منطقه مسکونی خلیل آباد در قرون و سده های گذشته محدوده کوچکی را به خود اختصاص می داد که در دوران سلطنت شاه عباس صفوی بر اثر زلزله به کلی ویران شد و بعدها توسط شخصی به نام خلیل خان فرزند جلیل بیک از خاندان عرب که بر این سرزمین حکومت می کرد قلعه ای بنیان شد و بعدها خلیل آباد نام گرفت.
وجود آثار قلعه و آتشکده در کوههای شمال شرقی و قلعه دختر در کوههای شمال غربی این شهرستان که از تمدن چند هزار ساله حکایت می کند حاکی از پیشینه و غنای تاریخی این ناحیه است.
* موسیقی محلی شهرستان خلیل آباد
موسیقی مقامی خاص ناحیه خلیل آباد از قدمت و ارزش ویژه ای برخوردار است به نحوی که مردم این شهرستان مراسم بسیاری را به مناسبتهای گوناگون نظیر اعیاد و جشنها با اجرای موسیقی سنتی برگزار می کنند.
موسیقی مقامی در خلیل آباد با استفاده از سازهای سنتی و محلی نظیر دهل، سرنا، دوتار و دف اجرا می شود.
به عنوان مثال پس از جمع آوری محصول مراسمی به نام جشن خرمن برپا می شود که در این مراسم نواختن ساز و دهل و رقص دوره و چوب بازی رایج است.
* مسجدجامع خلیل آباد
به استناد شواهد موجود پیش از این در محل مسجد جامع فعلی بنای مسجدی کهن و یک ایوانی موسوم به میان خیابان وجود داشته که بنای فعلی با الگو برداری از مسجد جامع کاشمر در سال 1308 هجری قمری با طرح یک ایوانی و شبستانهای طرفین ساخته شده و شبستان شرقی آن در سال 1313 هجری قمری تکمیل شده است.
در جبهه های شرقی و غرب مسجد نیز فضاهای معماری با کاربریهای متفاوت ایجاد شده است.
* مزار میرآباد
این بنا در روستای میرآباد از توابع بخش مرکزی به فاصله 16 کیلومتری جنوب غرب کاشمر واقع شده است.
بنیان اولیه بنا به اواخر دوره قاجار باز می گردد و اتاقهای پیرامون آن بعدها توسط حاجی معمار به منظور استراحت زائرین ساخته شده است.
بنای مزار میرآباد با طرح و نقشه دوازده ضلعی دارای چهار ورودی هلالی شکل می باشد و فضای داخلی بنا نیز از طاقهای کم عمق با قوسهایی جناقی که تا ساقه گنبد امتداد یافته شکل گرفته است.
این فضا با رسمی بندیهای زیبا و نقوشی به رنگهای گوناگون تا مرکز گنبد آراسته شده است.
* بقعه امامزاده قاسم ارغا
بقعه منسوب به امامزاده 'قاسم ارغا' در روستای ارغا از دهستان حومه بخش مرکزی واقع شده و بنای آن متعلق به اواخر دوران قاجار است.
به باور اهالی منطقه امامزاده قاسم فرزند حضرت امام موسی بن جعغر(ع) و برادر حضرت امام رضا (ع) است.
این بنا دارای طرحی مستطیل شکل است و فضای داخلی آن به شکل مربع با چهار طاق در اطراف و در ورودی و پنجره هایی مرتفع می باشد.
بر روی تیزه گنبد نیز نقاشیهایی ترسیم شده که احتمالا تمامی گنبد را در بر می گرفته اما به علت مرمتهای غیر کارشناسی از بین رفته است.
ساختار معماری بنا دارای طاقهای جناقی است و گنبد اصلی آن بر روی ساقه ای که از گوشه سازی مربع و تبدیل آن به دایره ساخته شده استوار گشته است.
* قلعه کهنه زنده جان
این قلعه در روستای زنده جان از توابع دهستان پائین ولایت در پنج کیلومتری غرب کاشمر واقع است.
با توجه به سفالینه های پراکنده در محل، قدمت این قلعه تاریخی به هزاره اول قبل از میلاد می رسد.
این قلعه که با گذشت زمان به شکل تپه ای درآمده بیضی شکل بوده و ارتفاع آن حدود پنج متر بالاتر از زمینهای اطراف است.
بخشی از این بنا مورد بررسی باستانشناسی قرار گرفته و در ضلع جنوبی آن آثار معماری به صورت دیواره و فضای ورودی شناسایی شده است.
* سوغات خلیل آباد
خلیل آباد نیز مانند سایر شهرستانها دارای برخی تولیدات هنرهای سنتی و صنایع دستی است که جزو سوغات آن ناحیه محسوب می شود.
قالی های بافت خلیل آباد، گلیم های الوان، فرآورده های حصیری و پارچه های دستباف از این جمله هستند اما مهمترین فرآورده و سوغات خلیل آباد کشمش و خشکبار این منطقه است که همانند کشمش کاشمر به سراسر ایران صادر می شود.
* آب انبارهای کندر
این آب انبارها که از دو بنای همجوار تشکیل شده اند در شهر کندر از توابع شهرستان خلیل آباد قرار گرفته اند. این ابنیه از جمله آثار عام المنفعه می باشند که آب انبار اولی به دستور حاجی حاتمی و به دست توانای حاج علی اصغر بنایی در حدود 70 سال پیش ساخته شده و آب انبار دیگر 10 سال بعد از آن به سفارش حاج اصغر رحمانی و به دست استاد شعبان بنا گردیده است.
این آب انبارها با استفاده از آجرهای 30 و 20 سانتیمتری مربع شکل ساخته شده و گنبدی مخروطی بر فرازشان استوار گردیده است.
پلان هر دو بنا به شکل دایره بوده و مخزن آنها از استوانه ای به عمق 10 متر و 10 و نیم متر تشکیل شده است.
* گرمابه آقا
بنای معروف به حمام آقا در بافت مرکزی شهر خلیل آباد قرار گرفته است. این بنا جزو مجموعه ابنیه تاریخی و با ارزش احداث شده در اوایل دوران پهلوی می باشد که مشتمل بر مسجد جامع، کاروانسرا و دکان های مجاور مسجد است.
براساس وقفنامه موجود این بنا در سال 1316 بنا شده و دارای دو بخش زنانه و مردانه است.
حمام مردانه 15 پله و حمام زنانه 10 پله پایین تر از سطح زمین است.
این حمام دارای رختکن، خزینه، دوشها و گرمابه، آب انبار، جاکفشی و نمازخانه می باشد و امروزه نیز بطور شبانه روزی فعال است.
* هنرهای سنتی و صنایع دستی
در خلیل آباد نیز مانند شهرستانهای همجوار هنوز مشاغل سنتی و هنرهای دستی تا حدودی رواج دارد.
در این میان بافت قالی و انواع فرشهای پشمی با نقشه های کاسه و کوزه و گلیم بافی، حصیربافی و پارچه های دستباف از اهمیت بیشتری برخوردارند.
همچنین از انواع مشاغل سنتی در خلیل آباد می توان به حرفه هایی مانند مسگری، تجاری، آهنگری و رویگری اشاره نمود.
* مناطق کوهستانی و جاذبه های طبیعی خلیل آباد
مناطق کوهستانی این ناحیه از دو رشته ارتفاعات اصلی تشکیل شده که رشته شمالی آن به نام کوهسرخ و رشته جنوبی آن شامل کوه کمربلند، برغو و فغان است.
اکثر رودهایی که از ارتفاعات شمالی و حتی جنوبی سرچشمه می گیرند در داخل دشت و در نزدیک پای کوه تشکیل مخروط افکنه های کوچک و بزرگ را می دهند.
از سوی دیگر ششطراز که از کاشمر به طرف خلیل آباد و بردسکن گسترش دارد در بین راه تپه ماهورهایی را تشکیل داده که از نظر زیبایی در نوع خود یگانه و بی نظیر است.
* آداب و رسوم مردم خلیل آباد
در شهرستان خلیل آباد همچون سایر نقاط خراسان رضوی پخت انواع نانهای محلی و سنتی رواج دارد. همچنین انواع جشنها، اعیاد و مناسبتهای ویژه با توجه به باورهای مردم منطقه کماکان برگزار می شود.
از میان این مراسم می توان از جشنهای خواستگاری، عقد خوانی، سده و چهارشنبه سوری یاد کرد.
علاوه بر آن در میان مردم خلیل آباد انواع بازیها و ترانه های مربوط به آنها نظیر بازی ونه شوکافتک، کوک محله و حرنگ حرنگ رایج می باشد.
* مناظر طبیعی دشت خلیل آباد
محدوده خلیل آباد، بردسکن و کاشمر جزو حوضه آبریز کویر نمک ایران و بخشی از آن محسوب می شود که دشت کاشمر نام دارد. رودخانه ششطراز از داخل این دشت عبور می کند و سرمنشأ آن ارتفاعات شمال غربی خلیل آباد می باشد که پس از طی مسافت حدود 60 کیلومتر وارد سد شهید مدرس در محل روستای مهدی آباد می شود.
* سد خاکی شهید مدرس
یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهرستان خلیل آباد سد خاکی شهید مدرس است که از آبریز مهمترین رودخانه منطقه که شهر خلیل آباد را تحت تأثیر مستقیم قرار می دهد و رودخانه کلاته خانم نام دارد مشروب می شود.
این رودخانه فصلی در قسمت غربی خلیل آباد دشت آبرفتی منطقه را تغذیه نموده و مابقی آن طی مسافتی طولانی وارد سد شهید مدرس در محل روستای مهدی آباد می گردد که در اطراف خود منظره ای زیبا و چشم اندازهایی بدیع را به وجود آورده است.
7496 / 6053
انتهای پیام وجود آثار قلعه و آتشکده در کوههای شمال شرقی و قلعه دختر در کوههای شمال غربی این شهرستان که از تمدن چند هزار ساله حکایت می کند حاکی از پیشینه و غنای تاریخی این ناحیه است.
* موسیقی محلی شهرستان خلیل آباد
موسیقی مقامی خاص ناحیه خلیل آباد از قدمت و ارزش ویژه ای برخوردار است به نحوی که مردم این شهرستان مراسم بسیاری را به مناسبتهای گوناگون نظیر اعیاد و جشنها با اجرای موسیقی سنتی برگزار می کنند.
موسیقی مقامی در خلیل آباد با استفاده از سازهای سنتی و محلی نظیر دهل، سرنا، دوتار و دف اجرا می شود.
به عنوان مثال پس از جمع آوری محصول مراسمی به نام جشن خرمن برپا می شود که در این مراسم نواختن ساز و دهل و رقص دوره و چوب بازی رایج است.
* مسجدجامع خلیل آباد
به استناد شواهد موجود پیش از این در محل مسجد جامع فعلی بنای مسجدی کهن و یک ایوانی موسوم به میان خیابان وجود داشته که بنای فعلی با الگو برداری از مسجد جامع کاشمر در سال 1308 هجری قمری با طرح یک ایوانی و شبستانهای طرفین ساخته شده و شبستان شرقی آن در سال 1313 هجری قمری تکمیل شده است.
در جبهه های شرقی و غرب مسجد نیز فضاهای معماری با کاربریهای متفاوت ایجاد شده است.
* مزار میرآباد
این بنا در روستای میرآباد از توابع بخش مرکزی به فاصله 16 کیلومتری جنوب غرب کاشمر واقع شده است.
بنیان اولیه بنا به اواخر دوره قاجار باز می گردد و اتاقهای پیرامون آن بعدها توسط حاجی معمار به منظور استراحت زائرین ساخته شده است.
بنای مزار میرآباد با طرح و نقشه دوازده ضلعی دارای چهار ورودی هلالی شکل می باشد و فضای داخلی بنا نیز از طاقهای کم عمق با قوسهایی جناقی که تا ساقه گنبد امتداد یافته شکل گرفته است.
این فضا با رسمی بندیهای زیبا و نقوشی به رنگهای گوناگون تا مرکز گنبد آراسته شده است.
* بقعه امامزاده قاسم ارغا
بقعه منسوب به امامزاده 'قاسم ارغا' در روستای ارغا از دهستان حومه بخش مرکزی واقع شده و بنای آن متعلق به اواخر دوران قاجار است.
به باور اهالی منطقه امامزاده قاسم فرزند حضرت امام موسی بن جعغر(ع) و برادر حضرت امام رضا (ع) است.
این بنا دارای طرحی مستطیل شکل است و فضای داخلی آن به شکل مربع با چهار طاق در اطراف و در ورودی و پنجره هایی مرتفع می باشد.
بر روی تیزه گنبد نیز نقاشیهایی ترسیم شده که احتمالا تمامی گنبد را در بر می گرفته اما به علت مرمتهای غیر کارشناسی از بین رفته است.
ساختار معماری بنا دارای طاقهای جناقی است و گنبد اصلی آن بر روی ساقه ای که از گوشه سازی مربع و تبدیل آن به دایره ساخته شده استوار گشته است.
* قلعه کهنه زنده جان
این قلعه در روستای زنده جان از توابع دهستان پائین ولایت در پنج کیلومتری غرب کاشمر واقع است.
با توجه به سفالینه های پراکنده در محل، قدمت این قلعه تاریخی به هزاره اول قبل از میلاد می رسد.
این قلعه که با گذشت زمان به شکل تپه ای درآمده بیضی شکل بوده و ارتفاع آن حدود پنج متر بالاتر از زمینهای اطراف است.
بخشی از این بنا مورد بررسی باستانشناسی قرار گرفته و در ضلع جنوبی آن آثار معماری به صورت دیواره و فضای ورودی شناسایی شده است.
* سوغات خلیل آباد
خلیل آباد نیز مانند سایر شهرستانها دارای برخی تولیدات هنرهای سنتی و صنایع دستی است که جزو سوغات آن ناحیه محسوب می شود.
قالی های بافت خلیل آباد، گلیم های الوان، فرآورده های حصیری و پارچه های دستباف از این جمله هستند اما مهمترین فرآورده و سوغات خلیل آباد کشمش و خشکبار این منطقه است که همانند کشمش کاشمر به سراسر ایران صادر می شود.
* آب انبارهای کندر
این آب انبارها که از دو بنای همجوار تشکیل شده اند در شهر کندر از توابع شهرستان خلیل آباد قرار گرفته اند. این ابنیه از جمله آثار عام المنفعه می باشند که آب انبار اولی به دستور حاجی حاتمی و به دست توانای حاج علی اصغر بنایی در حدود 70 سال پیش ساخته شده و آب انبار دیگر 10 سال بعد از آن به سفارش حاج اصغر رحمانی و به دست استاد شعبان بنا گردیده است.
این آب انبارها با استفاده از آجرهای 30 و 20 سانتیمتری مربع شکل ساخته شده و گنبدی مخروطی بر فرازشان استوار گردیده است.
پلان هر دو بنا به شکل دایره بوده و مخزن آنها از استوانه ای به عمق 10 متر و 10 و نیم متر تشکیل شده است.
* گرمابه آقا
بنای معروف به حمام آقا در بافت مرکزی شهر خلیل آباد قرار گرفته است. این بنا جزو مجموعه ابنیه تاریخی و با ارزش احداث شده در اوایل دوران پهلوی می باشد که مشتمل بر مسجد جامع، کاروانسرا و دکان های مجاور مسجد است.
براساس وقفنامه موجود این بنا در سال 1316 بنا شده و دارای دو بخش زنانه و مردانه است.
حمام مردانه 15 پله و حمام زنانه 10 پله پایین تر از سطح زمین است.
این حمام دارای رختکن، خزینه، دوشها و گرمابه، آب انبار، جاکفشی و نمازخانه می باشد و امروزه نیز بطور شبانه روزی فعال است.
* هنرهای سنتی و صنایع دستی
در خلیل آباد نیز مانند شهرستانهای همجوار هنوز مشاغل سنتی و هنرهای دستی تا حدودی رواج دارد.
در این میان بافت قالی و انواع فرشهای پشمی با نقشه های کاسه و کوزه و گلیم بافی، حصیربافی و پارچه های دستباف از اهمیت بیشتری برخوردارند.
همچنین از انواع مشاغل سنتی در خلیل آباد می توان به حرفه هایی مانند مسگری، تجاری، آهنگری و رویگری اشاره نمود.
* مناطق کوهستانی و جاذبه های طبیعی خلیل آباد
مناطق کوهستانی این ناحیه از دو رشته ارتفاعات اصلی تشکیل شده که رشته شمالی آن به نام کوهسرخ و رشته جنوبی آن شامل کوه کمربلند، برغو و فغان است.
اکثر رودهایی که از ارتفاعات شمالی و حتی جنوبی سرچشمه می گیرند در داخل دشت و در نزدیک پای کوه تشکیل مخروط افکنه های کوچک و بزرگ را می دهند.
از سوی دیگر ششطراز که از کاشمر به طرف خلیل آباد و بردسکن گسترش دارد در بین راه تپه ماهورهایی را تشکیل داده که از نظر زیبایی در نوع خود یگانه و بی نظیر است.
* آداب و رسوم مردم خلیل آباد
در شهرستان خلیل آباد همچون سایر نقاط خراسان رضوی پخت انواع نانهای محلی و سنتی رواج دارد. همچنین انواع جشنها، اعیاد و مناسبتهای ویژه با توجه به باورهای مردم منطقه کماکان برگزار می شود.
از میان این مراسم می توان از جشنهای خواستگاری، عقد خوانی، سده و چهارشنبه سوری یاد کرد.
علاوه بر آن در میان مردم خلیل آباد انواع بازیها و ترانه های مربوط به آنها نظیر بازی ونه شوکافتک، کوک محله و حرنگ حرنگ رایج می باشد.
* مناظر طبیعی دشت خلیل آباد
محدوده خلیل آباد، بردسکن و کاشمر جزو حوضه آبریز کویر نمک ایران و بخشی از آن محسوب می شود که دشت کاشمر نام دارد. رودخانه ششطراز از داخل این دشت عبور می کند و سرمنشأ آن ارتفاعات شمال غربی خلیل آباد می باشد که پس از طی مسافت حدود 60 کیلومتر وارد سد شهید مدرس در محل روستای مهدی آباد می شود.
* سد خاکی شهید مدرس
یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهرستان خلیل آباد سد خاکی شهید مدرس است که از آبریز مهمترین رودخانه منطقه که شهر خلیل آباد را تحت تأثیر مستقیم قرار می دهد و رودخانه کلاته خانم نام دارد مشروب می شود.
این رودخانه فصلی در قسمت غربی خلیل آباد دشت آبرفتی منطقه را تغذیه نموده و مابقی آن طی مسافتی طولانی وارد سد شهید مدرس در محل روستای مهدی آباد می گردد که در اطراف خود منظره ای زیبا و چشم اندازهایی بدیع را به وجود آورده است.
7496 / 6053
کپی شد
