انقلاب اسلامی ایران موجب تحول شگرف در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور شده و در این میان بخش آموزش فنی و مهارتی در چهل سالگی انقلاب به عنوان یکی از بنیادی ترین بخشها برای بستر سازی جهت توسعه و رشد اقتصادی کشور تحول مطلوبی را تجربه کرده است.
شالوده آموزش های مهارتی به عنوان نیاز اساسی در توسـعه و پیشرفت جامعه در کشور از سال 1328شمسی با پایه گذاری مدرسه دارالفنون آغاز شد.
گسترش این نوع آموزش ها پس از رکود حدود 40 ساله و پس از انقلاب شکوهمند اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران با سرعت قابل توجهی همراه بود به طوری که اکنون به مجموعه پیچیده ای از نظام های مهارتی تبدیل شده و گستره فعالیت های آن طیف وسیعی از مهارت آموزی را در سطوح مختلف در بر گرفته است.
یکی از مهمترین زیرنظام های مهارت آموزی، آموزش های فنی و حرفه ای کوتاه مدت است که متولی اصلی و قانونی آن سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور می باشد که این موضوع در ماده 151 قانون برنامه سوم تصریح و در ماده 53 قانون برنامه چهارم تنفیذ شده و همچنین در بند«6» از قسمت «الف» ماده 19 قانون برنامه پنجم توسعه، عبارت «بسترسازی مناسب برای کسب حداقل شایستگی و مهارت با توجه به نیاز بازار کار تا پایان برنامه برای تمام دانش آموزان دوره متوسطه نظـری» تـصریح گردیده، کـه دستگاه های اجرایی متعدد به جهت ویژگی های خاص از جمله کوتاه مدت بودن، انعطاف پذیری، امکان ارائه گواهینامه در پایـان دوره آموزشـی، حسب تخصص و ارتباط مهارتی در حوزه خود و براساس ظرفیت های موجود به صورت موردی این آموزش ها را صرف نظر از اثربخشی و کارایی آنها ارائه می دهند.
قانون الزام فراگیری آموزش های فنی و حرفه ای در سال 1376 با عنایت ویژه مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که این قانون کارفرمایان را از بکارگیری افراد فاقد مهارت منع و حتی برای متخلفین از اجرای آن جزای کیفری در نظر گرفت.
توانمند سازی نیروی انسانی از طریق آموزش مهارت های شغلی و تخصصی و تربیت نسلی توانمند و مسلط به مهارت های شغلی و فنی یکی از راهکارهای اساسی محسوب می شود که می تواند به عرضه نیروی انسانی توانمند و کارآفرین و در نهایت کاهش مشکلات اقتصادی و اشتغال و همچنین افزایش بهره وری و کارایی شاغلین بخش های مختلف و نیز ورود نیروی کار توانمند به عرصه اشتغال منجر شود.
در قرن حاضر میزان تاثیر آموزش های مهارتی در توانمندسازی نیروی انسانی غیر قابل انکار است و از حیث توجه به مهارت های فنی در بین نسل جوان برنامه ریزی های موثر انجام شده و در این مسیر وزارت آموزش و پرورش و سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور گام های بلند برداشته و برنامه ریزی های موثر انجام داده اند.
* اهمیت مهارت آموزی در نظام آموزشی
مهارت آموزی به دانش آموزان در نظام های آموزشی نوین بیش از نمره و معدل اهمیت دارد. دانش آموزان با مهارت یابی می توانند به درک عمیق تری از آموخته های خود دست یابند و برای ساختن آینده بهتر آماده شوند.
مهارت آموزی مقوله ای است که همواره مورد توجه نظام های آموزشی پیشرفته قرار دارد چرا که تنها آموزش سطحی منابع درسی به دانش آموزان نمی تواند آنان را برای زندگی آینده مهیا سازد. از این رو برای پرورش نسل کارآمد که بتواند آینده روشنی را برای کشور رقم زند، باید به فکر راه های افرایش مهارت افراد در نظام آموزشی بود.
تغییر نگاه نمره محور حاکم بر نظام آموزشی به نگاه مبتنی بر افزایش درک و مهارت دانش آموزان، شاید یکی از مهم ترین گام ها در این مسیر باشد.
روزآمدی و تحول در روش های آموزشی و محتوای کتاب های درسی از شروط مهم دیگر برای توانمندسازی هرچه بیشتر دانش آموزان است که در چند سال اخیر بارها از سوی کارشناسان آموزشی مطرح شده است.
به اعتقاد فعالان حوزه آموزش و پرورش، روش و محتوای کنونی آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی، ضمن فاصله داشتن از استانداردهای آموزشی و علمی روز، به مهارت افزایی در دانش آموزان نیز توجهی ندارد.
* توجه استثنایی به مهارت آموزی
مدیر کل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی در این خصوص با اشاره به اینکه در پی وقوع انقلاب اسلامی تحولات متعدد در کشور صورت گرفت و حوزه مهارت آموزی و آموزش فنی و مهارتی نیز از این تحولات موثر بهره مند شد گفت: پس از انقلاب اسلامی به مبحث مهارت و ضرورت ترویج آن توجه شد.
افشین رحیمی افزود: این توجه در رشد کمی و کیفی توسعه آموزش های فنی و مهارتی بین اقشار و گروه های مختلف خود را نشان می دهد.
وی با اشاره به رشد 12 برابری شمار مراکز آموزش فنی و مهارتی در طول سالهای پس از انقلاب اسلامی در خراسان رضوی گفت: تعداد این مراکز از چهار مرکز در قبل از انقلاب اسلامی به 48 مرکز پس از انقلاب افزایش یافته است.
وی ادامه داد: همچنین تعداد کارگاه های آموزشی با رشد 6 برابری از 37 مرکز به 220 مرکز رسیده است.
رحیمی افزود: در سالهای پس از انقلاب به زنان و ضرورت ارائه آموزشهای مهارتی به آنان بسیار توجه شد به طوری که تا قبل از انقلاب اسلامی هیچ مرکز ویژه ای برای آموزش مهارتی به بانوان در استان وجود نداشت اما اکنون تعداد 10 مرکز در این زمینه فعالیت تخصصی دارند.
وی با اشاره به رشد 10 برابری ظرفیت مراکز آموزشی در استان طی چهار دهه گذشته اظهار داشت: این ظرفیت از یک میلیون نفر به 10 میلیون نفر افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه در این سالها به بخش خصوصی نیز اعتماد ویژه ای صورت گرفت و ورود بخش خصوصی به عرصه مهارت آموزی رنگ و بوی تازه ای به خود گرفت، ادامه داد: شمار آموزشگاه های آزاد فنی و حرفه ای استان با رشد 13 برابری از 70 واحد در قبل از انقلاب به 895 واحد افزایش یافته است.
رحیمی افزود: همچنین تعداد آموزشگاه های آزاد ویژه بانوان از 49 به 607 مرکز رسید که رشد 12 برابری را در این زمینه ثبت کرده است.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی گفت: این آمار و ارقام نشان از رشد موثر و چشمگیر توجه به آموزش های مهارتی و فنی در این استان پس از انقلاب اسلامی است.
* خراسان رضوی پیشرو در آموزش های حرفه ای
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی نیز با اشاره به توجه فراوان به ضرورت آموزشهای مهارتی و کار و دانش در حوزه دانش آموزی گفت: هم اکنون بیش از 42 درصد دانش اموزان مقطع متوسطه استان در رشته های فنی و حرفه ای و کار و دانش تحصیل می کنند.
رضا صابری افزود: با توجه به اینکه 38 درصد دانش آموزان متوسطه کشور در این شاخه تحصیل می کنند، استان خراسان رضوی از میانگین کشوری چهار درصد جلوتر است.
وی اظهار داشت: سال تحصیلی گذشته 84 هزار دانش آموز پایه نهم در استان داشتیم که وارد پایه دهم شده اند که بیش از 42 درصد این تعداد به سوی رشته های فنی و کار و دانش هدایت شده اند.
وی با اشاره به اینکه اجرای طرح ایران مهارت با هدف توسعه مهارتهای فنی و هدایت دانش آموزان به سوی رشته های فنی و کار و دانش امسال در این استان همزمان با سراسر کشور در حال اجراست، افزود: در اجرای این طرح 10 درصد مدارس متوسطه اول استان زیرپوشش قرار می گیرد و دانش آموزان آنها از بین حدود 300 مهارت استاندارد مورد تائید سازمان فنی و حرفه ای، مهارت های مورد نظر را فرا می گیرند.
* مرکز رشد کارآفرینی، طرحی نو
مدیرکل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی با بیان اینکه در اجرای برنامه ششم توسعه کشور تا پایان برنامه باید 50 درصد دانش آموزان در رشته های فنی و کار و دانش مشغول تحصیل شوند، گفت: این امر نشان از اهمیت دادن و توجه ویژه به این موضوع و ترویج مهارت آموزی بین دانش آموزان به عنوان نسل آینده است.
قاسمعلی خدابنده افزود: علاوه بر این در اجرای طرح ایران مهارت بین دانش آموزان تلاش گسترده ای برای افزایش توان مهارت فنی بین دانش آموزان آغاز شده است.
وی ادامه داد: با اجرای برنامه ویژه مدرسه نیز قرار است دو ساعت از ساعات هفتگی هر کلاس در کل سال که معادل 60 ساعت می شود، به فعالیت های ویژه برای یادگیری مهارت های مختلف بین دانش آموزان اختصاص یابد.
خدابنده گفت: علاوه بر این در خراسان رضوی اقدام ابتکارانه برای توسعه مهارت های فنی بین دانش آموزان انجام شده است.
وی افزود: افتتاح مرکز رشد کارآفرینی در سال 1395 و فعالیت در جهت جذب ایده های دانش آموزان و معرفی آنان به مراکز کارآفرینی و اشتغالزایی اقدام نوآورانه در این استان است که موجب نشاط در این حوزه شده است.
وی اظهار داشت: توسعه مهارت های فنی موجب توانمندسازی دانش آموزان و جوانان و به تبع آن حل بسیاری از مشکلات در آینده و زندگی آنان است.
* 87 پایگاه مهارتی در حاشیه شهرها
مدیرکل فنی و حرفه ای خراسان رضوی با اشاره به برنامه ریزی برای توسعه مهارت های فنی در حاشیه شهرها گفت: هم اکنون 87 پایگاه مهارتی در محدوده سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه شهرهای این استان فعالیت دارد.
رحیمی افزود: از ابتدای امسال تاکنون چهار هزار و 318 نفر در حاشیه شهرهای مشهد، نیشابور، تربت حیدریه و سبزوار مهارت های فنی را فراگرفته اند.
وی اظهار داشت: آموزشهای مهارتی در چهار بخش فرهنگ و هنر، صنعت، خدمات و کشاورزی به علاقه مندان ارائه می شود.
وی با بیان اینکه ارائه آموزشهای مهارتی با هدف رفع فقر مهارتی در جامعه و ارتقای دانش و توانمندی افراد در انجام حرفه های مختلف انجام می شود گفت: در این راستا 79 مرکز و کارگاه جوار دانشگاه، 96 قرارگاه مهارت و 12 مرکز مهارت آموزی در زندان در این استان فعالیت دارد.
رحیمی افزود: از ابتدای امسال تاکنون 2 هزار و 873 نفر در استان آموزشهای مهارتی و فنی را در این مراکز فرا گرفته اند.
وی اظهار داشت: هم اکنون یک هزار و 150 واحد صنفی این استان نیز اقدام به پذیرش مهارت آموزان کرده اند.
وی گفت: 47 درصد آموزشهای مهارتی ارائه شده در مراکز دولتی منجر به اشتغال متقاضیان می شود.
رحیمی با بیان اینکه از ابتدای امسال تاکنون بیش از 52 هزار و 277 نفر در مراکز دولتی استان آموزشهای مهارتی را فرا گرفته اند افزود: بر این اساس هفت میلیون و 11 هزار و 575 نفر ساعت آموزش در مراکز دولتی استان به صورت رایگان ارائه شده است.
وی اظهار داشت: همچنین 49 هزار و 607 نفر در آموزشگاه های خصوصی آموزشهای مهارتی را فراگرفته اند.
7496 / 6053
انتهای پیام شالوده آموزش های مهارتی به عنوان نیاز اساسی در توسـعه و پیشرفت جامعه در کشور از سال 1328شمسی با پایه گذاری مدرسه دارالفنون آغاز شد.
گسترش این نوع آموزش ها پس از رکود حدود 40 ساله و پس از انقلاب شکوهمند اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران با سرعت قابل توجهی همراه بود به طوری که اکنون به مجموعه پیچیده ای از نظام های مهارتی تبدیل شده و گستره فعالیت های آن طیف وسیعی از مهارت آموزی را در سطوح مختلف در بر گرفته است.
یکی از مهمترین زیرنظام های مهارت آموزی، آموزش های فنی و حرفه ای کوتاه مدت است که متولی اصلی و قانونی آن سازمان آموزش فنی وحرفه ای کشور می باشد که این موضوع در ماده 151 قانون برنامه سوم تصریح و در ماده 53 قانون برنامه چهارم تنفیذ شده و همچنین در بند«6» از قسمت «الف» ماده 19 قانون برنامه پنجم توسعه، عبارت «بسترسازی مناسب برای کسب حداقل شایستگی و مهارت با توجه به نیاز بازار کار تا پایان برنامه برای تمام دانش آموزان دوره متوسطه نظـری» تـصریح گردیده، کـه دستگاه های اجرایی متعدد به جهت ویژگی های خاص از جمله کوتاه مدت بودن، انعطاف پذیری، امکان ارائه گواهینامه در پایـان دوره آموزشـی، حسب تخصص و ارتباط مهارتی در حوزه خود و براساس ظرفیت های موجود به صورت موردی این آموزش ها را صرف نظر از اثربخشی و کارایی آنها ارائه می دهند.
قانون الزام فراگیری آموزش های فنی و حرفه ای در سال 1376 با عنایت ویژه مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که این قانون کارفرمایان را از بکارگیری افراد فاقد مهارت منع و حتی برای متخلفین از اجرای آن جزای کیفری در نظر گرفت.
توانمند سازی نیروی انسانی از طریق آموزش مهارت های شغلی و تخصصی و تربیت نسلی توانمند و مسلط به مهارت های شغلی و فنی یکی از راهکارهای اساسی محسوب می شود که می تواند به عرضه نیروی انسانی توانمند و کارآفرین و در نهایت کاهش مشکلات اقتصادی و اشتغال و همچنین افزایش بهره وری و کارایی شاغلین بخش های مختلف و نیز ورود نیروی کار توانمند به عرصه اشتغال منجر شود.
در قرن حاضر میزان تاثیر آموزش های مهارتی در توانمندسازی نیروی انسانی غیر قابل انکار است و از حیث توجه به مهارت های فنی در بین نسل جوان برنامه ریزی های موثر انجام شده و در این مسیر وزارت آموزش و پرورش و سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور گام های بلند برداشته و برنامه ریزی های موثر انجام داده اند.
* اهمیت مهارت آموزی در نظام آموزشی
مهارت آموزی به دانش آموزان در نظام های آموزشی نوین بیش از نمره و معدل اهمیت دارد. دانش آموزان با مهارت یابی می توانند به درک عمیق تری از آموخته های خود دست یابند و برای ساختن آینده بهتر آماده شوند.
مهارت آموزی مقوله ای است که همواره مورد توجه نظام های آموزشی پیشرفته قرار دارد چرا که تنها آموزش سطحی منابع درسی به دانش آموزان نمی تواند آنان را برای زندگی آینده مهیا سازد. از این رو برای پرورش نسل کارآمد که بتواند آینده روشنی را برای کشور رقم زند، باید به فکر راه های افرایش مهارت افراد در نظام آموزشی بود.
تغییر نگاه نمره محور حاکم بر نظام آموزشی به نگاه مبتنی بر افزایش درک و مهارت دانش آموزان، شاید یکی از مهم ترین گام ها در این مسیر باشد.
روزآمدی و تحول در روش های آموزشی و محتوای کتاب های درسی از شروط مهم دیگر برای توانمندسازی هرچه بیشتر دانش آموزان است که در چند سال اخیر بارها از سوی کارشناسان آموزشی مطرح شده است.
به اعتقاد فعالان حوزه آموزش و پرورش، روش و محتوای کنونی آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی، ضمن فاصله داشتن از استانداردهای آموزشی و علمی روز، به مهارت افزایی در دانش آموزان نیز توجهی ندارد.
* توجه استثنایی به مهارت آموزی
مدیر کل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی در این خصوص با اشاره به اینکه در پی وقوع انقلاب اسلامی تحولات متعدد در کشور صورت گرفت و حوزه مهارت آموزی و آموزش فنی و مهارتی نیز از این تحولات موثر بهره مند شد گفت: پس از انقلاب اسلامی به مبحث مهارت و ضرورت ترویج آن توجه شد.
افشین رحیمی افزود: این توجه در رشد کمی و کیفی توسعه آموزش های فنی و مهارتی بین اقشار و گروه های مختلف خود را نشان می دهد.
وی با اشاره به رشد 12 برابری شمار مراکز آموزش فنی و مهارتی در طول سالهای پس از انقلاب اسلامی در خراسان رضوی گفت: تعداد این مراکز از چهار مرکز در قبل از انقلاب اسلامی به 48 مرکز پس از انقلاب افزایش یافته است.
وی ادامه داد: همچنین تعداد کارگاه های آموزشی با رشد 6 برابری از 37 مرکز به 220 مرکز رسیده است.
رحیمی افزود: در سالهای پس از انقلاب به زنان و ضرورت ارائه آموزشهای مهارتی به آنان بسیار توجه شد به طوری که تا قبل از انقلاب اسلامی هیچ مرکز ویژه ای برای آموزش مهارتی به بانوان در استان وجود نداشت اما اکنون تعداد 10 مرکز در این زمینه فعالیت تخصصی دارند.
وی با اشاره به رشد 10 برابری ظرفیت مراکز آموزشی در استان طی چهار دهه گذشته اظهار داشت: این ظرفیت از یک میلیون نفر به 10 میلیون نفر افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه در این سالها به بخش خصوصی نیز اعتماد ویژه ای صورت گرفت و ورود بخش خصوصی به عرصه مهارت آموزی رنگ و بوی تازه ای به خود گرفت، ادامه داد: شمار آموزشگاه های آزاد فنی و حرفه ای استان با رشد 13 برابری از 70 واحد در قبل از انقلاب به 895 واحد افزایش یافته است.
رحیمی افزود: همچنین تعداد آموزشگاه های آزاد ویژه بانوان از 49 به 607 مرکز رسید که رشد 12 برابری را در این زمینه ثبت کرده است.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی گفت: این آمار و ارقام نشان از رشد موثر و چشمگیر توجه به آموزش های مهارتی و فنی در این استان پس از انقلاب اسلامی است.
* خراسان رضوی پیشرو در آموزش های حرفه ای
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی نیز با اشاره به توجه فراوان به ضرورت آموزشهای مهارتی و کار و دانش در حوزه دانش آموزی گفت: هم اکنون بیش از 42 درصد دانش اموزان مقطع متوسطه استان در رشته های فنی و حرفه ای و کار و دانش تحصیل می کنند.
رضا صابری افزود: با توجه به اینکه 38 درصد دانش آموزان متوسطه کشور در این شاخه تحصیل می کنند، استان خراسان رضوی از میانگین کشوری چهار درصد جلوتر است.
وی اظهار داشت: سال تحصیلی گذشته 84 هزار دانش آموز پایه نهم در استان داشتیم که وارد پایه دهم شده اند که بیش از 42 درصد این تعداد به سوی رشته های فنی و کار و دانش هدایت شده اند.
وی با اشاره به اینکه اجرای طرح ایران مهارت با هدف توسعه مهارتهای فنی و هدایت دانش آموزان به سوی رشته های فنی و کار و دانش امسال در این استان همزمان با سراسر کشور در حال اجراست، افزود: در اجرای این طرح 10 درصد مدارس متوسطه اول استان زیرپوشش قرار می گیرد و دانش آموزان آنها از بین حدود 300 مهارت استاندارد مورد تائید سازمان فنی و حرفه ای، مهارت های مورد نظر را فرا می گیرند.
* مرکز رشد کارآفرینی، طرحی نو
مدیرکل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی با بیان اینکه در اجرای برنامه ششم توسعه کشور تا پایان برنامه باید 50 درصد دانش آموزان در رشته های فنی و کار و دانش مشغول تحصیل شوند، گفت: این امر نشان از اهمیت دادن و توجه ویژه به این موضوع و ترویج مهارت آموزی بین دانش آموزان به عنوان نسل آینده است.
قاسمعلی خدابنده افزود: علاوه بر این در اجرای طرح ایران مهارت بین دانش آموزان تلاش گسترده ای برای افزایش توان مهارت فنی بین دانش آموزان آغاز شده است.
وی ادامه داد: با اجرای برنامه ویژه مدرسه نیز قرار است دو ساعت از ساعات هفتگی هر کلاس در کل سال که معادل 60 ساعت می شود، به فعالیت های ویژه برای یادگیری مهارت های مختلف بین دانش آموزان اختصاص یابد.
خدابنده گفت: علاوه بر این در خراسان رضوی اقدام ابتکارانه برای توسعه مهارت های فنی بین دانش آموزان انجام شده است.
وی افزود: افتتاح مرکز رشد کارآفرینی در سال 1395 و فعالیت در جهت جذب ایده های دانش آموزان و معرفی آنان به مراکز کارآفرینی و اشتغالزایی اقدام نوآورانه در این استان است که موجب نشاط در این حوزه شده است.
وی اظهار داشت: توسعه مهارت های فنی موجب توانمندسازی دانش آموزان و جوانان و به تبع آن حل بسیاری از مشکلات در آینده و زندگی آنان است.
* 87 پایگاه مهارتی در حاشیه شهرها
مدیرکل فنی و حرفه ای خراسان رضوی با اشاره به برنامه ریزی برای توسعه مهارت های فنی در حاشیه شهرها گفت: هم اکنون 87 پایگاه مهارتی در محدوده سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه شهرهای این استان فعالیت دارد.
رحیمی افزود: از ابتدای امسال تاکنون چهار هزار و 318 نفر در حاشیه شهرهای مشهد، نیشابور، تربت حیدریه و سبزوار مهارت های فنی را فراگرفته اند.
وی اظهار داشت: آموزشهای مهارتی در چهار بخش فرهنگ و هنر، صنعت، خدمات و کشاورزی به علاقه مندان ارائه می شود.
وی با بیان اینکه ارائه آموزشهای مهارتی با هدف رفع فقر مهارتی در جامعه و ارتقای دانش و توانمندی افراد در انجام حرفه های مختلف انجام می شود گفت: در این راستا 79 مرکز و کارگاه جوار دانشگاه، 96 قرارگاه مهارت و 12 مرکز مهارت آموزی در زندان در این استان فعالیت دارد.
رحیمی افزود: از ابتدای امسال تاکنون 2 هزار و 873 نفر در استان آموزشهای مهارتی و فنی را در این مراکز فرا گرفته اند.
وی اظهار داشت: هم اکنون یک هزار و 150 واحد صنفی این استان نیز اقدام به پذیرش مهارت آموزان کرده اند.
وی گفت: 47 درصد آموزشهای مهارتی ارائه شده در مراکز دولتی منجر به اشتغال متقاضیان می شود.
رحیمی با بیان اینکه از ابتدای امسال تاکنون بیش از 52 هزار و 277 نفر در مراکز دولتی استان آموزشهای مهارتی را فرا گرفته اند افزود: بر این اساس هفت میلیون و 11 هزار و 575 نفر ساعت آموزش در مراکز دولتی استان به صورت رایگان ارائه شده است.
وی اظهار داشت: همچنین 49 هزار و 607 نفر در آموزشگاه های خصوصی آموزشهای مهارتی را فراگرفته اند.
7496 / 6053
کپی شد
