «پیش بینی زلزله قبل از وقوع»ثبت اختراع شد. اما ثبت اختراع به این راحتی نبود زیرا مراجعی که باید این کار را می کردند از تایید آن سرباز زدند زیرا می خواستند من صفر تا صد کار را برای آنها توضیح دهم که البته تا حدودی این کار را کردم اما طبیعی است که نتایج یافته هایم را به این راحتی در اختیار افراد قرار نمی دهم.
وقتی موفق به ثبت اختراع نشدم خودم به سازمان ثبت اختراع پیشنهاد دادیم ۱۰ زلزله را به صورت مستند پیش بینی می کنم و آنها نیز گفتند اگر ۵ مورد درست بود گواهی ثبت اختراع را صادر می کنند که خوشبختانه از ۱۰ پیش بینی ۷ مورد محقق شد و توانستم اختراعم را ثبت کنم.
آیا برای ثبت این اختراع در خارج از کشور نیز اقدامی کرده اید؟
تفاوتی در داخل و خارج از کشور وجود ندارد زیرا همه تا سخن از پیش بینی می شود می خواهند صفرتا صد موضوع را بدانند که شدنی نیست.
پس از پیش بینی زلزله تهران چند دانشگاه از جمله دانشگاه بوستون آمریکا برای انتقال دانش با من مذاکره کردند که در حال جمع بندی هستم. پیشنهاداتی نیز با واسطه از سوی ناسا مطرح شده و یک شرکت اروپایی نیز آمادگی خود را برای خرید تکنولوژی اعلام کرده است. اگر واقعا به این نتیجه برسم که در داخل حمایتی نمی شوم ممکن است تا پایان سال ایران را ترک کنم.
خودم تمایلی به این کار ندارم و دوست دارم از این اختراع در کشورم استفاده کنم اما وقتی شرایطش نباشد دیگر هیچ توجیه شرعی و عقلی ندارد که مردم جهان را از این یافته مهم محروم کنم.
این را هم بگویم با این وجود یکی از شرایط اصلی من در مذاکره با طرف های خارجی این است که پیش بینی و اطلاع رسانی زلزله های ایران تنها در انحصار خودم باشد تا نتوانند از این مسیر به کشور فشار وارد آوردند و چند صد برابر پول دانش یک ایرانی را از کشور خودش بگیرند.
آیا در داخل کشور به شما پیشنهاد حمایت یا کمکی شده است؟
چرا، اخیرا چند مجموعه پیشنهاد های را به من داده اند که در حال بررسی آنها هستم اما تا به امروز هیچ کمکی به من نشده است و همه هزینه ها را با حقوق اندک بازنشستگی خودم پرداخت می کنم.
برای ماندن در داخل کشور به چه امکاناتی نیاز دارد؟
ما برای بالا بردن درصد پیش بینی نیاز به بررسی های محیطی و نصب ابزار خاص در مکان های مشخص داریم که خوشبختانه همه آنها در کشور وجود دارد.
کار ما با چند کامپیوتر با توان بالا برای تجزیه و تحلیل داده ها و زمینه به کارگیری چند نیروی متخصص و امکان حضور سریع در محل حادثه راه می افتد.
پیش بینی ما برای راه اندازی ایستگاه های پیش بینی زلزله در هر استان ۱۰۰ میلیارد تومان است که پیش بینی ایستگاه های سیار با هزینه ۳ تا ۴ میلیارد تومان را نیز کرده ایم.
چرا این طرح را به نمایندگان مجلس و یا رئیس جمهور ارائه نکردید؟
من تاکنون فکس های متعددی به مجلس و دیگر نهادها زده ام و وقوع برخی زلزله ها را به آنها اعلام کرده ام که نتیجه ای نداشته است.
در دولت دهم در اجلاس نخبگان که درتهران برگزار شد موضوع را با مشاور رئیس جمهور بود در میان گذاشتم و وی ترتیب ملاقات چند دقیقه ای من را با رئیس جمهور وقت داد و آنجا قرار شد اگر دو مورد از پیش بینی های من درست از کار درآمد بودجه لازم برای ادامه فعالیت با دستور مستقیم رئیس جمهور به من داده شود. درخواست من در آن جلسه ۱۰ میلیارد تومان برای راه اندازی مرکز پیش بینی زلزله در تهران بود.
خوشبختانه آن دو پیش بینی هم درست از کار درآمد و بعد از چند هفته نامه ای از طرف ریاست جمهوری به درب منزل ما آمد که برای دریافت وام به بانک مراجعه کنید و وقتی به بانک رفتیم دیدم خبری از وام بلاعوض نیست و همان تسهیلاتی بود که به دیگران نیز می دادند.
بعد از آن هرچه تلاش کردم موضوع را از طریق ریاست جمهوری پیگیری کنم نتیجه نداد و دیگر پشیمان شدم.
تا به حال شده مسئولی پیش بینی شما را جدی بگیرد؟
بله خوشبختانه چند سال پیش وقوع زلزله در اسفراین خراسان شمالی را پیش بینی کردم که بلافاصله مدیر بحران استان با من تماس گرفت و گفت سریعا خودت را به اینجا برسان. من هم به منطقه رفتم و با پرس و جو از مردم متوجه شدیم تعداد مارها چند روزی است در روستاها زیاد شده و زنبورها هم وحشی شده اند که همه این ها از علائم وقوع زلزله است.
مدیر بحران استان همه مرخصی ها را لغو کرد و به دستگاهها آماده باش داده شد که ۴۸ ساعت بعد زلزله رخ داد و با وجود خرابی هایی که داشت دماغ کسی نیز خونی نشد.
آیا مردم با شما رابطه دارند و می خواهند برای آنها پیش بینی زلزله کنید؟
بله فراوان، روزانه حدود ۲۰ هزار پیام و سوال داریم که می گویند به ما بگویید در فلان شهر چه زمانی زلزله می آید تا ما آماده باشیم. خیلی ها هم از ما تشکر می کنند و برخی نیز فکر می کنند ما یک مجموعه پولدار هستیم و تقاضای کمک مالی دارند.
من تا جایی که بتوانم به آنها پاسخ می دهم اما امکانات محدود است و تقاضاها بسیار زیاد.
در زلزله مشهد واکنش شما و خانواده تان چگونه بود؟ آیا در بیرون منزل بودید؟
در آن روز من اعلام کردم زلزله در اطراف مشهد رخ می دهد و گفتم به همراه خانواده ام در خانه هستیم و جای نگرانی نیست. البته دلهره داشتیم ولی می دانستم شدت زلزله کم است.
یک سال برای تعطیلات به شمال کشور رفتیم و من چند زلزله را در برخی شهرها پیش بینی کردم و بر این اساس خانواده وقتی می خواستند مکانی را برای اسکان انتخاب کنند به ایمنی آن توجه می کردند. جالب است در یکی از این شهرها وقتی ما خارج شدیم زلزله رخ داد.
در زلزله کرج هم خود من روز قبلش در محل بودم و به پسر برادرم که ساکن آنجاست توصیه کردم مراقب باشد و ۲۴ ساعت بعد زلزله رخ داد.
برخی می گویند زلزله های اخیر در ایران به دلیل سیستم هایی مانند« هارپ» است آیا شما قبول دارید؟
من هارپ را یک بلوف نظامی می دانم زیرا در زلزله کرمانشاه انرژی که آزاد شد برابر چندین بمب اتمی بود که در هیروشیما منفجر شد و این امر امکان پذیر نیست.
حرف آخر و توصیه شما به مسئولان چیست؟
آرزو دارم روزی به بچه های وطن خودمان اطمینان کنیم و از فرار مغزها جلوگیری کنیم و به جای فروش نفت دانش به جهان بفروشیم. من با این اختراع باید به هزار دستگاه و مرجع جواب پس بدهم، اما همین موضوع را اگر یک خارجی مطرح کرده بود با سلام و صلوات وی را به کشور می آورند.
46
