جی پلاس/ به مناسبت سالروز رحلت؛
محقق کابلی؛ مرجعی که محبوب شیعه های هزاره است
آیت الله قربانعلی محقق کابلی از مراجع تقلید افغانستان در هشتم خرداد ۱۳۰۷ در دره ترکمن ولایت پروان افغانستان به دنیا آمد. وی از محضر اساتیدی همچون آیات سید محسن حکیم، امام خمینی، خویی و... بهره برد. وی مجبور به مهاجرت به ایران و پاکستان شد. از او آثاری بر جای مانده است.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله قربانعلی محقق کابلی اختصاص دارد.
زندگینامه قربانعلی محقق کابلی
قربانعلی محقق کابلی ( ۱۳۰۷-۱۳۹۸ش) از مراجع تقلید شیعه اهل افغانستان بود. او پس از سقوط طالبان، شیعیان افغانستان را به مشارکت در نظام سیاسی این کشور تشویق کرد. محقق کابلی حدود ۲۰ سال (۱۳۳۲ - ۱۳۵۱ش) در حوزه علمیه نجف تحصیل کرد. او پس از کودتای کمونیستی سال ۱۳۵۷ش در افغانستان، به مبارزه علیه دولت کابل پرداخت و پس از تأسیس حزب وحدت اسلامی، مسئولیت شورای نظارت آن را به‌عهده گرفت. محقق کابلی در قم درس خارج فقه تدریس می‌کرد. کتاب پنج جلدی المباحث الفقهیة از آثار اوست. او در برخی مسائل اجتماعی نظرات خاص داشت از جمله شیربها را حرام می‌دانست. کابلی در سال ۱۳۹۸ش در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.
اطلاعات فردی
قربانعلی محقق کابلی
لقب آیت‌الله، آیت‌الله‌العظمی
تاریخ تولد ۸ خرداد ۱۳۰۷ش
محل زندگی قم
تاریخ وفات ۲۰ خرداد ۱۳۹۸ش
محل دفن قم- حرم حضرت معصومه(س)
شهر وفات قم
اطلاعات علمی
استادان آیات: سید ابوالقاسم خویی، محمدباقر زنجانی، سید محسن حکیم
محل تحصیل کابل، نجف
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی تأسیس سازمان دفاع از حریم اسلامی، دبیر شورای نظارت حزب وحدت اسلامی
زندگینامه
آیت‌الله محقق کابلی فرزند محمدرضا در ۸ خرداد ۱۳۰۷ش (۱۰ ذی‌الحجه ۱۳۴۶ق) در دره ترکمن، در ولایت پروان افغانستان به دنیا آمد. دروس مقدماتی اسلامی را در زادگاه خود فرا گرفت و سپس به کابل رفت و در ۱۳۳۲ش مقیم نجف شد.[۱]
محقق کابلی در شامگاه ۲۰ خرداد سال ۱۳۹۸ش در قم فوت کرد.[۲] پیکر او در ۲۳ خرداد در حرم حضرت معصومه(س) در قم دفن شد.[۳]
تحصیل در نجف
محقق نزد سید عبدالاعلی سبزواری، کاظم تبریزی، عبدالحسین رشتی و محمدتقی آل‌رازی، رسائل و مکاسب را فراگرفت. صدرا و مجتبی لنکرانی استادان کفایة الاصول وی بودند. شرح منظومه سبزواری را نزد عباس قوچانی شاگردی کرد.[۴]
کابلی از زمستان ۱۳۳۴ش درس خارج فقه را با محمدباقر زنجانی شروع کرد. دو سال بعد در درس خارج فقه سید محسن حکیم و سید حسین حمامی و در درس خارج اصول آیات خویی و حسین حلی شرکت کرد. کابلی مدت کوتاهی را نیز در درس‌های آیت الله خمینی شرکت می‌کرد. محقق کابلی هم‌زمان با تحصیل درس خارج، کتاب‌هایی چون شرح لمعه، قوانین، رسائل و مکاسب و کفایةالاصول را برای طلاب علوم دینی تدریس می‌کرد.[۵]
بازگشت به کابل
محقق کابلی در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ش به کابل بازگشت و تا اواخر ۱۳۵۷ش در آنجا ماند. تدریس علوم دینی، تبلیغ معارف اسلامی و تاسیس چند مرکز اسلامی از فعالیت‌های وی در این مدت در کابل است. او مدرسه جامعةالاسلام را تاسیس کرد که از مراکز فعال برای طلاب علوم دینی است. همچنین ساخت مسجد امام خمینی را آغاز کرد که در اثر کودتای کمونیستی ناتمام ماند و چند سال بعد تکمیل شد. مراسم اهل‌بیت(س) نیز به خصوص عزاداری در ماه محرم و صفر، سخنرانی‌های جمعه و رمضان از سوی محقق کابلی برگزار می شد.[۶]
اوایل دهه پنجاه، پس از رواج تبلیغات کمونیستی، نقد و مبارزه با اندیشه‌های آن در حوزه علمیه کابل آغاز شد. قربانعلی محقق، همگام با واعظ بهسودی، محمدامین افشار و اسماعیل مبلغ و دیگران به سخنرانی و روشنگری پرداخت. این فعالیت‌ها به شروع نهضت اسلامی در درون نیروهای شیعه منجر شد. کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان در اردیبهشت (ثور) ۱۳۵۷ش و مخالفت و سرکوب فعالان اسلامی، بر روند شکل‌گیری گروه‌های اسلامی شدت بخشید. از این‌رو افرادی از جمله محقق به کشورهای همسایه مانند پاکستان و ایران رفتند.[۷]
مهاجرت به پاکستان و ایران
محقق کابلی در بهمن سال ۱۳۵۷ش وارد پاکستان شد و برخی احزاب جهادی افغانستان مقیم پاکستان مانند حزب اسلامی و جمعیت اسلامی از او دعوت به همکاری کردند. برخی نیز پیشنهاد اقامت و فعالیت در کویته، مرکز بلوچستان را دادند. او پس از مدت کمی، در زمستان ۱۳۵۸ش، برای ملاقات با امام خمینی و علمای افغانستانی مقیم قم، به ایران سفر کرد. در آن زمان یک سال از انقلاب اسلامی ایران می‌گذشت و بیشتر فعالان شیعه افغانستانی در ایران فعالیت می‌کردند.[۸]
محقق ابتدا در مشهد و سپس در قم مقیم شد.[۹] اقامت او در ایران تا اردیبهشت ۱۳۷۱ش و ورود مجاهدین به کابل طول کشید. در این مدت، او چند سال اول را به تدریس رسائل و مکاسب می‌پردازد و تدریس خارج فقه را در سال‌های آخر شروع کرد.[۱۰]
بازگشت به کابل
سقوط دولت کمونیستی در کابل و ورود مجاهدین به آن، سبب شد که محقق کابلی در اردیبهشت ۱۳۷۱ش به عنوان دبیر شورای عالی نظارت بر حزب وحدت اسلامی به کابل بازگردد. او نماز جمعه شیعیان کابل را برپا کرد و با وجود درگیری گروه‌های مجاهدین با یکدیگر و تهاجم شدید به مواضع حزب وحدت اسلامی در مناطق شیعه‌نشین، اقامه نماز را تا یک سال ادامه داد.[۱۱]
مرجعیت
محقق پس از اینکه چند بار مسجد و خانه محل اقامت وی در کابل مورد اصابت راکت و گلوله قرار گرفت، در بهار ۱۳۷۲ش به ایران بازگشت.[۱۲] او در زمستان ۱۳۷۲ش، رساله توضیح المسائل خود را منتشر کرد و در فروردین (حمل) ۱۳۷۳ش، دفتر وی در قم افتتاح شد.[۱۳] دفاتر وی همچنین در شهرهای بزرگ ایران و افغانستان مانند تهران، مشهد، اصفهان، کابل، هرات و مزار شریف و نیز در کویته پاکستان فعال است. کابلی به تدریس خارج فقه در حوزه علمیه قم اشتغال داشت.[۱۴] برخی معتقدند کابلی محبوبیت بسیاری در نزد شیعیان به خصوص هزاره‌های شیعه دارد.[۱۵]
نظرات خاص
محقق کابلی در برخی موضوعات و مسائل اجتماعی، نظر فقهی خاص داشت. از نظر او شیربها حرام بود و بالا بودن مهریه، جهیزیه و دیگر هزینه‌های ازدواج را مصداق افراط و اسراف و خلاف احتیاط و شبهه‌ناک می‌دانست.[۱۶] همچنین از سخنرانان، مداحان، نوحه‌خوانان و عزاداران خواست که از اقدام به قمه‌زنی و برهنه شدن و ذکر مطالبی که باعث تحریف اذهان، نشر خرافات و غلو می‌شود، خودداری کنند.[۱۷]
فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی
آیت‌الله کابلی پیش از مرجعیت، سوابق سیاسی و جهادی داشته است. او در اقامت کوتاه خود در کویته، به اتفاق عده‌ای از مهاجرین افغانستانی، سازمان دفاع از حریم اسلامی را تأسیس کرد. این سازمان در قم تبدیل به اتحادیه علمای افغانستان شد و مدتی بعد در گروه پاسداران جهاد اسلامی افغانستان ادغام شد.[۱۸] محقق پس از آن در تلاش مشترک با برخی افراد دیگر برای وحدت گروه‌های شیعه، در ائتلاف‌های متعدد این گروه‌ها حضور داشت. این تلاش‌ها سرانجام به تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان در تابستان ۱۳۶۸ش در بامیان منجر شد. محقق کابلی در جلسه افتتاحیه حزب وحدت به عنوان دبیر شورای‌عالی نظارت انتخاب شد.[۱۹] او پس از سقوط حکومت طالبان، چندین بار به افغانستان سفر کرد و در بیانیه‌ها و سخنرانی‌های متعدد، بر مشارکت شیعیان در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان افغانستان و توصیه به دولت افغانستان برای کاهش تبعیض و فساد تأکید کرد.[۲۰]
آثار
آثاری از آیت‌الله محقق کابلی در زمینه فقه و اصول، اخلاق و احکام منتشر شده است. کتاب‌های مباحث الفقهیه که ۵ جلد آن منتشر شده، الخمس، تحریر العروة و وظیفة القضات از آثار فقهی وی است. منهاج الصلحاء، رساله عملیه وی به عربی و کتاب مناسک حج، در توضیح احکام حج در شمار نوشته‌های وی قرار دارد.[۲۱]
پانویس
1. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
2. «پیام تسلیت دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در پی درگذشت آیت الله محقق کابلی(ره)»، خبرگزاری ابنا.
3. «پیکر حضرت آیت‌الله محقق کابلی در قم تشییع و به خاک سپرده شد»، خبرگزاری حوزه.
4. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
5. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
6. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
7. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
8. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
9. ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۱۸۷-۱۹۱.
10. «قربان علی محقق کابلی»، ، پایگاه اندیشوران حوزه.
11. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
12. ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۱۸۷-۱۹۱.
13. ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۱۸۷-۱۹۱.
14. ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۱۸۷-۱۹۱.
15. بهمنی، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۸-۱۳۷.
16. «پیام معظم له در رابطه با اهمیت و مشکلات ازدواج جوانان»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
17. «پیام حضرت آیت الله العظمی محقق کابلی(مد ظله) در آستانه محرم الحرام ۱۴۳۲ق»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
18. ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۱۸۷-۱۹۱.
19. ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۱۸۷-۱۹۱.
20. بهمنی، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۸-۱۳۷.
21. «زندگینامه»، سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی.
منابع
بهمنی قاجار، محمدعلی، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، تهران، ۱۳۹۲ش.
ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، انتشارات المصطفی، ۱۳۹۰ش.
سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی، «زندگینامه»، بازدید: ۱۳۹۷/۱۲/۱۲ش.
خبرگزاری ابنا، «پیام تسلیت دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در پی درگذشت آیت الله محقق کابلی(ره)»، تاریخ درج مطلب: ۲۲ خرداد ۱۳۹۸ش، مشاهده: ۲۳ خرداد ۱۳۹۸ش.
خبرگزاری حوزه، «پیکر حضرت آیت‌الله محقق کابلی در قم تشییع و به خاک سپرده شد»، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۳۹۸ش، مشاهده: ۲۳ خرداد ۱۳۹۸ش.
سایت دفتر آیت‌الله محقق،«پیام معظم له در رابطه با اهمیت و مشکلات ازدواج جوانان»
سایت دفتر آیت‌الله محقق کابلی،«پیام حضرت آیت الله العظمی محقق کابلی(مد ظله) در آستانه محرم الحرام ۱۴۳۲ق»
دیدگاه تان را بنویسید