از پرسش های مهم دیگری که درباره ایام دفاع مقدس مطرح است و پاسخ به آن نقاط مبهمی را برطرف می کند، این است که میزان توجه و پشتیبانی دولت از جنگ چقدر بود و آیا اگر کم توجهی صورت گرفته به عمد بوده یا ناشی از شرایط؟ که پاسخ به آن را از کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق) داده ایم.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، سالها از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ تحمیلی گذشته است اما همچنان پرسش هایی درباره علت و چرایی جنگ، تعویق پذیرش قطعنامه های بین المللی و... باقی مانده است که در این مجال به مناسبت فرا رسیدن چهلمین سال دفاع مقدس برآنیم تا به برخی از این پرسش ها، پاسخی درخور دهیم. پرسش دیگری که بسیار مهم و اساسی به نظر می رسد و پاسخ به آن می تواند نقاط مبهم درباره دولت در ایام جنگ را بر طرف کند، این است که با توجه به اینکه تلاش دولت در زمان جنگ رسیدگی به وضعیت معیشتی مردم و تأمین حداقل نیازهای آنان بود، آیا دولت به پشتیبانی از جنگ توجه کافی داشت؟ و دیگر اینکه عملکرد مسئولان دولتی در حمایت و پشتیبانی مؤثر از جنگ چگونه بود؟پاسخ به این پرسش را از کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق) داده ایم:
این سؤال را می‌توان به دو بخش قبل و بعد از عزل بنی‌صدر تقسیم کرد. در مرحله اول که در زمان ریاست جمهوری و فرماندهی کل قوای بنی‌صدر بود به دلیل اختلافات اصولی بین وی و نیروهای خط امام، سیاست واحدی بر جبهه‌ها حاکم نبود و اصولاً وی با حضور و ایفای نقش سایر اشخاص و نهادها مخالف بود و از این لحاظ شاید عذرها پذیرفته باشد.
مرحله دوم، زمان بعد از حاکمیت نیروهای خط امام بر جبهه و پشت جبهه و کناره‌گیری لیبرال‌ها از قدرت بود. در این مرحله آن گونه که باید و شاید شاهد نگرش همه جانبه و فراگیر در تمامی سطوح و رده‌های اجرایی و تصمیم‌گیری نسبت به مسئله جنگ نبودیم. خصوصاً با توجه به اینکه امام به عنوان فرمانده کل قوا جنگ را در رأس امور می‌دانستند و مردم نیز با حضور داوطلبانه و عاشقانه خود از هیچ گونه کمکی در امر پیشبرد جنگ دریغ نمی‌ورزیدند. البته تجزیه و تحلیل این موضوع نشان می‌دهد که در برخی موارد مشکلاتی در پشتیبانی رزمندگان وجود داشته است اما هیچ‌گاه تعمدی در رسیدگی نکردن به امور جنگ وجود نداشته است و در بسیاری مواقع نیز ضعف در پشتیبانی جنگ به علت وضعیت اقتصادی کشور و کمبودهایی بوده است که بر اثر تحریم‌های بینالمللی گریبان‍گیر کشور می شده است. اما به طور کلی می‌توان دلایل ذیل را در بروز چنین وضعیتی مؤثر دانست:
در همین زمینه بخوانید:
علت پیشروی ایران در خاک عراق و اشغال آن چه بود؟
از نگاه غربی ها علت جنگ تحمیلی علیه ایران چه بود؟
چرا صداوسیما در ایام جنگ، تنها اخبار پیروزی ها را منعکس می کرد؟
فیلمهای سینمایی دفاع مقدس تا چه حد واقعیت را منعکس کرده است؟
ویژگی‌های فردی صدام چه نقشی در آغاز جنگ علیه ایران داشت؟
چرا ایران پس از فتح خرمشهر به جنگ ادامه داد؟
چرا به جنگ عراق علیه ایران، جنگ تحمیلی گفته می شود؟
وضعیت اقتصادی کشور در دوره دفاع مقدس چگونه بود
1ـ عدم تجربه مسئولان حکومتی در اداره چنین جنگ گسترده و طولانی که در تاریخ یکصد ساله اخیر ایران بی‌سابقه بوده است.
2ـ محدودیت امکانات و مقدورات کشور که تصمیم‌گیری مسئولان را در تعیین اولویت برای رفع نیازمندی‌های جبهه یا نیازمندی‌های اولیه و ابتدایی مردم با مشکل مواجه می کرد.
3ـ سیل گسترده کمک‌های مادی و تسلیحاتی قدرت‌های بزرگ و دیگر کشورهای جهان به عراق، گردآوری چنین امکانات و تسهیلاتی را برای ایران که در تحریم اکثر کشورهای غربی قرار داشت، مشکل کرده بود.
4ـ وجود نوعی خوش‌بینی در برخی مسئولان در مورد کوتاه مدت بودن جنگ و غفلت از برنامه‌ریزی کلان و طولانی مدت برای اداره جنگ و مقتضیات آن.
5ـ و ... .
تجربه نشان داده است که در زمان جنگ اهمیت مسائل پشت جبهه کم‌تر از مسائل جبهه نبرد نیست و بدون یک پشتیبانی قوی، جنگیدن امکان‌پذیر نیست. بنابراین می‌توان گفت مسئولان در پشت جبهه‌ها با فراهم کردن امکانات جنگ، در عرصه داخل و خارج از کشور در حد بضاعت خود اقدامات مؤثری را در زمان جنگ انجام دادند.
اقدامات دولت در پشتیبانی از رزمندگان اسلام از چند جهت قابل بررسی است:
1ـ اقتصادی: فراهم کردن مایحتاج عمومی رزمندگان از قبیل آذوقه، خوراک، پوشاک و سایر وسایل مورد نیاز در جبهه‌ها که با توجه به کمک‌های مردمی، در این زمینه به طور نسبی موفق بود. گرچه در برخی مواقع محدودیت‌های مالی به گونه‌ای بود که در یک زمان محدود، فراهم کردن برخی اقلام ضروری رزمندگان برای دولت مشکل‌ساز می شد.
2ـ تسلیحاتی: دولت در زمینه تهیه و تأمین تسلیحات مورد نیاز رزمندگان از دو منبع صنایع داخلی و کشورهای خارجی، با مشکلات عمده و عدیده ای روبه‌رو بود. اولاً ارز لازم را برای تأمین نیازهای تسلیحاتی در اختیار نداشت تا به موقع آنها را خریداری کند. ثانیاً به دلیل تحریم تسلیحاتی ایران توسط کشورهای غربی، ایران مجبور بود مایحتاج نظامی خود را با مشکلات فراوان و با قیمت بیشتر از بازارهای آزاد بینالمللی و دلالان خریداری کند.
3ـ دیپلماسی: به رغم تلاش‌های بی‌وقفه مسئولان سیاست خارجی در داخل و خارج از کشور، وجود برخی مشکلات در دستگاه سیاست خارجی از قبیل ضعف در سیاست‌گذاری، ناقص بودن استراتژی سیاست خارجی و کم‌تجربه بودن نمایندگی‌ها و کارشناسان و همچنین اصرار قدرت‌های بزرگ و مخصوصاً امریکا در ممانعت از پیروزی مطلق ایران بر عراق، آنچنان‌که شایسته بود در این حوزه موفقیت قابل توجهی به دست نیامد. در حقیقت هدف گذاری در جنگ و سیاست خارجی منطبق بر هم نبود و به همین دلیل دستگاه سیاست خارجی در بهره برداری از پیروزی‌های رزمندگان در جبهه‌ها چندان موفق عمل نمی کرد.
برشی از کتاب پرسشها و پاسخها (جنگ ایران و عراق)؛ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ؛ فرهاد درویشی؛ ص ۱۱۱-۱۱۴
