امام چه شرطی برای رفتن آیت الله هاشمی به عملیات خیبر گذاشته بود؟/آیت الله هاشمی عملیات خیبر را چگونه روایت کرده است؟

جی پلاس: عملیات خیبر نام یکی از عملیات‌ های مهم و غرورآفرین نیروهای مسلح ایران در جریان جنگ ایران و عراق و اولین عملیات آبی خاکی است که در سوم اسفند ۱۳۶۲ با رمز مقدس یا رسول الله(ص) آغاز شد و تا اواخر اسفند طول کشید. به دنبال عملیات‌ های والفجر ۴ و والفجر ۵ در جنوب عراق، رزمندگان ایرانی توانستند، جبهه جدیدی را در نیزارهای هویزه باز کنند. حدود ۲۵۰ هزار رزمنده از این محل به بیابان‌ های عراق راه یافتند.

این عملیات، نخستین عملیاتی است که پس از انتصاب آیت‌ الله هاشمی به عنوان فرماندهی کل قوا و با همکاری ارتش و سپاه موجب بازپس‌گیری خاک ایران از بعثی‌ ها شد. حاج محمد ابراهیم همت فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله و حمید باکری جانشین فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا در این عملیات به درجه رفیع شهادت نایل آمدند.

در آن روزها سپاه طرح عملیات خیبر را آماده کرده بود و منتظر من بودند. چمدان من هم آماده بود و عصر همان روز با هواپیما رفتم و همان شب یا شب بعد به قرارگاهی که برای جنگ داشتند، رفتیم. همه فرماندهان جمع بودند. تشریح عملیات خیبر معلوم شد که هدف اصلی آن این است که جاده بصره و بغداد را قطع کنیم، لب دجله بایستیم و از آنجا هم به صورت جنگ های نامنظم راه ناصریه را تهدید کنیم که بصره کاملاً ً از عراق جدا باشد. یعنی عراقی ها نتوانند از بصره و دریا استفاده کنند. این استراتژی آن عملیات شد و من هم برای فرماندهان گفتم که اگر شما به اهداف این عملیات برسید من به شما قول می دهم که جنگ پیروزمندانه تمام می شود، سرجای خودمان بایستیم و می گوییم که بیایید، متجاوز را محاکمه کنید و حق ما را هم بدهید. در این صورت ما از اینجا به زمین خودمان بر می گردیم و چیزی نمی خواهیم در آنجا این حرف من دو گونه تلقی شد. متاسفانه عملیات خیبر به اهدافش نرسید. اول خوب جلو رفتیم. غافلگیری هم واقعی بود. چون ما از آب گذشتیم و به آن طرف رفتیم و به لب دجله هم رسیدیم و بچه ها از آب دجله وضو گرفتند. ولی مشکلاتی پیدا شد. این بخشی از نوشته های مکتوب آیت الله هاشمی است که در کتاب خاطرات خود درباره جزییات عملیات خیبر و احتمال پایان جنگ در آن زمان منتشر شد. (۱)

.

 نمای شماتیک از عملیات خیبر و جهت حرکت، میزان نفوذ و دیگر تحرکات نیروهای ایرانی

آیت الله هاشمی رفسنجانی درباره روزهای قبل از شروع عملیات خیبر در کتاب خاطرات خود می گوید: دوشنبه اول اسفند ۱۳۶۲: بعد از نماز صبح، آقای حسین خرازی فرمانده لشکر امام حسین(ع) آمد؛ معلوم شد، آماده عمل است. دیشب به خاطر عدم آمادگی انجام عملیات را یک شب تأخیر انداخته بودیم. در جلسه صبح، هماهنگی قوی‌تری شد. با کیفیت عمل قرارگاه کربلا آشنا شدم. با تلفن، خبر سلامتی به احمد آقا داده شد؛ امام شرط کرده‌ اند، مرتب اطلاع سلامتی را بدهم.

محیط قرارگاه را دیدیم. مجهز است؛ مخصوصا خود ساختمان.

با اتومبیل به طرف دهلران رفتیم. برای دیدن منطقه و مراکز نظامی تا پادگان «عین خوش» پیش رفتیم و از طرف منطقه نفتی ابوغریب برگشتیم. آثار حضور عراقی‌ ها را مشاهده کردیم.

اطلاع رسید سه نفر از افراد شناسایی ما توسط دشمن اسیر شده‌ اند. خطر لو رفتن کار از طریق اسرا وجود دارد. آقای محسن رضایی [فرمانده سپاه پاسداران] ناراحت است. پیشنهاد تسریع در عمل کردیم، ولی ارتش موافق نیست، امشب باید تصمیم بگیریم.

فرماندهان عملیات چنگوله هم آمدند. گزارش کارشان را دادند. جالب و شنیدنی بود. برای انجام برنامه‌ های آینده آنها راهنمایی شد. 

عصر عازم قرارگاه نجف شدیم. سه ساعت از قسمت‌ های آزاد شده خوزستان - از قرارگاه تا طلائیه - را در بین راه بازدید کردیم. آثار اشغال صدامیان، شامل تانک‌ های سوخته، سنگرها و جاده‌ های نظامی را دیدیم. دو سه بار هم راه را گم کردیم. نیروهای حمله‌ کننده عملیات خیبر در راه، گوشه و کنار اتراق کرده بودند و به جبهه وارد نشده بودند که مبادا دشمن از تجمع آنها، حمله را تشخیص دهد.

اوایل شب به قرارگاه نجف رسیدیم. منتظرمان بودند. [این قرارگاه] مقر فرماندهی سپاه برای شمال جبهه [است] که باید از هور و طلائیه وارد عمل شود. بعد از نماز مغرب با حضور فرماندهان سپاه و ارتش، آمادگی‌ ها و پیشرفت کارها و کمبودها و نقشه‌ های عملیات را رسیدگی کردیم. اهداف عملیات، بسیار مهم و استراتژیک است. هدف مهم و اصلی، استقرار در ساحل شرقی دجله و قطع راه بصره به بغداد بود که در این صورت اهرم لازم برای گرفتن خواسته‌ های بحق ما و ختم جنگ به دست می‌ آید. با قطع این راه، حفظ شهر بصره برای عراق آسان نیست و بدون بصره عراق بسیار ناتوان است. هدف دوم عملیات، تسلط بر منطقه نفتی مهم جزایر مجنون است که می‌ تواند ضامن غرامت جنگ باشد. (۲)

توضیح بیشتر درباره این عملیات این است که به دنبال انتصاب آیت الله هاشمی به فرماندهی جنگ به وسیله امام خمینی(ره)، ستادی متشکل از نیروهای ارتش و سپاه در قرارگاه خاتم الانبیا به فرماندهی آیت الله هاشمی رفسنجانی تشکیل و قرارگاه کربلای ارتش به فرماندهی سرهنگ صیاد شیرازی و قرارگاه نجف سپاه پاسداران به فرماندهی محسن رضایی تحت امر فرماندهی کل جنگ درآمدند و عملیات خیبر نخستین عملیاتی بود که با فرماندهی جدید انجام گرفت. یک هفته قبل از آغاز عملیات اصلی، عملیات انحرافی والفجر ۵ در منطقه چنگوله آغاز شد، هدف از این عملیات درگیر کردن سپاه دوم ارتش عراق در منطقه ای در حد فاصل دهلران تا مهران بود. طراح و مجری این عملیات سپاه بود و توانست تا حدودی یگان های ارتش عراق را در این منطقه درگیر نگه دارد و در اعزام آن ها به منطقه عملیاتی خیبر تاخیر ایجاد کند. (۳)

استراتژی ایران در این زمان اجرای یک عملیات بزرگ و موفق برای دستیابی به صلح از موضع قدرت بود. (۴)

 در این عملیات فرماندهان بزرگی همچون حسین خرازی، ابراهیم همت، احمد کاظمی، مهدی باکری، حمید باکری، مهدی زین الدین، کاظم رستگار، کریم نصر و ده ها تن از دیگر فرماندهان دیگر سپاه اسلام به همراه انبوه رزمندگان دلاور، قوای دشمن را ده ها بار تا آستانه شکست کامل بردند. برخی از این دلاوران همچون حسین خرازی در این عملیات مجروح شدند و برخی دیگر به شهادت رسیدند.

سردارانی همانند حاج ابراهیم همت، فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول الله، حمید باکری قائم مقام لشکر ۳۱ عاشورا. اکبر زجاجی، مرتضی یاغچیان معاون لشکر عاشورا، حسن نمازی، فرمانده توپخانه قرارگاه کربلا و بهروز غلامی فرمانده تیپ امام حسن (ع)، همچنین ۷ فرمانده گردان و هزار و ۸۰۰ تن از رزمندگان به شهادت رسیدند و حدود ۱۵ هزار تن نیز مجروح شدند. بر اثر حملات شیمیایی عراق هم ۴۰ تن شهید و ۲ هزار و ۵۰۰ تن مصدوم شیمیایی شدند.

در عملیات خیبر نیروهای ایرانی، منطقه‌ای به وسعت یک هزار کیلومتر مربع در هورالعظیم، ۱۴۰ کیلومتر مربع در جزایر مجنون و ۴۰ کیلومتر مربع در طلائیه را آزاد کردند.

۱.کتاب خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی، بخش مربوط به بازخوانی سخنان آیت‌الله رفسنجانی درباره جنگ

۲.همان

۳.اسماعیل علوی، عملیات خیبر نخستین تجربه آبی - خاکی

۴.همان