علت گسترش آتش‌سوزی‌های جنگلی چیست؟
تا پیش از آغاز آتش در جنگل‌های توسکستان گلستان عادت داشتیم که در فصل پاییز منتظر باد و باران در کلانشهرها برای کاهش آلودگی هوا باشیم اما حالا نه تنها برای کاهش آلودگی بلکه برای خاموش شدن آتش در جنگل‌ها هم باید منتظر باران باشیم. جنگل‌های توسکستان هفت روز است که در آتش می‌سوزند و اکنون چشم‌ها برای اطفای آن به آسمان خیره شده است.
جی پلاس، جنگل‌های توسکستان گلستان هفت روز است که در آتش می‌سوزند. گسترش آتش، صعب‌العبور بودن منطقه و کمبود تجهیزات سبب شده است که چشم‌ها برای خاموش شدن آن به آسمان باشد تا شاید باران بتواند آتش هفت روزه را مهار کند.
پاییز خشک و کم بارش امسال سبب شده است که هرچند وقت یکبار شاهد وقوع آتش در جنگل‌های کشور باشیم؛ جنگل‌هایی که پیش از این طی تابستان نیز در حریق‌های بسیاری سوختند و کارشناسان زیادی به دستگاه‌های مسئول در زمینه عدم مدیریت حریق انتقاد کردند. ازجمله این انتقادها می‌توان به کمبود نیرو، عدم ارائه آموزش‌های لازم به داوطلبان اطفای آتش، نبود بالگرد و نبود برنامه‌ای مشخص برای پیشگیری از حریق اشاره کرد.
پوشش انبوه گیاهی خشک شده، بی‌دقتی برخی گردشگران، نبود امکانات کافی و... سبب شد که طی بهار و تابستان امسال بیش از ۲۰۰۰ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ دهد و در کل به حدود ۲۳۰۰ هکتار از نواحی جنگلی آسیب وارد شود. شاید انتظار می‌رفت که با آمدن پاییز و شروع بارش‌ها شعله‌های آتش در جنگل‌ها نیز به سمت خاموشی رود اما طی دو ماه اخیر نه تنها در جنگل‌های زاگرس بلکه در جنگل‌های هیرکانی شمال کشور نیز آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای رخ داده است.
هرچند که برخی از مسئولان ازجمله عیسی کلانتری - رییس سازمان حفاظت محیط زیست - در آخرین اظهارات خود درباره آتش‌سوزی‌های جنگلی گفته‌اند که این آتش‌سوزی‌ها در مقابل ۱۳ میلیون هکتار جنگل در ایران قابل اغماض است اما کارشناسان بسیاری معتقدند که سرانه جنگل در ایران نسبت به سایر کشورها بسیار کمتر است و از سوی دیگر جنگل‌های ما در ایران به دلیل عوامل مختلف تخریب بسیار شکننده هستند. رحیم ملک‌نیا - متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه ایلام - در گفت و گو با ایسنا ضمن انتقاد از اینکه گاهی آتش‌سوزی‌های جنگلی در کشور ما کوچک شمرده می‌شود، اظهار می‌کند: اگر چنین گزاره‌ای توسط دستگاه‌های محیط زیست یا منابع طبیعی مطرح شود، فریب افکار عمومی است چراکه ما نباید ساختار جنگل‌های ایران را با نقاط دیگر دنیا مقایسه کنیم.
او ادامه می‌دهد: هرهکتار تخریب جنگل‌ها در ایران می‌تواند تهدیدی علیه منابع آب و خاک ما باشد. از این‌رو اگر چنین گزاره‌ای که آتش‌سوزی‌های جنگلی در ایران ناچیز و قابل چشم پوشی است توسط افراد معمولی مطرح شود نشان می‌دهد که افکار عمومی با اهمیت جنگل‌ها برای کشور آشنایی ندارد. آتش‌سوزی جنگل‌ها نه تنها منابع آب و خاک ما را تهدید می‌کند بلکه به‌طور مستقیم تهدید برای حیات ساکنان جنگل است.
سازمان هواشناسی کشور از ابتدای مهر ماه پیش‌بینی کرده بود که پاییز امسال پاییزی خشک و کم بارش است. بر اساس این پیش‌بینی‌ها، کم‌بارشی در پاییز حتی دامن بسیاری از استان‌های شمالی که آبان و آذر فصل بارندگی‌های شدید برای آن‌ها است را نیز خواهد گرفت. ملک نیا ضمن اشاره به اینکه در فصل پاییز و با نبود بارش‌های پاییزه، پوشش گیاهی مستعد آتش‌سوزی خواهد بود، می‌گوید: البته باید به این نکته توجه کنیم که آتش‌سوزی گسترده در جنگل‌ها طی ماه‌های آبان و آذر موضوعی غیرعادی نیست. در این بین آنچه که غیرعادی است غافلگیر شدن دستگاه‌های مسئول چه در تابستان و چه در پاییز است. گاهی عملیات اطفای آتش آنقدر طول می‌کشد که آتش گسترده می شود و باید برای اطفای آن چشم به آسمان بدوزیم.
پیش از این در تابستان امسال بارها به سازمان جنگل‌ها انتقاداتی در زمینه مدیریت حریق شده بود اما اکنون درحالی که آتش‌سوزی در جنگل‌های توسکستان گلستان وارد هفتمین روز خود شده است نیز همچنان همان انتقادات مطرح است و پرسش اصلی اینجاست که چرا توانایی کنترل و مهار آتش در همان ساعات اولیه و پیش از گسترش آن وجود ندارد؟ ملک‌نیا ضمن بیان این مطالب تصریح می‌کند: برای اطفای حریق یک بازه زمانی طلایی داریم که هرچه از آن دور شویم آتش گسترده‌تر و مقابله با آن سخت‌تر می‌شود همچنین اگر ما امکانات رصد به‌موقع آتش و پیش‌بینی جهت گسترش آن را نداشته باشیم، مقابله با آن سخت می‌شود همچنین اگر نتوانیم الگوی گسترش حریق را بر اساس آتش‌سوزی‌های قبلی پیش‌بینی کنیم، فرصت طلایی اطفای آن را از دست خواهیم داد.
بر اساس آخرین آمار سازمان جنگل‌ها بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها در عرصه‌های طبیعی علت انسانی دارد. این متخصص جنگلداری تاکید می‌کند که دستگاه‌های مسئول باید راهکارهای مشخصی برای پیشگیری و مدیریت به‌هنگام حریق داشته باشند. به گفته او ما طی سال‌های اخیر به طور مکرر با آتش‌سوزی‌های جنگلی مواجه بوده‌ایم و از این‌رو نمی‌توان گفت که با پدیده آتش‌سوزی در جنگل‌ها آشنا نیستیم. از این‌رو دستگاه‌های مسئول باید قبل از شروع حریق برای کنترل و پیشگیری از آن برنامه‌ریزی کنند.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: بیشتر حریق‌های جنگلی ما در ایران عامل انسانی (سهوی یا عمدی) دارد و می‌توان گفت که آتش‌سوزی‌ها بسته به علت وقوع( عامل انسانی یا طبیعی) راهکارهای مشخصی برای پیشگیری و مدیریت دارند. به‌عنوان مثال باید برای مدیریت آتش‌سوزی‌هایی که با سهل‌انگاری انسان رخ می‌دهد، قوانین بازدارنده‌ای تدوین کرد علاوه بر آن آموزش‌هایی را به مردم و یا گردشگران ارائه داد. از سوی دیگر علت آتش‌سوزی‌های عمدی نیز باید مشخص شود. گاهی اوقات تغییر کاربری اراضی، منازعات بین مردم محلی و حتی تضاد منافع بین مردم و دستگاه‌های مسئول به‌ویژه ادارات منابع طبیعی سبب وقوع آتش‌سوزی‌های عمدی می‌شود. نیاز است که دستگاه‌های مسئول تمامی این عوامل را بررسی و مسیری را برای آینده مشخص کنند.
هرچند که بالگردهایی برای اطفای حریق به جنگل‌های توسکستان گلستان اعزام شده‌اند اما تاکنون نتوانسته‌اند که در اطفای آتش کمک کنند. ملک‌نیا در پایان با اشاره به چالش‌هایی که همیشه بر سر اعزام بالگرد به مناطق درگیر حریق وجود دارد، تصریح می‌کند: گاهی اوقات از بالگرد برای اعزام نیروی انسانی اطفای حریق به مناطق صعب‌العبور استفاده می‌شود و گاهی اوقات نیز بالگردها خود امکان اطفای حریق را دارند. به‌هرحال از نظر من نباید اطفای آتش را به حضور یا عدم حضور بالگردها معطوف کنیم چراکه با مدیریت صحیح آتش می‌توان مانع از گسترش آن شد.
دیدگاه تان را بنویسید