نگرانی از زلزله فیروزکوه؛ زلزله بزرگتری در راه است؟

به گزارش جی پلاس، یک قاعده نگران‌کننده در زلزله شناسی؛ اینکه زلزله‌های کوچک ممکن است پیش لرزه زلزله بزرگی باشد و ‌لرزه‌های بزرگ‌تر در راه است. اتفاقی که در زلزله سرپل ذهاب نیز رخ داد. به این معنا که ساعت ۹ شب پیش لرزه‌ای ۴ دهم ریشتری این شهر را لرزاند و پس از آن زلزله بزرگ‌تر آمد. عمده زلزله شناس‌ها پس از یک‌زلزله بین ۴ ساعت تا یک هفته در حالت آماده باش قرار می‌گیرند و این فرضیه را بررسی می‌کنند که ممکن است زلزله خفیف پیش‌لرزه زلزله بزرگ باشد.

در همین رابطه، دکتر فریبرز ناطقی‌الهی، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران درباره زلزله امروز فیروزکوه به خبرآنلاین می‌گوید: زلزله فیروزکوه با بزرگای ۴.٣ ریشتر در نقطه‌ای که در روز چهار شهریور ۹۵ زلزله‌ای با بزرگای ۴.۶ ریشتری رخ داد و در تهران هم حس شد، ارتباطی با گسل‌های تهران ندارد، اما می‌تواند، (نه لزوما) علامت خوبی نباشد؛ همانند ذخیره زیاد انرژی در منطقه!
علاوه بر این رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تشریح جزئیات زلزله شب گذشته فیروزکوه گفت: زلزله ۴.۳ فیروزکوه و زلزله ۵.۲ ریشتری ملارد دارای این پیام مهم است که شرق و غرب تهران متحمل تنش های تکتونیکی و رها شدن مکرر انرژی لرزه ای است.

با این حال ناطقی‌الهی در گفت‌وگو با خبرآنلاین در تشریح این نگرانی می‌گوید: با توجه به زلزله‌های ابتدا و انتهای گسل شمال(مشا) با یک نگاه مهندسی زلزله و نه تنها لرزه‌شناسی به پهنه لرزه‌های حوالی تهران بزرگ با کمی بزرگ‌نمایی از فیروزکوه تا ملارد و اشتهارد فرض کنیم و با توجه به اینکه هم در ابتدای آن یعنی فیروز کوه و هم در انتهای یعنی ملارد و اشتهارد زلزله های پی در پی رخ داده و تهران را بعنوان یک بستر در طول گسل‌های شمال تهران همانند یک تیر ساختمانی فرض کنیم در ساده ترین فرم ریاضی آن! باید قبول کنیم که به عبارتی دو طرف زلزله شکل گرفته است.

استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی در ادامه تحلیل خود می‌گوید: علی رغم دارا نبودن گسل‌های مشترک در این سه زون و شاید فقط ارتباط نودی از نوع مفهومی و با توجه به رخداد‌های لرزه ای متعدد در حوالی تهران شرایط موجود نشانگر علامات زیاد خوبی می‌تواند(نه لزوما) نباشد. همچین اینجانب بنا به مشورت تلفنی در خصوص نظریه فوق با استاد بنام زلزله شناس کشور این امر در خیلی از مناطق دنیا مقدمه وقوع زلزله‌ای شدید بوده است، نپال 2015 ،طبس 1978، بم 2003 نمونه‌هایی از این زلزله هستند.

با این حال استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی هشدار داد؛ دقت بیشتر توسط مسئولان محترم به فعالیت‌های این منطقه و آمادگی لازم در تهران در ماه‌های آینده امری منطقی و ضروری است.

شرق و غرب تهران، دچار تنش لرزه‌ای شده‌اند

از سوی دیگر علی بیت اللهی، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به این که قبل از وقوع زلزله ۴٫۳ در مقیاس امواج درونی زمین فیروزکوه که ۱۷ و ۲۰ دقیقه ۲۵ دی ماه رخ داد از ساعت ۵:۳۸ تا حدود ۶ صبح همان روز سه پیش‌لرزه خفیف با بزرگی ۳.۲ و ۱.۳ و ۱.۹ در حوالی رومرکز این زلزله به وقوع پیوسته است، اظهار داشت: بعد از زلزله ۴.۳ فیروزکوه، زلزله خفیف دیگری با میل به سمت شهر دماوند با بزرگی ۲ در حوزه شهری شهر دماوند در ساعت ۱۷:۳۸ ( ۱۸ دقیقه بعد از زلزله ۴.۳ فیروزکوه ) رخ داد.
وی با بیان این که زون وقوع زلزله ۴.۳ فیروزکوه، از نظر لرزه خیزی فعال و در بر دارنده گسله های لرزه زای متعدد است، به دیده‌بان علم ایران گفته است: فاصله رو مرکز زلزله از شهر فیروزکوه ۱۰ کیلومتر و در سمت غربی شهر است. همچنین این زلزله در ۵۵ کیلومتری شرق شهر دماوند، ۹۵ کیلومتری حاشیه شرقی شهر تهران و حدود ۱۱۲ کیلومتری از مرکز شهر تهران و در شرق آن واقع شده است.
بیت اللهی تصریح کرد: در شرق تهران، گره تکتونیکی مهمی وجود دارد که محل تلاقی گسل های مشا و گسل شمال تهران است. این ناحیه یکی از مهمترین نواحی فعال و لرزه خیز در اطراف شهر تهران است که موجب شده است رخداد زلزله ها در شرق شهر تهران نسبت به غرب آن به مراتب بیشتر باشد. مراکز جمعیتی لواسان، آبادی ایرا، جوارد، کلگدر و رسانان در محدوده این گره تکتونیکی واقع است که رومرکز زلزله ۴.۳ فیروزکوه حدود ۸۰ کیلومتری شرقی این ناحیه قرار گرفته است.
به گفته این زلزله شناس، لرزه خیزی یک ماه گذشته محدوده شرقی و غربی کلان شهر تهران نشان می دهد که هم در زلزله ملارد( زلزله با بزرگی ۵.۲ مورخ ۲۹ آذر ۱۳۹۶) و هم در زلزله ۴.۳ فیروزکوه، شرق و غرب شهر تهران دچار تنش لرزه ای بوده اند و اینکه تا چه حد از تنش موجود در این گستره فعال و لرزه خیز رها شده، امری است که صحبت در خصوص آن به دلیل عدم اندازه گیری های دقیق حرکات گسلی با تردید همراه است. در هر حال وقوع زلزله های شرقی و غربی شهر تهران، معرف لرزه خیزی ناحیه و فعال بودن گسله های اطراف است.
وی تصریح کرد: دو سال پیش در سوم شهریور ۱۳۹۴ در همین ناحیه ( به فاصله تقریبی ۶ کیلومتری از روزمرکز زلزله ۴.۳ ) زلزله ای با بزرگی ۴.۶ نیز رخ داده است که دال بر فعال بودن گسله های منطقه است.
بیت اللهی با بیان این که پدیده تکتونیکی ممتاز در سوی شمالی و شرقی کلانشهر تهران، گسل طویل و لرزه زای مشاء است، اظهار داشت: این گسل در حوالی محدود لواسان بزرگ با گسل شمال تهران و در ناحیه فیروزکوه به گسل فیروزکوه متصل می شود. گسل فیروزکوه، گسلی است با راستای شمال شرق - جنوب غرب و از مجاورت شهر فیروزکوه رد می شود. شیب این گسل به سوی جنوب شرق است و در بخش غربی آن سنگ های سازند لار، رسوبات پالئوژن و کنگلومرای نئوژن (از سوی جنوب و جنوب شرقی) بر روی رسوبات آبرفتی کواترنر دشت فیروزکوه(در شمال و شمال غربی) رانده شده اند.
وی افزود: ساختار تکتونیکی گسل مشاء، مورفوتکتونیک شرق تهران را تحت تاثیر خود قرار داده و گسله های جانبی متعددی را بصورت مورب بر خود در بر گرفته است
به گفته بیت اللهی گسل مشاء دارای سازوکار فشاری با مؤلفه راستالغز راستگرد است.این گسل از گستره قزوین با درازای حدود ۲۱۰ کیلومتر تا شرق استان تهران امتداد دارد. گسلی است اصلی و لرزه زا که در راستای آن گستره بلند البرز از شمال بر روی گستره چین های کناری البرز در جنوب رانده شده است. حدس زده می شود که زمینلرزه ۲۷ مارس ۱۸۳۰ میلادی دماوند - شمیرانات با بزرگی تخمین زده Ms=۷.۱ و شدت IO = VIII+ مرتبط با گسله مشاء باشد.

آیا زلزله دیشب فیروزکوه با گسل های تهران مرتبط است؟
وی در پاسخ به این سوال که آیا این زلزله دیشب فیروزکوه با گسل های تهران مرتبط است یا نه گفت: اگر منظور، گسل ها واقع در حریم شهری تهران باشد، پاسخ منفی است. اما اگر منظور گسل هایی باشند که تحت فعالیت آنها، شهر تهران امکان آسیب دیدگی دارد، مسلما، بله، مرتبط است. سوی غربی گسل فیروزکوه از حاشیه شرقی شهر تهران، حدود ۳۵ کیلومتر فاصله داد. گسل مشاء نیز در دو سوی شمال شرق و شمال غربی که با گسل شمال تهران مجانب می شود بین ۲۰ تا ۵۰ کیلومتر از حاشیه شهری تهران، فاصله دارد. بنابراین قطعا فعالیت این گسله ها، فعالیت لرزه ای گسل های مرتبط با شهر تهران نیز تلقی می شود.

آیا این زلزله می تواند پیشلرزه ای از یک زلزله بزرگتر باشد؟
بیت اللهی خاطرنشان کرد: با توجه به گذشت چندین ساعت از زلزله ۴.۳ فیروزکوه و سکون نسبی لرزه ای حاکم بر شرق تهران، احتمال کمتری وجود دارد که این زلزله به عنوان پیشلرزه زلزله بزرگتر باشد، هر چند که واقعا جواب قطعی دادن به چنین پرسشی در حد مقدورات علمی ما نیست.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی زلزله ۴.۳ فیروزکوه همراه با زلزله ۵.۲ مورخه ۲۹ آذرماه در غرب تهران دارای این پیام مهم است که شرق و غرب تهران متحمل تنش های تکتونیکی و رها شدن مکرر انرژی لرزه ای است و مهمترین گواه لرزه خیزی پهنه تهران است. لازم است که هشدارها را خیلی جدی بگیریم و پس از چندی با فروکش کردن تب زلزله، موضوع کاهش ریسک را فراموش نکنیم. معیار قضاوت ما در خصوص فراموشی و یا عدم فراموشی موضوع زلزله، مهم بودن و یا نبودن موضوع کاهش خطرپذیری لرزه ای، میزان تخصیص بودجه مسوولان برای کاهش ریسک است.