میرزا باقر قاضی طباطبایی؛ عالمی که رضاخان، وجودش را تاب نیاورد

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت اللّه میرزا باقر قاضی طباطبایی اختصاص دارد.

زندگینامه میرزا باقر قاضی طباطبایی

اطلاعات فردی

تولد 1285 قمری

محل تولد: تبریز

وفات: 1366 قمری

مزار: قم

عمر: 81 سال

 اساتید: حضرات آیات میرزا محمدحسن شیرازی، میرزا حبیب اللّه رشتی، ملامحمدکاظم خراسانی، محمدفاضل شربیانی، ملاحسینقلی همدانی و....

آثار: رساله در تهذیب نفس، رساله در قدرت و علم الهی، حاشیه بر ریاض، الخیارات و اقسامها، الدررالغرویه فی الفوائد العلمیه و....

خاندان

آیت  اللّه حاج میرزا باقر قاضی طباطبایی از مفاخر علمای امامیه و از مراجع خطه عالم پرور آذربایجان بود. خاندان قاضی طباطبایی که از گذشته های دور از سرزمین وحی به کشور پهناور ایران هجرت نموده اند، هماره مهد دانش و تقوا و ملجأ و پناهگاه اهل ایمان و دوست داران اهل بیت علیهم السلام بوده اند.

 ولادت و تحصیلات

حاج میرزا باقر در محرم سال 1285 قمری در شهر تبریز دیده به جهان گشود. وی از کودکی به علوم دینی علاقه داشت و تحصیلات مقدماتی و سطح را در تبریز از محضر اساتید معروف آن زمان فرا گرفت.

به سوی عتبات

مرحوم قاضی در 28 سالگی راهی عتبات عالیات گردید. وی ابتدا در حوزه درسی میرزای بزرگ، آیت  اللّه العظمی سید محمدحسن شیرازی در سامرا حضور یافت و از محضر علمی آن مرجع بزرگ شیعه بهره برد. سپس عازم نجف اشرف شد و سال ها از محضر اساتید فرزانه در فقه و اصول و اخلاق و عرفان استفاده کرد. پس از شش سال اقامت در نجف، به خاطر پیش آمدی به تبریز مراجعت کرد و بعد از یک توقف سه ساله دوباره توفیق تشرف به عتبات شامل حالش شد و در محفل علمی و نورانی اعاظم حوزه نجف حضور یافت.

بازگشت به تبریز

این عالم ربانی پس از آن که خود استاد و دانشمند جامعی شد، در سال 1324 قمری به زادگاهش تبریز مراجعت کرد. ایشان در طول اقامت خود در تبریز به تدریس و تربیت طلاب پرداخت و خدمات دینی و اجتماعی فراوانی انجام داد.

خصوصیات اخلاقی

 مرحوم میرزاباقر قاضی طباطبایی، جامع علم و تقوا و مورد تأیید و تکریم علما و عموم مردم بود. ایشان از تربیت یافتگان مکتب استاد اخلاق، جناب آخوند ملاحسینقلی همدانی قدس سره بود و مراتب والایی از خودسازی و تهذیب نفس را طی کرده بود. تواضع، تقوا، مردم داری و حلم و بزرگواری از خصوصیات بارز آن عالم ربانی بود. میرزا محمدعلی مدرس تبریزی؛ صاحب کتاب ریحانه الادب که معاصر مرحوم قاضی بود، نوشته است:

حاج میرزا باقر قاضی... از اکابر علمای امامیه عصر حاضر ما می باشد که مراتب سامیه علمیه را با محاسن علم توأم داشت. در اخلاق فاضله کم نظیر و گوی سبقت از دیگران ربوده بود. در نزد عموم طبقات مردم، بسیار محترم و در حدود چهل سال با کمال احترام و عزت و ورع و تقوا و شهامت مشغول انجام همه گونه وظایف علمیه دینیه تدریس و رفع مکروهات ملهوفین بود. تا آخرین لحظه زندگانی خویش، حبه و دیناری از وجوهات شرعیه صرف نکرد و با آن همه مراتب سامیه، بسیار حلیم و متواضع بود. از خودستایی، امتناع اکید داشت و اصلاً حرفی راجع به فضل و کمال و تألیفات خود، به زبان نمی آورد.

 فعالیت های سیاسی

مرحوم قاضی در کنار رسیدگی به امور مذهبی و تربیت طلاب، به امور سیاسی نیز اهمیت می داد. ایشان از عالمان طراز اول منطقه بود و در مبارزه با ظلم و مسائل سیاسی منطقه، نقش آفرین بود. وی فعالیت های سیاسی خود را از دوران مشروطیت، آغاز کرد و با آغاز حکومت قلدرمآبانه رضاخان نیز ادامه داد.

 در تبعیدگاه

با شروع حکومت رضاخان و اجرای سیاست های ضددینی اربابانش، عالمان آذربایجان به مخالفت پرداختند که در نتیجه به تبعید شخصیت های مهم روحانی از منطقه انجامید و آیت اللّه قاضی به تهران تبعید شد. هنگامی که ایشان در تبعید به سر می برد؛ به دستور شهردار وقت تبریز، خانه اش تخریب و ویران شد! در آن هنگام که آیت اللّه قاضی در تهران به سر می برد، وزیر دربار پهلوی، تیمورتاش به دیدن ایشان رفت و اصرار داشت تا ایشان را به دیدار رضاخان ببرد، اما ایشان هرگز حاضر به این دیدار نشده و می فرمود: این بدبخت واقعاً استقلال ندارد؛ هر چه ارباب هایش دستور دهند عملی خواهد کرد. حالا چه فایده دارد من ملاقات کنم و نصایحی بکنم... . از دیگر فعالیت های مبارزاتی ایشان، برخورد با فرقه دموکرات بود که نقشه تجزیه آذربایجان را در سر داشتند.

 تألیفات

مرحوم قاضی در عرصه تحقیق و نگارش نیز بسیار موفق بود و هرگز فعالیت های سیاسی و اجتماعی، او را از پژوهش و تحقیق باز نداشت. ایشان در زمینه های فقه، اصول، تفسیر، کلام و اخلاق آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت، که متأسفانه به زیور چاپ آراسته نشد. البته یکی از بهترین یادگارهای ایشان فرزند شهیدش آیت اللّه مجاهد سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی -اعلی اللّه مقامه- است که در سال 1358 شمسی به عنوان اولین شهید محراب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توسط منافقان کوردل در تبریز ترور شد و به شهادت رسید.

وفات

 سرانجام این عالم برجسته و فاضل وارسته، پس از یک عمر تحصیل و تهذیب و تبلیغ و بیان احکام دین، در 10 رجب سال 1366 دعوت حق را لبیک گفته و به دیار باقی شتافت. با انتشار خبر رحلت ایشان، در آذربایجان، به ویژه تبریز تعطیل عمومی اعلام شد و مردم عزادار و سیاه پوش شدند. مجله عرفان آن روز چنین نوشت: علامه حجت الاسلام، مصلح بزرگ میرزا باقر مجتهد طباطبایی، رئیس خاندان مشهور طباطباییان تبریز که به راستی یکی از مصلحان علما و مجتهدین شیعه بود، درگذشت... . پیکر مطهر آن عالم ربانی پس از تشییع باشکوه به قم انتقال یافت و در جوار مرقد با صفای کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه (س) در قبرستان بیات، مقابل پل آهنچی به خاک سپرده شد.

منابع: ستارگان حرم 22 و علمای بزرگ شیعه