فعالیت عشایر در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی دارای سابقه تاریخی است و این قشر سختکوش این روزها به رغم کاهش جمعیتشان در عرصه اقتصاد مقاومتی حضور پر قدرت و بی مثال دارند.
گرچه هم اکنون ۱.۵ درصد از کل جمعیت ایران را عشایر تشکیل می‌دهند اما آنان تولید ۲۵ درصد مواد پروتئینی به ویژه گوشت قرمز و محصولات لبنی، حدود ۴۰ درصد صنایع دستی و ۲۸ درصد دام سبک کشور را در اختیار دارند.
ساختار جامعه عشایری مبتنی بر ایل و عشیره است و بر خلاف پیدایش تمام پدیده‌های نوظهور در دنیای مدرن، همچنان این ساختار بکر در جامعه آنان پابرجا مانده و مهمتر از آن فرهنگ اصیل کار و کوشش در این ساختار پایدار است.
در این میان عشایر خراسان رضوی به عنوان یکی از استان‌های دارای مرز مشترک با ۲ کشور، از اهمیت و نقش فراوان برخوردارند.
عشایر این استان در قالب ۳۵ طایفه با دارا بودن ۹۹۰ هزار راس دام و تولید سالانه ۱۷ هزار تن فراورده‌های دامی شامل شیر، روغن، پشم، کرک و کود حیوانی و ۴۱ هزار و ۸۰۰ مترمربع صنایع دستی شامل گلیم، قالیچه، فرش و تابلو فرش نقش بسزایی در اقتصاد خراسان رضوی دارند.
تولید ۶ درصد گوشت قرمز کشور
معاون توسعه مدیریت و منابع اداره کل امور عشایری خراسان رضوی نیز به اهمیت و نقش عشایر در تولید و تامین گوشت مصرفی کشور اشاره کرد و گفت: ۶ درصد از کل گوشت قرمز مصرفی ایران توسط عشایر این استان تولید می‌شود.
محمدحسین جعفری افزود: گرچه عشایر جمعیت اندکی دارند اما در حوزه تولید گوشت قرمز نقش بزرگ و تعیین کننده ایفا می‌کنند.
وی ادامه داد: سالانه ۱۲ هزار تن گوشت قرمز از طریق نگهداری و پرورش ۹۹۵ هزار واحد دامی توسط عشایر خراسان رضوی تولید می‌شود که امسال جمعیت دام عشایر استان افزایش چشمگیر داشته است.
وی تولید سالانه گوشت قرمز توسط عشایر کشور را ۲۰۰ هزار تن اعلام کرد و گفت: بر اساس اعلام مرکز آمار ایران هر نفر از جمعیت عشایر گوشت مصرفی ۱۶ نفر را در ایران تولید می‌کند.
جعفری جمعیت عشایر خراسان رضوی را ۲ درصد جمعیت روستایی این استان اعلام کرد و افزود: خراسان رضوی هفت هزار خانواده عشایری با جمعیت ۳۵ هزار نفر دارد که ۶ دهم درصد از کل جمعیت ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار نفری استان را تشکیل می‌دهد.
افزایش تعداد دام عشایر
مدیرکل امور عشایری خراسان رضوی با اشاره به افزایش تعداد دام عشایر این استان در سال گذشته و امسال گفت: این اقدام با اجرای طرح پرواربندی در این استان محقق شده که حاکی از تلاش و همکاری عشایر این استان است.
محمد نبوی فرد افزود: تعداد دام عشایر این استان از ۹۹۵ هزار راس در سال گذشته به یک میلیون و ۲۰۰ هزار راس در حال حاضر افزایش یافته که علت آن اجرای طرح پرواربندی دام سبک، اصلاح و مدیریت تغذیه و سایر حمایت‌ها از جمعیت عشایری استان بوده است.
وی ادامه داد: طرح اصلاح و مدیریت تغذیه دام سبک در راستای افزایش تولید گوشت قرمز و سودآوری و اثربخشی سرمایه‌گذاری در این زمینه اجرا می‌شود.
وی پرواربندی را به معنای چاق کردن گوسفند و کسب حداکثر اضافه وزن یا تولید لاشه برای تامین گوشت دانست و گفت: پرواربندی دربرگیرنده مزایای فراوان شامل جلوگیری از کشتار دام پیش از رسیدن به وزن مطلوب و حفظ مراتع با جلوگیری از فشار چرای دام بر مرتع یا کاهش این فشار است.
نبوی فرد افزود: پارسال با اجرای این طرح ۴۲۶ هزار و ۸۰۳ راس دام با کنسانتره تولیدی در تنها کارگاه تولید استان خراسان رضوی تغذیه و پروار شدند.
وی ادامه داد: با توجه به افزایش جمعیت دام عشایر استان از ابتدای امسال تاکنون ۲۵ هزار تن کنسانتره و همین میزان جو به عنوان خوراک دام بین عشایر استان توزیع شده که تا پایان سال در مجموع به ۶۰ هزار تن خواهد رسید.
وی گفت: این میزان توزیع خوراک دام بین عشایر استان در مقایسه با مدت مشابه پارسال حدود ۳۰ درصد افزایش دارد.
درآمد عشایر خراسان رضوی ۲ برابر عشایر کشور
نبوی فرد با بیان اینکه میانگین سرانه درآمد ماهیانه عشایر در خراسان رضوی ۲۱ میلیون ریال معادل حدود ۲ برابر درآمد ماهانه عشایر در کشور است افزود: این افزایش درآمد ناشی از حمایت ها، پرداخت تسهیلات و اجرای طرح پرواربندی دام سبک در این استان است.
وی ادامه داد: در پایان برنامه ششم توسعه، درآمد ماهیانه عشایر در کشور باید به ۲۲ میلیون ریال برسد و استان خراسان رضوی در نخستین سال‌های اجرای برنامه ششم موفق به تحقق این مهم شده و همین امر از یکجانشینی عشایر این استان و مهاجرت آنان به شهرها جلوگیری کرده است.
تحصیل ۱۰۰ درصد دانش‌آموزان عشایر خراسان رضوی
معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: ۱۰۰ درصد دانش‌آموزان عشایر این استان زیرپوشش آموزش و پروش قرار دارند و در تمام مناطق عشایرنشین استان امکان تحصیل برای دانش‌آموزان فراهم شده است.
ابوالحسن حقیقی افزود: هیچ دانش‌آموز عشایر بازمانده از تحصیل در خراسان رضوی نداریم و امکان تحصیل برای همه آنان فراهم است مگر آنکه دانش‌آموز به دلایل خاص از جمله ازدواج تحصیل نکند.
وی ادامه داد: ۱۶۸ هزار دانش‌آموز عشایر در کشور مشغول تحصیل هستند که هفت هزار و ۱۹۲ نفر و معادل بیش از چهار درصد آنان در استان خراسان رضوی می‌باشند.
وی گفت: در حال حاضر چهار مدرسه عشایری به صورت تک دانش‌آموزی و ۷۹ مدرسه عشایری با ۱۰ دانش‌آموز در این استان دایر است و در مجموع ۲۲۷ آموزشگاه ویژه دانش‌آموزان عشایر در خراسان رضوی فعالیت دارد.
حقیقی افزود: در حال حاضر ۴۵ درصد دانش‌آموزان عشایر استان دختر و ۵۵ درصد پسر هستند و شمار معلمان آنان نیز ۵۱۲ نفر است.
وی ادامه داد: ۲۳ شهرستان و منطقه خراسان رضوی دارای مدارس عشایری هستند و ۲ مدرسه شبانه روزی عشایری نیز در این استان فعالیت دارد.
کسب رتبه نخست کشور در هویت‌گذاری دام
معاون توسعه مدیریت و منابع اداره کل امور عشایری خراسان رضوی با اشاره به کسب رتبه نخست کشور در اجرای طرح هویت‌گذاری دام سبک توسط عشایر این استان گفت: از ابتدای مهرماه و همزمان با آغاز طرح هویت‌گذاری دام سبک در کشور تا پنجم بهمن ماه ۱۰۳ هزار و ۸۰۱ راس دام سبک عشایر استان هویت‌گذاری شده است.
جعفری با بیان اینکه ۵۰ درصد کل دام هویت‌گذاری شده استان خراسان رضوی در بخش عشایر بوده است افزود: در این استان طی این مدت ۲۰۷ هزار و ۶۰۰ راس دام سبک هویت‌گذاری و دارای پلاک ۱۵ رقمی شده‌اند.
وی ادامه داد: در این مدت ۱۱۴ هزار و ۷۱۸ راس دام سبک عشایر خراسان رضوی بیمه شده‌اند که از این نظر نیز این استان رتبه نخست کشور را در اختیار دارد.
وی گفت: طرح هویت‌گذاری دام سبک در کشور از اول مهر ماه آغاز و مهلت اجرای آن تا پایان سال جاری است و در این راستا در سال جدید و همزمان با فصل بهار هیچ دامی بدون برخورداری از پلاک هویت ۱۵ رقمی اجازه تردد در چراگاه‌ها را ندارد.
جعفری افزود: پلاک‌های مخصوص به صورت ۱۵ رقمی کدگذاری شده‌اند که به شناسایی نژاد دام، جنس دام، منطقه جغرافیایی نگهداری دام و سایر اطلاعات مورد نیاز کمک می‌کند.
