کشف جدید در تهران
خادم مسجد هر کدام از فرش‌های مسجد را که بالا می‌زند، یک یا دو سنگ قبر از جنس مرمر خودنمایی می‌کند، «علی‌قلی خان هدایت»، «علی‌قلی خان مخبرالدوله»، «جعفرقلی خان نیرالملک» این وضعیت ادامه دارد تا دهمین سنگ قبر، همه‌ی آن‌ها به خاندان «هدایت» تعلق دارند...
به گزارش جی پلاس، تا سال پیش و قبل از بروز فاجعه‌ی پلاسکو پیدا کردن "مسجد هدایت" سخت بود؛ مسجدی بدون مناره؛ مسجدی که می‌گویند آیت‌الله طالقانی بارها روی منبر آن موعظه کرده و جلسات انقلابی‌اش را آن‌جا برگزار می‌کرده؛ اما حالا آدرسی سرراست دارد، خیابان جمهوری «کنار ساختمان آواره‌ی "پلاسکو" مسجد "هدایت"...»
تهرانگردی‌های احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران، دست‌کم برای خبرنگاران میراث‌فرهنگی که بارها به دنبال تاریخ و هویت تهران قدیم می‌گردند و گهگاهی نمی‌توانند به نشانه‌ای برسند، یک نعمت است؛ نعمتی که این بار هم جمعه ۲۲ دی نصیب خبرنگاران شد؛ دیدنِ "مسجد هدایت" آن‌هم وقتی مدیر سابق محور فرهنگی تاریخی تهران تیم تهران‌گردی را همراهی کند و او نیز مانند دیگر اعضای تیم، برای نخستین‌بار به این کشف می‌رسد؛ «نخستین نفر از خاندان هدایت، پدر خانواده "رضاقلی خان هدایت" ۱۵۱ سال پیش یعنی در سال ۱۲۸۸ قمری در این نقطه به خاک سپرده شده است و بعد از آن دیگر اعضای خانواده تا سه نسل در کنار یکدیگر در این نقطه دفن می‌شوند» و این شاید یک راز بوده تا امروز برای وارثان خاندان هدایت و متولیان "مسجد هدایت".
اسکندر مختاری طالقانی، مدیر سابق محور فرهنگی تاریخی تهران، که سال‌ها نیز معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی تهران بوده نیز با دیدن این قبرها شگفت‌زده می‌شود؛ اما آن طور که می‌گوید، پیش از این حدس‌هایی مبنی بر وجود این قبرها در این نقطه می‌زده است.
او به ایسنا توضیح می‌دهد: «از مدت‌ها قبل شنیده بودیم در این مسجد قبور خاندان هدایت قرار دارد، اما هیچ‌گاه نتوانسته بودیم این وضعیت را بررسی کرده و تایید یا رد کنیم چون درِ مسجد، فقط در زمان برگزاری نماز باز بود و امکان بررسی این وضعیت را نداشتیم که با هماهنگیِ تیم تهران‌گردی موفق شدیم در ساعتی غیر از زمان نماز به داخل مسجد برویم.»
متولی مسجد حضور داشت و آگاه به وجود این قبرها بود، با بالا زدن یکی از فرش‌های مسجد متوجه وجود قبر شدیم، در ادامه متولی یکی یکی فرش‌ها را بالا می‌زد و ما با این صحنه مواجه شدیم که «در زیر فرش‌های این مسجد سه نسل از اعضای خانواده هدایت آرام گرفته‌اند.»
او با اشاره به نقشه‌ی "عبدالغفار" متعلق به ۱۳۰۹ شمسی می‌گوید: در آن نقشه دردوره‌ی قاجار درا ین نقطه "تکیه رضاقلی‌خان هدایت" قرار داشته است، تا حدود دهه‌ی ۴۰ - ۵۰ که با توجه به معماری امروز این مسجد به نظر می‌رسد این مکان به مسجد تبدیل شده است.
او "رضا قلی خان هدایت" معلم مظفرالدین شاه" را پدر خانواده هدایت می‌داند و می‌گوید: این خانواده، مجموعه بنایی تاریخی شامل یک مسجد و یک خانه تاریخی در دروسِ تهران نیز دارد که هر دو آن‌ها هم جزو بناهای تاریخی و واجد ارزش منطقه‌ی شمیرانات هستند.
مختاری به اشاره به میدان "مخبرالدوله" گذشته و (میدان استقلال کنونی) در تقاطع خیابان سعدی و جمهوری می‌گوید: نام «مخبرالدوله» نیز از عنوان نام فرزند اول این خاندان، یعنی "علی‌قلی‌خان مخبرالدوله" که وزیر پست و تلگراف دوره قاجار بود، گرفته شده است.
وی همچنین با اشاره به اینکه مسجد هدایت در فاصله‌ی سال‌های قبل ازانقلاب اسلامی مکان خطابه و برگزاری جلسات آیت‌الله طالقانی بوده است، بیان می‌کند: با توجه به موقعیت سوق‌الجیشی این مسجد در منطقه‌ی لاله زار و اینکه یکی از مراکز فعالِ غیرمذهبی در تهران بوده، پایگاه خوبی برای انجام این جلسات محسوب می‌شده است.
او با بیان اینکه این بنا هنوز در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده است، ادامه می‌دهد: علاوه بر شاخصه‌ی دفن شدن سه نسل از خاندان هدایت در این مسجد، برگزاری جلسات سخنرانی آیت‌الله طالقانی و جلسات انقلابی این شخصیت تاثیر گذار در انقلاب اسلامی، نیز به نوبه خود به ارزشمند بودن این مسجد اضافه می‌کند، بنابراین این معیارها؛ از مهمترین دلایلی هستند که مسجد "هدایت" باید در فهرست آثار ملی به ثبت برسد.
البته علاوه بر مختاری، مسجد جامعی نیز در این بازدید به نبود هیچ نشانی از آیت‌الله طالقانی و جلساتِ انقلابی که در این مسجد داشته است، اشاره می‌کند و معتقد است که « باید مسئولان از مساجد این چنینی و این حافظه تاریخی به درستی مراقبت کنند.»
مسجد هدایت در خیابان جمهوری بیش هفت قبر دیگر را تا جائی که گروه تهران‌گرد به چشم دیده در دل خود به یادگار نگه داشته است، "اقتدار الملوک هدایت –دختر علی‌قلی‌خان مخبرالدوله-"، "حسین قلی‌خان هدایت –پسر مخبرالدوله-"، "نصرالملک " و "مصطفی علی‌قلی خان فهیم‌الدوله" –نوه‌های مخبرالدوله-، "مریم خانم هدایت" و "عبدالعلی خان هدایت" -همسر و فرزند محمدقلی‌خان مخبرالملک – از دیگر دفن شدگان در این مسجد ارزشمند هستند.
هر چند با جستجو در اینترنت می‌توان حدس و گمان‌هایی از وجود این قبرها در مسجد هدایت خواند، اما به نظر می‌رسد تا دو روزقبل – جمعه ۲۲ دی- سند اصیلی از این اتفاق در دست نبوده است. از سوی دیگر اگر آن‌چه در فضای مجازی پیش از این منتشر شده بر اساس اسنادی بوده است، احتمالا "صنیع‌الدوله" نیز باید در این مسجد به خاک سپرده شده باشد، اما تیم تهران‌گردی در این بازدید خود نشانی از این سنگ قبر او ندیده است.
دیدگاه تان را بنویسید