هزاران اثر تاریخی، فرهنگی، جاذبه های طبیعی و بکر در خراسان رضوی آنقدر فراوان و زیباست که قابلیت پرکردن اوقات فراغت زائران و مسافران را در بهترین شکل ممکن داراست. تاریخ دوستان، فرهنگ دوستان، طبیعتگردان و اهل علم و دانش همه و همه قابلیت و فرصت بهره مندی و برداشتی خاطره انگیز از سفر خود را به این خطه دارند.
خراسان رضوی به عنوان یکی از برجسته ترین استانهای مقصد مسافران داخلی و خارجی در ایران پیش و بیش از جاذبه های فراوان تاریخی، فرهنگی هنری و طبیعی بخاطر بارگاه مطهر حضرت علی بن موسی الرضا(ع) مقصد اصلی سفر افزون بر 27 میلیون زائر و مسافر در هر سال است.
* پشینه ای به بلندای تاریخ
خراسان با مراکز جمعیتی کهن مانند توس، نیشابور و سبزوار از قدمت تاریخی بسیار برخوردار است بگونه ای که تا قبل از اسلام و در قرون اخیر این خطه از مهمترین مراکز تاثیرگذار در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بوده و همچنان این جایگاه را حفظ کرده است.
مردم این خطه به زبانهای فارسی، ترکی و کردی با لهجه های متفاوت سخن می گویند و اکثرا شیعه هستند و در چند شهر مرزی آن همچون تایباد، خواف، تربت جام و درگز نیز هموطنان اهل سنت سکونت دارند.
پیشینه تاریخی و وجود شخصیتهای برجسته علمی و فرهنگی در جای جای خراسان به حدی است که این استان از نظر بسیاری از صاحبان علم و اندیشه خاستگاه مهمترین رویدادهای علمی و فرهنگی شناخته می شود.
این سرزمین چون درشرقی ترین ناحیه ایران واقع شده وخورشید زودتر از سایر نقاط کشور در آن طلوع می کرد در قدیم 'خورآسان' گفته می شد. خور به معنای خورشید و آسان به معنی ظاهر شدن.
* ویژگیهای جغرافیایی
خراسان این استان از نظر موقعیت جغرافیایی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده که نواحی شمالی آن دارای دشتهای حاصلخیز کشاورزی و دامپروری است و بخش جنوبی آن از دشتهای کویری با تپه های کم ارتفاع با پوشش گیاهی فقیر برخوردار است.
در این منطقه چند رشته کوه وجود دارد که دو رشته کوه هزارمسجد و بینالود از دیگر کوهها مرتفعتر و پرامتدادتر هستند.
از نظر آب و هوایی نیز این خطه در ناحیه معتدل شمالی قرار گرفته و بطور کلی شرایط متغیری دارد. دمای هوا از شمال به جنوب افزایش می یابد ولی از بارش سالانه کاسته می شود. خراسان رضوی در مناطق مختلف دارای شرایط اقلیمی متنوعی است بطوری که مناطق کوهپایه ای دارای آب و هوای نیمه بیابانی ملایم، نواحی جنوبی گرم و خشک و مناطقی چون قوچان، جنوب بینالود، ارتفاعات هزارمسجد و قسمتی از شهرستان مشهد دارای آب و هوای معتدل کوهستانی هستند.
* تولیدات اقتصادی
از گذشته های دور بخش بزرگ تولیدات خراسان را فرآورده های کشاورزی و صنایع دستی به خود اختصاص داده است از این رو بخش بزرگ کالای صادراتی خراسان در سطح ملی فرآورده های کشاورزی مانند گندم، زعفران، زرشک، کشمش و پوست دام بوده و به دلیل وجود زمینهای مرغوب زراعی و آب فراوان در دشتها و دره های حاصلخیز امکان تولید فراورده های سردسیری، نیمه گرمسیری و گرمسیری مانند گردو، بادام، سیب، گلابی، پسته، خرما و مرکبات را نیز دارد.
در مورد هنرهای دستی برجسته خراسان هم می توان به فرش، فیروزه تراش خورده و پوستین اشاره کرد که علاوه بر اینها زائران و مسافران این سرزمین مقداری از کالای ناحیه ای خود را برای فروش به مشهد می آورند و به هنگام بازگشت سوغات و بخشی از نیازهای مصرفی خویش را از آنجا خریداری می کنند که این خود عامل موثری در افزایش رونق بازرگانی در خراسان به ویژه شهر مشهد است.
همچنین خراسان از مهمترین مناطق پرورش دام در ایران به شمار می آید. پرورش دام در این خطه به شکلهای گوناگون مانند کوچ نشینی، رمه گردانی، روستایی و تلفیق دامداری و دامپروری صنعتی دیده می شود.
مهمترین دامهایی که درخراسان پرورش داده می شوند، گوسفند، بز، گاو، گاومیش و شتر است. فعالیت گاوداری به شیوه صنعتی برای تولید شیر و گوشت در خراسان از اهمیت زیادی برخوردار است.
همچنین خراسان رضوی از مهمترین مراکز صنایع دستی ایران محسوب می شود. از عمده ترین صنایع دستی این استان می توان به فیروزه، پوستین دوزی و فرشبافی اشاره کرد.
در کنار همه این ویژگیها ذخیره های زغالسنگ، مس، روی، آهن، منگنز، خاک نسوز، منیزیت، گل سفید، سنگهای ساختمان، مانند مرمریت، تراورتن، سنگ آهن و گچ نیز در خراسان یافت می شود.
* طبیعت بکر در انتظار گردشگران
خراسان رضوی در پهنه وسیع خود با برخورداری از طبیعت بکر و دیدنی و با تنوع زیستی بسیار و حیات وحش دیدنی و منحصر به فرد یکی از مقاصد مطلوب و همیشگی برای طبیعت گردان نیز بوده است.
آبشارهای آبگرم، اخلومد، ارتکند و قره سو، دریاچه بزنگان در سرخس، رودخانه بابا رمضان در نزدیکی کوههای هزارمسجد در سرخس، رود معجن در شهرستان تربت حیدریه، غار مزدوران در حد فاصل شهرستانهای سرخس و مشهد، غار مغان در روستای مغان نزدیک مشهد، و بینالود به عنوان مشهورترین کوه این استان به بلندی سه هزار و 211 متر در شمال شهر نیشابور از مهمترین جاذبه های طبیعی خراسان رضوی به شمار می روند.
دریاچه بزنگان یکی از جاذبه های طبیعی دیدنی این استان محسوب می شود که در کیلومتر 130 جاده مشهد - سرخس و در جنوب رشته کوههای هزار مسجد قرار دارد. مساحت آن در حدود 80 هکتار و حداکثر عمق آن 12 متر است و آب آن شیرین و از بارندگیها و چشمه های کوچک تامین می شود.
چشمه سبز نیز در حدود 20 کیلومتری روستای بزرگ گلمکان مشهد واقع است که در سر راه مشهد به قوچان و در یکی از بلندترین نقاط رشته کوه بینالود قرار دارد. این چشمه با طول و عرض بسیار زیاد و آب فراوان از قدیم زیبا و بحث انگیز بوده است که در اطراف به وسیله دیواره های کوهستانی احاطه شده و دریاچه ای را تشکیل می دهد.
یکی از چشمه های متعدد این محل به نام چشمه اشتها معروف است. اهمیت چشمه سبز در هوای مناسب و آب مطلوب آن است. طبیعت زیبای منطقه اشتهار فراوانی برای این دریاچه کوچک به همراه آورده است.
چشمه گراب نیز از دیگر پدیده های طبیعی دیدنی محسوب می شود که در سمت جنوب و در فاصله 49 کیلومتری مشهد در جاده مشهد - نیشابور واقع شده و دارای چندین چشمه با فاصله حدود 500 متر از یکدیگر می باشد که همگی دارای دهانه های مخروطی و ارتفاعی در حدود 30 متر از سطح زمین می باشند.
این چشمه ها که بر روی تپه های مخروطی شکل جریان دارند دارای آب معدنی با خواص درمانی هستند.
از دیگر جاذبه های طبیعی این خطه 'چشمه شاهان گرماب' است که در 72 کیلومتری مشهد و در نقطه ای کوهستانی واقع و دارای آب معدنی فراوان با گرمای 45 درجه سانتیگراد است.
چشمه گیلاس نیز در جلگه سرسبز توس و در فاصله 48 کیلومتری مشهد قرار دارد که با نام چشمه ˈگلسبˈ نیز در متون تاریخی از آن یاد شده و به علت واقع شدن در شرایط خاص جغرافیایی اغلب دارای آب است.
پارک ملی تندوره در درگز، مناطق حفاظت شده جنگلی ارس در کلات، جنگل خواجه در سرخس، باغ کشمیر در تربت جام، دربادام در قوچان، رییسی در نیشابور، درونی و دشت لاغری در بردسکن، هلالی و هنگام در گناباد، افتخاری در بجستان و قرچغه در قوچان از دیگر جاذبه های طبیعی خراسان رضوی محسوب می شود.
* تاریخ و معماری دو یار جاذب گردشگران
خراسان رضوی بزرگترین قطب گردشگری مذهبی کشور است که با توجه به قدمت تاریخی در حوزه تاریخ اسلام بناهای آرامگاهی بیشترین و مهمترین چشم انداز معماری این منطقه را به خود اختصاص داده است.
مجموعه های آرامگاهی بناهایی هستند که طی سالیان طولانی بر روی مدفن و مزار شخصیتهای مذهبی و محبوب شکل گرفته اند و معمولا شامل بنای حرم، مساجد، مدارس، کتابخانه ها، کاروانسراها، آب انبارها، خانقاهها و فضاهایی از این قبیل می شوند.
گسترش چنین مجموعه هایی با اعتبار و احترام صاحب مدفن و ارزش هنری و معماری بناهای ساخته شده ارتباط مستقیم دارد. برخی از مجموعه های آرامگاهی مانند آستان قدس رضوی در شکل گیری و پیدایش شهرها نقش اساسی و مهمی ایفا کرده و به مرکز فعالیتهای مختلف مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده اند.
مجموعه آستان قدس رضوی یکی از باشکوهترین بناهای آرامگاهی سراسر جهان اسلام است که مضجع شرف حضرت امام رضا(ع) را در برگرفته و سبب شده خراسان رضوی به بزرگترین قطب گردشگری مذهبی ایران و دومین کلانشهر مذهبی جهان تبدیل شود.
این مجموعه که خود به تنهایی جاذبه معماری کم نظیری به شمار می رود همراه با سایر بناها و آثار معماری این سرزمین سبب شده خراسان رضوی علاوه برجاذبه های معنوی از نظر جاذبه های معماری و تاریخی نیز دارای اهمیت بسیار باشد.
مجموعه آستان قدس رضوی دارای پنج صحن اصلی به نامهای صحن عتیق(انقلاب)، صحن جدید(آزادی)، صحن امام خمینی(ره)، صحن جمهوری اسلامی و صحن قدس است که دو صحن اخیر نوساز هستند.
هر یک از صحنهای مجموعه آستان قدس رضوی شاهکارهایی از معماران مختلف ایرانی را به نمایش می گذارند. از جمله آثار ارزشمند داخل حرم رضوی سه محراب با شکوه مربوط به قرن هفتم هجری است که بر روی دو محراب کتیبه هایی به خط کوفی و بر روی محراب سوم کتیبه ای به خط کوفی و ثلث به رنگ لاجوردی بر زمینه سفید مشتمل بر آیات و احادیث نوشته شده است.
درهای سه گانه حرم مطهر رضوی نیز از آثار ارزشمند هنری به شمار می روند که هنر بکار گرفته شده در آنها مورد تحسین هنرمندان مختلف است.
صحنهای حرم مطهر رضوی هر یک در دوره ای تاریخی ساخته شده اند و معماری هر یک از صحنها گویای روند معماری زمان خود و در حقیقت شناسنامه هنری و معماری آن دوره است.
مسجد زیبا، تاریخی و مشهور گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی قرار گرفته و به سبب دارا بودن انواع تزیینات چشمگیر و غنی از دیدنی ترین مسجدهای منطقه محسوب می شود.
گذشته از اینها آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ پارسی در سرزمین توس نیز مقصد مشتاقان ادبی است و شهر توس شهرت و معروفیت خود را مدیون آثار و شخصیت شامخ این شاعر ارجمند است.
شهر توس که به نظرمی رسد اواخر دوره ساسانی ساخته شده و زندان و گنبد هارونیه را در برگرفته یکی دیگر از دیدنی ترین مناطق استان خراسان رضوی است.
از دیگر آثار خراسان بنای کاخ خورشید در کلات است. در وسط باغ بزرگی قرار گرفته و از آثار دوره نادرشاه افشار می باشد.
مجموعه کلات نادری مانند دره ای است که توسط دو رشته کوه مرتفع محاصره شده و آثار تاریخی آن به دوره حکمرانی نادرشاه افشار تعلق دارند.
کتیبه نادری واقع در خارج از قلعه نادری(دربند نفتی) به زبان ترکی و به خط نستعلیق در بدنه کوه قرارگرفته است. دروازه ورودی، دروازه دهچه، دروازه چوب بست، دروازه گشتانه، دروازه نفتی، دربند ارغون شاه، همراه با عمارت خورشید و تخت دختر مجموعه بناهایی هستند که بر روی تپه ای به امر نادرشاه ساخته شده و اکنون آثار پراکنده ای از آنها به جای مانده که برای گردشگران جذاب و دیدنی هستند.
آتشکده 'بازه هور' نیز که در روستای رباط سفید تربت حیدریه واقع شده از بناهای باستانی این منطقه به شمار می رود.
مسجدجامع رشتخوار، مسجد مولانا در تربت جام و مسجد جامع سنگان در خواف نیز از دیگر بناهای تاریخی و قدیمی خراسان رضوی محسوب می شوند.
مدرسه های بسیار نیز در کنار مسجدهای متعدد استان بنا شده اند که برخی از آنها از جمله مدرسه های دومناره گلشن، میرزا جعفر و مدرسه نواب و مدرسه های سبزوار از ارزش خاص معماری و تاریخی برخوردار هستند.
تپه های باستانی نیز که برخی باستانشناسان اکتشافات مهمی روی آنها انجام داده اند، پلهای تاریخی که در دوره های مختلف ساخته شده اند، سدهای قدیمی که برخی از آنها هنوز مورد استفاده هستند و بازمانده های شهرهای قدیمی بخش دیگری از جاذبه های گردشگری تاریخی و معماری خراسان رضوی را تشکیل می دهند.
* آثار تاریخی گویای عمق تاریخ در خراسان
پهنه خراسان رضوی دارای آثار تاریخی متعدد و فراوانی است. بنابر اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزون بر 10 هزار اثر تاریخی و فرهنگی در این استان شناسایی شده که تا کنون 1540 اثر از این تعداد در فهرست آثار ملی در قالب میراث تاریخی، معنوی و هنری به ثبت رسیده است.
آثار تاریخی متعدد و برجسته این استان که اغلب متعلق به دوره های تاریخی تعیین کننده در ایران می باشد سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیار است که تنها بخشی از این تعداد فراوان در این گزارش نام برده شد.
* جاذبه های دیدنی و تفریحی
مهمترین مکان در خراسان رضوی حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) و مجموعه آستان قدس رضوی، مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، بقعه خواجه ربیع، بقعه گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار و مصلا در مشهد و نیز ییلاقات سرسبز طرقبه شاندیز و بوستان وکیل آباد است.
همچنین مجموعه های کوهسنگی، بند گلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره گوهرتاج در مشهد، مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجدجامع در سبزوار، گنبد هارونیه و آرامگاه فردوسی در توس، کتیبه نادری و عمارت خورشید در کلات نادری از دیگر مکانهای دیدنی خراسان رضوی هستند.
مسجد کبودگنبد در کلات نادری، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج کرات در تایباد، ارگ کلاه فرنگی، دریاچه گل بی بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه عطار در نیشابور از دیگر آثار دیدنی و تاریخی این استان هستند.
مقبره کمال الملک و خیام در نیشابور، برج علی آباد، مناره فیروز آباد، باغ مزار و آرامگاه مدرس در کاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجد ملک در تربت حیدریه از دیگر اماکن دیدنی تاریخی و تفریحی خراسان رضوی محسوب می شوند.
این اماکن تنها بخشی از صدها اثر تاریخی، فرهنگی، هنری و طبیعی خراسان رضوی هستند بطوری که با حضور در هر یک از شهرستانهای این استان با کمی پرس و جو از اهالی منطقه می توان آثار و ابنیه تاریخی فراوانی را دید و از زیبایی آنها لذت برد.
7496/1858**گزارشگر: آرزو جاودانی **انتشاردهنده: حسین کریم زاده
انتهای پیام خراسان رضوی به عنوان یکی از برجسته ترین استانهای مقصد مسافران داخلی و خارجی در ایران پیش و بیش از جاذبه های فراوان تاریخی، فرهنگی هنری و طبیعی بخاطر بارگاه مطهر حضرت علی بن موسی الرضا(ع) مقصد اصلی سفر افزون بر 27 میلیون زائر و مسافر در هر سال است.
* پشینه ای به بلندای تاریخ
خراسان با مراکز جمعیتی کهن مانند توس، نیشابور و سبزوار از قدمت تاریخی بسیار برخوردار است بگونه ای که تا قبل از اسلام و در قرون اخیر این خطه از مهمترین مراکز تاثیرگذار در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بوده و همچنان این جایگاه را حفظ کرده است.
مردم این خطه به زبانهای فارسی، ترکی و کردی با لهجه های متفاوت سخن می گویند و اکثرا شیعه هستند و در چند شهر مرزی آن همچون تایباد، خواف، تربت جام و درگز نیز هموطنان اهل سنت سکونت دارند.
پیشینه تاریخی و وجود شخصیتهای برجسته علمی و فرهنگی در جای جای خراسان به حدی است که این استان از نظر بسیاری از صاحبان علم و اندیشه خاستگاه مهمترین رویدادهای علمی و فرهنگی شناخته می شود.
این سرزمین چون درشرقی ترین ناحیه ایران واقع شده وخورشید زودتر از سایر نقاط کشور در آن طلوع می کرد در قدیم 'خورآسان' گفته می شد. خور به معنای خورشید و آسان به معنی ظاهر شدن.
* ویژگیهای جغرافیایی
خراسان این استان از نظر موقعیت جغرافیایی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده که نواحی شمالی آن دارای دشتهای حاصلخیز کشاورزی و دامپروری است و بخش جنوبی آن از دشتهای کویری با تپه های کم ارتفاع با پوشش گیاهی فقیر برخوردار است.
در این منطقه چند رشته کوه وجود دارد که دو رشته کوه هزارمسجد و بینالود از دیگر کوهها مرتفعتر و پرامتدادتر هستند.
از نظر آب و هوایی نیز این خطه در ناحیه معتدل شمالی قرار گرفته و بطور کلی شرایط متغیری دارد. دمای هوا از شمال به جنوب افزایش می یابد ولی از بارش سالانه کاسته می شود. خراسان رضوی در مناطق مختلف دارای شرایط اقلیمی متنوعی است بطوری که مناطق کوهپایه ای دارای آب و هوای نیمه بیابانی ملایم، نواحی جنوبی گرم و خشک و مناطقی چون قوچان، جنوب بینالود، ارتفاعات هزارمسجد و قسمتی از شهرستان مشهد دارای آب و هوای معتدل کوهستانی هستند.
* تولیدات اقتصادی
از گذشته های دور بخش بزرگ تولیدات خراسان را فرآورده های کشاورزی و صنایع دستی به خود اختصاص داده است از این رو بخش بزرگ کالای صادراتی خراسان در سطح ملی فرآورده های کشاورزی مانند گندم، زعفران، زرشک، کشمش و پوست دام بوده و به دلیل وجود زمینهای مرغوب زراعی و آب فراوان در دشتها و دره های حاصلخیز امکان تولید فراورده های سردسیری، نیمه گرمسیری و گرمسیری مانند گردو، بادام، سیب، گلابی، پسته، خرما و مرکبات را نیز دارد.
در مورد هنرهای دستی برجسته خراسان هم می توان به فرش، فیروزه تراش خورده و پوستین اشاره کرد که علاوه بر اینها زائران و مسافران این سرزمین مقداری از کالای ناحیه ای خود را برای فروش به مشهد می آورند و به هنگام بازگشت سوغات و بخشی از نیازهای مصرفی خویش را از آنجا خریداری می کنند که این خود عامل موثری در افزایش رونق بازرگانی در خراسان به ویژه شهر مشهد است.
همچنین خراسان از مهمترین مناطق پرورش دام در ایران به شمار می آید. پرورش دام در این خطه به شکلهای گوناگون مانند کوچ نشینی، رمه گردانی، روستایی و تلفیق دامداری و دامپروری صنعتی دیده می شود.
مهمترین دامهایی که درخراسان پرورش داده می شوند، گوسفند، بز، گاو، گاومیش و شتر است. فعالیت گاوداری به شیوه صنعتی برای تولید شیر و گوشت در خراسان از اهمیت زیادی برخوردار است.
همچنین خراسان رضوی از مهمترین مراکز صنایع دستی ایران محسوب می شود. از عمده ترین صنایع دستی این استان می توان به فیروزه، پوستین دوزی و فرشبافی اشاره کرد.
در کنار همه این ویژگیها ذخیره های زغالسنگ، مس، روی، آهن، منگنز، خاک نسوز، منیزیت، گل سفید، سنگهای ساختمان، مانند مرمریت، تراورتن، سنگ آهن و گچ نیز در خراسان یافت می شود.
* طبیعت بکر در انتظار گردشگران
خراسان رضوی در پهنه وسیع خود با برخورداری از طبیعت بکر و دیدنی و با تنوع زیستی بسیار و حیات وحش دیدنی و منحصر به فرد یکی از مقاصد مطلوب و همیشگی برای طبیعت گردان نیز بوده است.
آبشارهای آبگرم، اخلومد، ارتکند و قره سو، دریاچه بزنگان در سرخس، رودخانه بابا رمضان در نزدیکی کوههای هزارمسجد در سرخس، رود معجن در شهرستان تربت حیدریه، غار مزدوران در حد فاصل شهرستانهای سرخس و مشهد، غار مغان در روستای مغان نزدیک مشهد، و بینالود به عنوان مشهورترین کوه این استان به بلندی سه هزار و 211 متر در شمال شهر نیشابور از مهمترین جاذبه های طبیعی خراسان رضوی به شمار می روند.
دریاچه بزنگان یکی از جاذبه های طبیعی دیدنی این استان محسوب می شود که در کیلومتر 130 جاده مشهد - سرخس و در جنوب رشته کوههای هزار مسجد قرار دارد. مساحت آن در حدود 80 هکتار و حداکثر عمق آن 12 متر است و آب آن شیرین و از بارندگیها و چشمه های کوچک تامین می شود.
چشمه سبز نیز در حدود 20 کیلومتری روستای بزرگ گلمکان مشهد واقع است که در سر راه مشهد به قوچان و در یکی از بلندترین نقاط رشته کوه بینالود قرار دارد. این چشمه با طول و عرض بسیار زیاد و آب فراوان از قدیم زیبا و بحث انگیز بوده است که در اطراف به وسیله دیواره های کوهستانی احاطه شده و دریاچه ای را تشکیل می دهد.
یکی از چشمه های متعدد این محل به نام چشمه اشتها معروف است. اهمیت چشمه سبز در هوای مناسب و آب مطلوب آن است. طبیعت زیبای منطقه اشتهار فراوانی برای این دریاچه کوچک به همراه آورده است.
چشمه گراب نیز از دیگر پدیده های طبیعی دیدنی محسوب می شود که در سمت جنوب و در فاصله 49 کیلومتری مشهد در جاده مشهد - نیشابور واقع شده و دارای چندین چشمه با فاصله حدود 500 متر از یکدیگر می باشد که همگی دارای دهانه های مخروطی و ارتفاعی در حدود 30 متر از سطح زمین می باشند.
این چشمه ها که بر روی تپه های مخروطی شکل جریان دارند دارای آب معدنی با خواص درمانی هستند.
از دیگر جاذبه های طبیعی این خطه 'چشمه شاهان گرماب' است که در 72 کیلومتری مشهد و در نقطه ای کوهستانی واقع و دارای آب معدنی فراوان با گرمای 45 درجه سانتیگراد است.
چشمه گیلاس نیز در جلگه سرسبز توس و در فاصله 48 کیلومتری مشهد قرار دارد که با نام چشمه ˈگلسبˈ نیز در متون تاریخی از آن یاد شده و به علت واقع شدن در شرایط خاص جغرافیایی اغلب دارای آب است.
پارک ملی تندوره در درگز، مناطق حفاظت شده جنگلی ارس در کلات، جنگل خواجه در سرخس، باغ کشمیر در تربت جام، دربادام در قوچان، رییسی در نیشابور، درونی و دشت لاغری در بردسکن، هلالی و هنگام در گناباد، افتخاری در بجستان و قرچغه در قوچان از دیگر جاذبه های طبیعی خراسان رضوی محسوب می شود.
* تاریخ و معماری دو یار جاذب گردشگران
خراسان رضوی بزرگترین قطب گردشگری مذهبی کشور است که با توجه به قدمت تاریخی در حوزه تاریخ اسلام بناهای آرامگاهی بیشترین و مهمترین چشم انداز معماری این منطقه را به خود اختصاص داده است.
مجموعه های آرامگاهی بناهایی هستند که طی سالیان طولانی بر روی مدفن و مزار شخصیتهای مذهبی و محبوب شکل گرفته اند و معمولا شامل بنای حرم، مساجد، مدارس، کتابخانه ها، کاروانسراها، آب انبارها، خانقاهها و فضاهایی از این قبیل می شوند.
گسترش چنین مجموعه هایی با اعتبار و احترام صاحب مدفن و ارزش هنری و معماری بناهای ساخته شده ارتباط مستقیم دارد. برخی از مجموعه های آرامگاهی مانند آستان قدس رضوی در شکل گیری و پیدایش شهرها نقش اساسی و مهمی ایفا کرده و به مرکز فعالیتهای مختلف مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده اند.
مجموعه آستان قدس رضوی یکی از باشکوهترین بناهای آرامگاهی سراسر جهان اسلام است که مضجع شرف حضرت امام رضا(ع) را در برگرفته و سبب شده خراسان رضوی به بزرگترین قطب گردشگری مذهبی ایران و دومین کلانشهر مذهبی جهان تبدیل شود.
این مجموعه که خود به تنهایی جاذبه معماری کم نظیری به شمار می رود همراه با سایر بناها و آثار معماری این سرزمین سبب شده خراسان رضوی علاوه برجاذبه های معنوی از نظر جاذبه های معماری و تاریخی نیز دارای اهمیت بسیار باشد.
مجموعه آستان قدس رضوی دارای پنج صحن اصلی به نامهای صحن عتیق(انقلاب)، صحن جدید(آزادی)، صحن امام خمینی(ره)، صحن جمهوری اسلامی و صحن قدس است که دو صحن اخیر نوساز هستند.
هر یک از صحنهای مجموعه آستان قدس رضوی شاهکارهایی از معماران مختلف ایرانی را به نمایش می گذارند. از جمله آثار ارزشمند داخل حرم رضوی سه محراب با شکوه مربوط به قرن هفتم هجری است که بر روی دو محراب کتیبه هایی به خط کوفی و بر روی محراب سوم کتیبه ای به خط کوفی و ثلث به رنگ لاجوردی بر زمینه سفید مشتمل بر آیات و احادیث نوشته شده است.
درهای سه گانه حرم مطهر رضوی نیز از آثار ارزشمند هنری به شمار می روند که هنر بکار گرفته شده در آنها مورد تحسین هنرمندان مختلف است.
صحنهای حرم مطهر رضوی هر یک در دوره ای تاریخی ساخته شده اند و معماری هر یک از صحنها گویای روند معماری زمان خود و در حقیقت شناسنامه هنری و معماری آن دوره است.
مسجد زیبا، تاریخی و مشهور گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی قرار گرفته و به سبب دارا بودن انواع تزیینات چشمگیر و غنی از دیدنی ترین مسجدهای منطقه محسوب می شود.
گذشته از اینها آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ پارسی در سرزمین توس نیز مقصد مشتاقان ادبی است و شهر توس شهرت و معروفیت خود را مدیون آثار و شخصیت شامخ این شاعر ارجمند است.
شهر توس که به نظرمی رسد اواخر دوره ساسانی ساخته شده و زندان و گنبد هارونیه را در برگرفته یکی دیگر از دیدنی ترین مناطق استان خراسان رضوی است.
از دیگر آثار خراسان بنای کاخ خورشید در کلات است. در وسط باغ بزرگی قرار گرفته و از آثار دوره نادرشاه افشار می باشد.
مجموعه کلات نادری مانند دره ای است که توسط دو رشته کوه مرتفع محاصره شده و آثار تاریخی آن به دوره حکمرانی نادرشاه افشار تعلق دارند.
کتیبه نادری واقع در خارج از قلعه نادری(دربند نفتی) به زبان ترکی و به خط نستعلیق در بدنه کوه قرارگرفته است. دروازه ورودی، دروازه دهچه، دروازه چوب بست، دروازه گشتانه، دروازه نفتی، دربند ارغون شاه، همراه با عمارت خورشید و تخت دختر مجموعه بناهایی هستند که بر روی تپه ای به امر نادرشاه ساخته شده و اکنون آثار پراکنده ای از آنها به جای مانده که برای گردشگران جذاب و دیدنی هستند.
آتشکده 'بازه هور' نیز که در روستای رباط سفید تربت حیدریه واقع شده از بناهای باستانی این منطقه به شمار می رود.
مسجدجامع رشتخوار، مسجد مولانا در تربت جام و مسجد جامع سنگان در خواف نیز از دیگر بناهای تاریخی و قدیمی خراسان رضوی محسوب می شوند.
مدرسه های بسیار نیز در کنار مسجدهای متعدد استان بنا شده اند که برخی از آنها از جمله مدرسه های دومناره گلشن، میرزا جعفر و مدرسه نواب و مدرسه های سبزوار از ارزش خاص معماری و تاریخی برخوردار هستند.
تپه های باستانی نیز که برخی باستانشناسان اکتشافات مهمی روی آنها انجام داده اند، پلهای تاریخی که در دوره های مختلف ساخته شده اند، سدهای قدیمی که برخی از آنها هنوز مورد استفاده هستند و بازمانده های شهرهای قدیمی بخش دیگری از جاذبه های گردشگری تاریخی و معماری خراسان رضوی را تشکیل می دهند.
* آثار تاریخی گویای عمق تاریخ در خراسان
پهنه خراسان رضوی دارای آثار تاریخی متعدد و فراوانی است. بنابر اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزون بر 10 هزار اثر تاریخی و فرهنگی در این استان شناسایی شده که تا کنون 1540 اثر از این تعداد در فهرست آثار ملی در قالب میراث تاریخی، معنوی و هنری به ثبت رسیده است.
آثار تاریخی متعدد و برجسته این استان که اغلب متعلق به دوره های تاریخی تعیین کننده در ایران می باشد سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیار است که تنها بخشی از این تعداد فراوان در این گزارش نام برده شد.
* جاذبه های دیدنی و تفریحی
مهمترین مکان در خراسان رضوی حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) و مجموعه آستان قدس رضوی، مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، بقعه خواجه ربیع، بقعه گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار و مصلا در مشهد و نیز ییلاقات سرسبز طرقبه شاندیز و بوستان وکیل آباد است.
همچنین مجموعه های کوهسنگی، بند گلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره گوهرتاج در مشهد، مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجدجامع در سبزوار، گنبد هارونیه و آرامگاه فردوسی در توس، کتیبه نادری و عمارت خورشید در کلات نادری از دیگر مکانهای دیدنی خراسان رضوی هستند.
مسجد کبودگنبد در کلات نادری، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج کرات در تایباد، ارگ کلاه فرنگی، دریاچه گل بی بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه عطار در نیشابور از دیگر آثار دیدنی و تاریخی این استان هستند.
مقبره کمال الملک و خیام در نیشابور، برج علی آباد، مناره فیروز آباد، باغ مزار و آرامگاه مدرس در کاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجد ملک در تربت حیدریه از دیگر اماکن دیدنی تاریخی و تفریحی خراسان رضوی محسوب می شوند.
این اماکن تنها بخشی از صدها اثر تاریخی، فرهنگی، هنری و طبیعی خراسان رضوی هستند بطوری که با حضور در هر یک از شهرستانهای این استان با کمی پرس و جو از اهالی منطقه می توان آثار و ابنیه تاریخی فراوانی را دید و از زیبایی آنها لذت برد.
7496/1858**گزارشگر: آرزو جاودانی **انتشاردهنده: حسین کریم زاده
کپی شد
