تفسیر امام حسن(ع) از شاهد و مشهود در قران

به گزارش جی پلاس، محمد جواد مروجى طبسى در شماره ی 55 فصلنامه کوثر نوشت: امام حسن (ع) بازویى علمى، قضایى و نیرویى بسیار کارآمد براى حکومت علوى و شخص امیرمؤمنان‌ علیه السلام بوده است. در اینجا تنها به یک نمونه از این موارد اشاره می شود:

یکى از بهترین شواهد و دلایل شخصیت والاى امام حسن مجتبى‌ علیه السلام این است که وى از همان آغاز جوانى، بلکه کودکى، آنچه را که از زبان پیامبر اسلام ‌صلى الله علیه وآله وسلم گرفته بود، سخاوتمندانه در اختیار دیگران قرار مى‌داد. ابن الصباغ مالکى درباره این کلاس پرخیر و برکت مى‌نویسد:

«حکى عنه علیه السلام انه کان یجلس فى مسجد رسول اللّه‌ صلى الله علیه وآله وسلم و یجتمع الناس حوله فیتکلّم بما یشفى غلیل السائلین و یقطع حجج المجادلین...؛ درباره حسن بن على - که درود بر او باد - نقل شده است که در مسجد رسول خدا صلى الله علیه وآله و سلم مى‌نشست و تشنگان معارف اسلامى گرداگردش مى‌نشستند. او به گونه‌ اى سخن مى‌گفت که تشنگان علم و معرفت را سیراب کرده و ادّله و براهین دشمنان را باطل مى‌کرد...»(1)

ابن الصباغ سپس به نقل جریان زیر پرداخته تا شخصیت علمى امام حسن مجتبى‌ علیه السلام و جایگاه والاى او را در امت اسلامى بیان کرده باشد:

على بن احمد واحدى در تفسیر خود آورده است که مردى وارد مسجد رسول اللّه شده، ملاحظه کرد که شخصى مشغول نقل حدیث از پیامبر است. مردم اطراف او را گرفته، به سخنانش گوش مى‌دادند. پس آن شخص به نزد وى آمده، گفت: مراد از شاهد و مشهود - که در آیه شریفه آمده است - چیست؟ پاسخ داد: اما شاهد که روز جمعه است و اما مراد از مشهود، روز عرفه است. پس از او گذشته به دیگرى برخورد کرد که همانند اولى به نقل حدیث پرداخته بود، سؤال خود را تکرار کرده از او پرسید که: مراد از شاهد و مشهود چیست؟ وى پاسخ داد: اما شاهد که روز جمعه است و اما مشهود، روز عید قربان است. آنگاه از کنار آن دو نفر گذشته، گذرش به نوجوانى افتاد که چهره ‌اش همانند طلا مى‌درخشید که او هم در مسجد، کلاس درس تشکیل داده بود. پس از او درباره شاهد و مشهود پرسید. وى در پاسخ گفت:

آرى. اما شاهد، حضرت محمد صلى الله علیه وآله وسلم است و اما مشهود، روز قیامت است. 

آنگاه براى گفته خود، این چنین استدلال کرد: 

آیا سخن پروردگار را نشنیده‌اى که مى‌فرماید: «یا ایها النّبىّ انّا أرسلناک شاهداً و مبشّراً و نذیراً»(2)؛ اى پیامبر! ما تو را به عنوان شاهد و بشارت دهنده و بیم دهنده فرستادیم. «ذلک یوم مجموع له الناس و ذلک یوم مشهود»(3)؛ روز قیامت روزى است که همه مردم براى آن جمع مى‌شوند و آن روز، روزى است که مشهود همگان است.

گوید: سپس از نام شخص اوّل پرسید، گفتند: ابن عباس است و از دومى که پرسید، گفتند: ابن عمر است و از شخص سوم که پرسید، گفتند: وى، حسن بن على بن ابى‌طالب است.(4)

جالب اینجاست که بر طبق نقل علامه مجلسى در بحارالانوار: «این شخص تفسیر امام را از شاهد و مشهود، بر دیگر تفسیرها که از عبداللّه بن عباس و عبداللّه بن عمر شنیده بود، ترجیح داده و آن را پسندیده بود»(5)؛ شاید دلیل این پذیرش، استدلال قوى امام حسن(ع) به دو آیه شریفه بوده است.

1. الفصول المهمه، ص 137.

2. احزاب / 45.
3. هود / 103
4. الفصول المهمه، ص 137.
5. بحارالانوار، ج 43، ص 345.