جایگاه سیزدهم ایران با 786 مقاله کرونا در جهان

جی پلاس، اولین وبینار «تحولات آموزش عالی در عصر کرونا» با موضوع چالش‌ها و فرصت‌ها، به همت گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم و با حضور نزدیک به ۱۰۰ تن از اعضای فرهنگستان، استادان و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، متخصصان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی به صورت مجازی برگزار شد.

در این جلسه که به ریاست دکتر رضا فرجی دانا استاد دانشگاه تهران و عضو وابسته گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم تشکیل شد، ۴ تن از استادان دانشگاه سخنرانی ایراد کردند.

دکتر علی‌اکبر صبوری استاد ممتاز دانشگاه تهران در این وبینار گفت: برخی از ویروس کرونا به عنوان پژواک ناله‌ی زمین یاد می‌کنند چون در طول تداوم این وضعیت به مدت یک سال، بقای بیش از ۷۰۰ گونه‌ی گیاهی و جانوری حفظ می‌شود و بیش از ۲۰۰ میلیون متر مکعب گازهای گل‌خانه‌ای و دی‌اکسید کربن کاهش می‌یابد. در آینده نزدیک دمای کره زمین پایین می‌آید. علاوه بر آن، کاهش چند صد میلیون تن زباله پلاستیکی و افزایش بهداشت عمومی به خصوص در کشورهای فقیر از ره‌آوردهای این ویروس خواهد بود.

وی با اشاره به تغییر سیستم آموزش و استفاده بهینه از فضای مجازی گفت: ویدیوکنفرانس‌ها و آموزش‌های تحت شبکه اینترنت، سرفصل تازه‌ای از آینده علم و آموزش نوین است. این به صورت غیرمستقیم و بعضاً هم مستقیم رخ می‌دهد و در نتیجه می‌تواند از نابودی جنگل‌های بسیاری جهت چاپ کتب درسی و آموزشی در سراسر زمین جلوگیری کند. در جهان پس از کرونا انسان خردمندتر خواهد شد.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره مطالعه‌ای که پیرامون تحقیقات ایران در سال ۲۰۲۰ انجام شده است گفت: در این مطالعه، از داده‌های پایگاه WOS استفاده شد و اسناد علمی نمایه شده با موضوع کرونا در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی، مورد بررسی قرار گرفت.

وی افزود: در حوزه Science تعداد مقالات ایران در سال ۲۰۱۹، ۴۷ هزار و ۶۴۵ عدد بوده است که این میزان در سال ۲۰۲۰ به ۴۵ هزار و ۸۱۴ رسید. در حوزه علوم اجتماعی، تعداد مقالات از ۳۲۱۰ سال ۲۰۱۹، به ۳ هزار و ۵۱۹ در سال ۲۰۲۰ رسیده است. در حوزه هنر و علوم انسانی، تعداد مقالات در سال ۲۰۲۰، ۲۴۶ بوده است در حالی که در سال ۲۰۱۹، ۲۵۲ مقاله در این زمینه‌ها منتشر شد.

صبوری ادامه داد: از میان دو میلیون سندی که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است، ۳۱ هزار و ۷۹۴ مورد درباره کووید -۱۹ بوده است. از این میان، آمریکا با ۹۱۶۱ مقاله در رتبه اول قرار گرفته و بعد از آن چین قرار دارد. رتبه ایران در این حوزه دوازدهم است در حالی که در رتبه‌بندی از لحاظ تعداد مقالات در زمینه علوم رتبه ۱۴ را داریم.

استاد ممتاز دانشگاه تهران درباره مقالات حوزه علوم اجتماعی خاطرنشان کرد: در حوزه‌ی علوم اجتماعی، از میان ۳۵۶ هزار و ۸۰۶ سند علمی تهیه شده در دنیا، امریکا، انگلیس و چین در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. ایران در جایگاه ۲۹ قرار دارد. از این تعداد مقاله منتشر شده در سراسر دنیا، ۲.۱ درصد مقالات به کووید -۱۹ مرتبط بوده است. ایران رتبه ۱۴ را در این رده‌بندی دارد.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه علوم انسانی و هنر، از ۷۴ هزار و ۲۴۳ مقاله منتشر شده، ایران با ۲۴۶ مقاله رتبه ۳۷ جهان را داراست. از کل سندهای علمی تولید شده در زمینه علوم انسانی و هنر، فقط ۰.۲۱ درصد به مقالاتی با موضوع کووید -۱۹ اختصاص دارد که ایران با چهار مقاله در رتبه هفتم جهان است البته این چهار مقاله از هیچکدام از دانشمندان ایرانی نبوده، بلکه متعلق به یک استاد آمریکایی است که فرصت مطالعاتی در دانشگاه شیراز گذرانده و در مقالات خود از افیلیشن دانشگاه شیراز استفاده کرده است.

استاد مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک افزود: به طور کلی، ایران با ۷۸۶ مقاله مرتبط با کووید -۱۹ در جایگاه سیزدهم قرار دارد و ۲.۳ درصد مقالات مربوط به این بیماری توسط ایران منتشر شده است. این در شرایطی رخ داده است که دانشگاه‌های ما واقعاً از لحاظ مالی در مضیقه بوده‌اند. در سال ۲۰۲۰ رتبه‌ی علمی ایران از لحاظ کمیت انتشارات در همه موضوعات، پانزدهم است.

صبوری با بیان اینکه «مقالات ایرانی در ۳۸۸ مجله دنیا منتشر شده است»، گفت: میانگین کیفیت مقالات ایرانی منتشر شده، Q۲ بوده است که بیانگر کیفیت خوب این اسناد است. ۷۸۶ مقاله‌ای که از ایران در خصوص کووید -۱۹ منتشر شده است اچ ایندکس ۲۵ را طی کمتر از یک سال کسب کرده‌اند و ۳۲۱۷ مورد ارجاع به آن‌ها داده شده است؛ یعنی میانگین ارجاع به هر مقاله ایرانی چهار است و این عدد بسیار خوبی است. مقالاتی با ۱۴۰ و ۱۱۱ ارجاع وجود داشته است.

وی اظهار داشت: دانشگاه هاروارد با ۷۷۱ سند علمی در زمینه کووید -۱۹ رتبه نخست را در میان دانشگاه‌ها دارد. غالب مقالات ایرانی از سوی دانشگاه علوم پزشکی تهران به ثبت رسیده است. پس از آن، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دانشگاه علوم پزشکی ایران قرار دارند. دانشگاه تهران نیز ۲۶ مقاله در زمینه کووید -۱۹ ثبت کرده است.

صبوری در ادامه با اشاره به حمایت‌های مالی از پژوهش‌ها گفت: تحقیقات مرتبط با کووید -۱۹ در ایران، توسط دانشگاه‌ها حمایت مالی شده‌اند و هیچ مورد حمایتی از صندوق پژوهشگران و فناوران کشور و نظایر آن دیده نشده است. اما دو مورد حمایت مالی از سوی بنیاد قطر مشاهده شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران درباره حمایت‌های مالی از تحقیقات علمی در آمریکا گفت: NSF و NIH مهم‌ترین و بزرگترین بنگاه‌های ارائه دهنده گرنت پژوهشی به استادان و محققان از میان حدود ۵۰ بنگاه ریز و درشت در کشور آمریکا است. در سال ۱۹۵۸، با نگرانی شدید پیش آمده در آمریکا از خبر پیشتازی اتحاد جماهیر شوروی سابق، بودجه NSF از ۳.۵ میلیون دلار به ۴۰ میلیون دلار افزایش یافت.

وی افزود: در شماره پنج ماه ژوئن مجله ساینس خبر مهمی درباره لایحه افزایش بودجه بنیاد ملی علم آمریکا (NSF) به چاپ رسیده است که بر اساس آن بودجه این نهاد از هشت میلیارد دلار سالیانه به ۴۰ میلیارد دلار ظرف پنج سال رسیده است. این جهش، دومین جهش اعتباری در عمر ۷۰ ساله این موسسه است و با احساس خطر از عقب افتادن در توسعه تکنولوژیک از چین حاصل شده است.

صبوری با اشاره به فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید ماسک، ساخت ونیتلاتور و کیت‌های تشخیص کرونا بیان کرد: توسعه، پیشرفت، قدرت، برتری اقتصادی، سلامتی و رفاه جامعه و در نهایت ابرقدرتی، در گرو پژوهش و تحقیق بوده و حتی در کمبودها و بحران‌های سنگین اقتصادی، نه تنها از اعتبارات پژوهشی نباید کاست، بلکه برای مقابله با این طوفان، باید دست به دامن محققان شد و بر اعتبارات پژوهشی افزود. توانایی، دانایی می‌خواهد و این نیازمند تحقیق است.