سعدآباد یکی از فضاهای موزه‌ای تهران است که مانند سال‌های گذشته گردشگران زیادی در نوروز داشته است. از یک سو، نباید تلاش مسئولان این مجموعه‌های تاریخی را نادیده گرفت و از سوی دیگر، برخی مخاطبان موزه‌ها به نکاتی اشاره کرده‌اند که با مطالبی که قبل از آغاز نوروز و بازدیدهای نوروزی از بناهای تاریخی اعلام شد، همخوانی ندارد.
به گزارش جی پلاس؛ یک نمونه از این ناهمخوانی، اقدام بلیت‌فروشان ورودی مجموعه سعدآباد برای گردشگرانی است که تمایل دارند فقط موزه هنرهای ملل قرارگرفته در زیرزمین کاخ ملت را ببینند، اما مجبورند برای رفتن به این موزه، هزینه بلیت کاخ ملت را نیز بپردازند!
محمدرضا کارگر - سرپرست مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد و مدیر اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی - در پاسخ به پرسش که آیا چنین قانونی در سعدآباد وجود دارد؟ گفت: به هیچ عنوان امکان بروز این اتفاق در سعدآباد وجود ندارد، خرید بلیت اجباری و دیدن هر موزه‌ای که در ساختمان یک موزه‌ی دیگر است، به‌صورت اجباری در سعدآباد امکان‌پذیر نیست و شاید در این‌باره اشتباهی رخ داده است.
او ادامه داد: جالب است که این صحبت مطرح می‌شود، چون به‌دلیل تعداد زیاد بازدیدکنندگان سعدآباد حتی بلیت‌فروشی‌ها ترجیح می‌دهند که بلیت فروخته نشود.
وی سپس با معاون کاخ سعدآباد تماس گرفت از او خواست تا این موضوع را پیگیری کند.
کارگر همچنین توضیح داد: چیزی از طرف مدیریت مجموعه به ورودی موزه‌ها برای گرفتن هزینه بلیت بیشتر اعلام نشده است، اما احتمال دارد خطایی از سوی بلیت‌فروشی‌های مجموعه یا یک فرد رخ داده باشد که حتما آن را پیگیری می‌کنیم و دیگر این اتفاق تکرار نمی‌شود.
چرا هر فضای تاریخی را به موزه تبدیل می‌کنید؟
کارگر درباره برخی اعتراض‌ها نسبت به تبدیل فضاهای متفاوت موجود در مجموعه سعدآباد به کاخ - موزه‌هایی با کاربری‌های متفاوت مانند موزه پوشاک سلطنتی نیز گفت: اعتقاد راسخ ما این است که هر کاخ یا بنای تاریخی، تا حد امکان باید به موقعیت اولیه خود تبدیل شود، مانند کاخ ملت و سبز تا مردم فضای واقعی این بناها را ببینند. بنابراین حتی‌الامکان باید مانند فضاهای اولیه باشند.
او ادامه داد: از سوی دیگر، برخی کاخ‌های موجود در سعدآباد حتی در قبل از انقلاب بدون استفاده، خالی یا در حال مرمت بودند و شیء تاریخی نداشتند که موزه پوشاک سلطنتی یا موزه استاد فرشچیان جزو از این بناها هستند. به علاوه، برخی بناهای مجموعه سعدآباد مخصوص تدارکات و پشتیبانی برای خانواده پهلوی بودند و هیچ جاذبه‌ای در حالت عادی برای دیدن نداشتند. به همین دلیل تلاش کردیم تا با دادن برخی کاربری‌ها به این نوع بناهای تاریخی در مجموعه سعدآباد، آن‌ها را برای نمایش عمومی آماده کنیم.
چرا از دستگاه رطوبت خانگی در موزه استفاده می‌شود؟
استفاده از برخی دستگاه‌های خنک‌کننده و ایجاد رطوبت در داخل فضاهای موزه‌ای سعدآباد که برای مصارف خانگی نیز از آن‌ها استفاده می‌شود، یکی دیگر از مواردی است که برخی مخاطبان استفاده از آن‌ها را نامناسب برای یک فضای موزه‌ای دانسته‌اند.
کارگر درباره دلیل استفاده از این‌گونه وسایل، خواست تا فاطیما محسنی - مسئول واحد حفاظت و مرمت آثار و تزئینات وابسته به معماری کاخ سعدآباد - توضیح‌های لازم را ارائه کند.
محسنی نیز در ابتدا توضیح داد: مدیریت حفاظتی، ارائه و اجرای روش‌هایی علمیِ حفظ و نگهداری آثار تاریخی با توجه به ویژگی فضای نگهداری و عوامل آسیبی موجود در فضاهای نگهداری، با استفاده از علوم مختلف که این علوم بعضاً مطابق با تکنولوژی روز و گاهی روشی خلاقانه و بسیار ساده، اما قابل اجرا هستند، باعث شد تا واحد حفاظت و مرمت آثار و تزئینات وابسته به معماری در کاخ سعدآباد، کار خود را از اواسط تابستان ۹۵ آغاز کند.
او رسیدن به نتایج مطالعات آسیب‌شناسی و شناسایی عوامل آسیب‌رسان به آثار و تزیینات وابسته به معماری را که اغلب ناشی از تفاوت در اجرای نیازهای مدیریت حفاظتی و مرمتی در فضاهای کاخ و باغ - موزه‌ای است، از جمله دلایل ایجاد این مرکز در سعدآباد دانست و گفت: در طراحی ساخت یک موزه، نیازهای حفاظت و نگهداری مانند نورِ سردِ موزه‌ای، سیستم‌های فیلترینگ هوا، هواسازهای استاندارد موزه‌ای با امکان کنترل دما و رطوبت استاندارد، ویترین‌های نمایشی و مخازن نگهداری آثار، لحاظ و اجرا می‌شود.
مسئول واحد حفاظت و مرمت آثار و تزئینات وابسته به معماری کاخ سعدآباد همچنین کاخ - موزه‌ها را دارای معماری‌های تاریخی دانست که در گذشته براساس نیازهای زندگی یا کار انسان‌ها ساخته شده‌اند و اظهار کرد: زمانی این فضاها به موزه تغییر کاربری پیدا می‌کنند که همه طرح‌های مدیریت حفاظتی، با لحاظ کردن قوانین و مبانی تغییر کاربری بناهای تاریخی طراحی و اجرا می‌شود. این قوانین در برخی موارد حتی ارائه طرح حفاظتی و نگهداری با حفظ چیدمان داستان تاریخی هر فضا با حداقل دخل و تصرف است.
وی ادامه داد: بر همین اساس، پس از شناخت آسیب‌ها و عوامل آسیب‌رسان به پروژه‌های مدیریت حفاظتی، حفاظت پیشگیرانه، آموزش و حفاظت و مرمت آزمایشگاهی به‌صورت موازی آغاز شد. از جمله این موارد، آموزش گروه‌های خدماتی در روش‌های علمی و غیرآسیب‌رسان به آثار موزه‌ای در هنگام نظافت و پاکسازی فضاهای داخلی کاخ‌ها و موزه‌ها، ارائه دستورالعمل‌های حفاظتی، آموزش جابه‌جایی و انتقال و بسته‌بندی آثار، فیلترینگ ورودی دریچه‌های هواساز برای ممانعت از ورود حشرات، گرد و غبار و آلاینده‌ها، ارائه‌ی سیستم‌های پایش دما و رطوبت در کاخ‌ها - موزه‌ها و مخازن، اجرای کفپوش‌های در ورودی برای ممانعت از ورود گرد و غبار و گل و لای از باغ توسط کفش‌های بازدیدکنندگان، مبارزه با آفات موزه‌ای، درزگیری پنجره‌ها برای ممانعت از ورود گرد وغبار و آلاینده‌ها، اجرای پوشش‌های تکیه‌گاه و بستر زیر آثار در حال نمایش در کف مانند فرش‌ها، اجرای پوشش‌های تکیه‌گاهی بین آثار در تماس یا آثار در حال نمایش در کف برای جلوگیری از خراشیدگی و تنش، پاکسازی و ضد عفونی کردن زیر شیروانی‌ها از فضولات پرندگان و پوشش‌دهی دریچه‌های زیر شیروانی‌ها برای ممانعت از ورود پرندگان با حفظ «سیرکوله» و جریان هوا در زیر شیروانی‌ها، کنترل رطوبت در ویترین‌های نگهداری آثار فلزی و افزایش رطوبت مورد نیاز در فضاهای نگهداری مواد آلی مانند نقاشی، کاغذ، بافته، عاج و ... با دستگاه‌های پرتابل بخور سرد است.
محسنی دلیل استفاده از این دستگاه را در مرحله نخست، مناسب و قابل اجرا بودن از نظر هزینه دانست و گفت: به‌دلیل پرتابل بودن، امکان استفاده در محدوده تعیین‌شده که آثار آلی نگهداری می‌شوند، وجود دارد و از آنجا که اجرای سیستم‌های هوشمند تامین‌کننده دما و رطوبت موزه بسیار گران‌قیمت است، همین امر زمان تهیه آن را نامشخص کرده است. بنابراین برای جلوگیری اضطراری از روند آسیب‌های حاصل از کمبود رطوبت، استفاده از این دستگاه‌ها بسیار مفید و کارساز بوده است.
او اضافه کرد: در اجرای امور حفاظتی در بسیاری از موارد، اگر واحد حفاظت و مرمت هر مجموعه در انتظار تهیه دستگاه‌ها و لوازم استاندارد و گران‌قیمت باشد که به‌دلیل مشکلات مالی تهیه آن‌ها به تعویق می‌افتد و درصدد جایگزینی مناسب و کم‌هزینه و خلاقانه به‌لحاظ اجرایی برای آن‌ها نباشد، آسیب‌هایی گاه جبران‌ناپذیر به آثار وارد می‌شود. بنابراین استفاده از شیوه‌های ساده و بعضا خانگی نه‌تنها از تاثیر علمی در نگهداری آثار نمی‌کاهد، بلکه بعضاً مانع بزرگی برای آسیب‌های جبران‌ناپذیر خواهد بود.
