شیوه‌های فرماندهی و منش رفتاری شهید حاج ابراهیم همت - حسین علایی
نام همت با فداکاری‌های صورت‌گرفته در مریوان و حماسه‌آفرینی‌های لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) در دوران دفاع مقدس عجین شده و گره خورده است. هفدهم اسفند، سالروز شهادتش بهانه ای شد برای انتشار مطلبی که در تاریخ ۲۱ اسفند ماه ۹۰ در سایت جماران منتشر شده بود.
به گزارش جی پلاس، همت با اکثر فرماندهان سپاه حاضر در میدان جنگ صمیمی بود ولی با حمید باکری دوست و خیلی گرم بود و او را خیلی خوب می شناخت و به ارزش وجود او در خط مقدم علیه دشمن پی برده بود. خوشبختانه امروز همسر و فرزندان شایسته حاج همت، همچنان راه نورانی او را دنبال می کنند و پایداری انقلاب اسلامی را در پیمودن راه شهیدان سرفراز دفاع مقدس می دانند.
حاج ابراهیم همت یکی از فرماندهان برجسته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران جنگ تحمیلی و از سرداران نام‌آور ایران زمین در دوران معاصر است. اسم او با فداکاری های صورت گرفته در مریوان و حماسه‌آفرینی های لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) در دوران دفاع مقدس عجین شده و گره خورده است. بیرون راندن ارتش متجاوز عراق از خاک ایران عزیز و رفع اشغال سرزمین های میهن اسلامی در دوران جنگ تحمیلی پیروزی بزرگی بود که مرهون مقاومت و ایستادگی های مردان و زنان بزرگی در تاریخ حماسه آفرینی های مردم ایران است. مقاومت ها و رشادت های دوران سخت دفاع مقدس بر دوش رزمندگان و فرماندهان شجاعی استوار بود که بیش از هر چیزی برای نصرت دین خدا از خانه و کاشانه خود جدا شده و به میدان جهاد آمده بودند تا سر دشمن بعثی را به سنگ بکوبند و او را از رسیدن به اهداف شومش باز دارند. کسانی که معتقد بودند «ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم». آنها بر این باور بودند که اگر به یاری خدای بزرگ بشتابند، خداوند حکیم آنها را استوار قدم کرده و یاری‌شان خواهد کرد. آنها در خانه‌هایشان ننشستند تا دیگران به مصاف با دشمن عنود بروند و سپس آنها از میوه های شیرین پیروزی بهره خود را ببرند. یکی از این مخلصان و سلحشوران یاری‌دهنده دین خدا، حاج ابراهیم همت، جوان پرشور برآمده از مکتب انقلاب اسلامی بود. نهضتی که اسلام‌شناس بزرگ حضرت امام خمینی(س) آن را هدایت کرد و به ثمر رساند. دوره زندگی کوتاه، پربار و حیات انقلابی حاج ابراهیم همت را می‌توان به بخش‌های ذیل تقسیم کرد:
۱- دوران برپایی نهضت اسلامی
همت در سال‌های ۱۳۵۶و ۵۷ که دوره اوج‌گیری نهضت اسلامی است به معلمی که شغل انبیاست مشغول بود. او در نهضت امام خمینی(س) شرکت کرد و یکی از طرفداران پر و پا قرص انقلاب اسلامی شد. حاج همت تمام آرمان های خویش را در پیروزی نهضت اسلامی می دید. او که فردی ضدظلم و مخالف استبداد و پادشاهی پهلوی بود، برپایی حکومتی مبتنی بر عدل و طرفدار مستضعفان را در سایه اسلام میسر می دانست.
۲- دوران مقابله با احزاب مسلح در کردستان
ابراهیم همت در ابتدای پیروزی انقلاب به مریوان رفت تا با حضور و رفتار خود مانع از نضج‌گیری فعالیت های حزب دموکرات در کردستان ایران شود. عزیمت حاج همت به کردستان در حالی که وی معلم بود و می‌توانست به کار تعلیم و تربیت خود ادامه دهد، حکایت از تشخیص درست وی از تهدیداتی بود که در برابر انقلاب اسلامی در آن مقطع زمانی وجود داشت. در واقع او اولویت فعالیت انقلابی خود را حضور در کردستان برای ناکام گذاشتن حزب بعث عراق می دانست. حکومت بعثی عراق در آن زمان تلاش می کرد با کمک حزب دموکرات کردستان ایران، شیرینی پیروزی انقلاب اسلامی را در ذائقه مردم کردستان تلخ و این استان را دچار ناامنی کند. حزب دموکرات در پوشش احقاق حقوق از دست رفته مردم کردستان در زمان شاه، با انقلاب اسلامی مردم ایران درگیر شده بود و به پادگان های ارتش که تسلیم انقلاب شده بودند، حمله مسلحانه می کرد و سعی داشت بر شهرها و روستاهای کردستان مسلط شود. در آن زمان خود هواداران حزب دموکرات هم نمی دانستند که در پشت اقدامات این حزب، رژیم بعثی عراق قرار دارد و می‌خواهد از طریق ریختن خون مردم کرد با دولت تازه تأسیس جمهوری اسلامی ایران از در ستیز وارد شود. به هرحال اگر پایمردی افرادی مثل حاج همت، احمد متوسلیانی، ناصر کاظمی و محمد بروجردی در کردستان نبود، شاید حکومت بعثی عراق می‌توانست خیلی سریع به اهداف خود دست یابد و از کردستان به عنوان سرپل درگیری های خود با جمهوری اسلامی استفاده کند. در ایام حضور در مریوان تلاش حاج همت این بود که نگذارد مردم کرد بدون توجه به برنامه عراق، هیزم خشک آتش حزب بعث عراق شوند. برنامه او جدا کردن مردم از حزب دموکرات بود تا حزب نتواند در پاکی دریای مردم به حیات خود ادامه دهد. او در کردستان با یکی از خواهرانی که برای کمک به مردم کردستان به آن منطقه آمده بودند ازدواج کرد و از این زمان همسرش هم در کنار مجاهداتش در کردستان، در کنار وی بود. همسرش شاهد مجاهدات همت بود و در دردها و رنج‌ها و گرفتاری هایش شریک وی بود. همسر حاج همت نقش بزرگی را در همراهی با وی در زمان حضور در کردستان و نیز در دوران جنگ ایفا کرد.
۳- دوره جنگ
پس از آزادی شهر بستان از چنگال ارتش عراق، دغدغه مهم فرماندهی سپاه، چگونگی تأمین یگان های مورد نیاز عملیات بعدی بود که حدود چهار برابر بزرگ‌تر از عملیات طریق‌القدس بود. او برای توسعه توان رزمی سپاه متوجه ظرفیت های ایجاد شده در بین پاسداران کردستان بود. بدین منظور وی عازم کرمانشاه شد و طی جلسه ای با شهیدان محمد بروجردی فرمانده ستاد عملیات غرب و ناصر کاظمی فرمانده سپاه کردستان، این مسأله را مطرح کرد. شهید بروجردی گفت چون امام خمینی(س) جنگ را مسأله اصلی کشور می‌دانند بنابراین ظرفیت سپاه مریوان که از افراد برجسته‌ای برخوردار است می تواند برای افزایش نیاز جبهه جنوب انتخاب خوبی باشد. در واقع فرماندهان سپاه مریوان با استفاده از تجربیاتی که با عوامل حزب دموکرات در کردستان پیدا کرده بودند این ظرفیت انسانی را در مجموعه خود پدید آورده بودند که بتوانند یک تیپ عملیاتی تشکیل دهند. گرچه قبل از شروع جنگ، تعداد زیادی از نیروهای مخلص انقلاب در درگیری ها با حزب دموکرات به شهادت رسیدند ولی مقابله با احزاب مسلح در کردستان، ظرفیت های رزمی جدیدی را در سپاه به وجود آورد به گونه ای که می توان خاستگاه لشکر محمد رسول‌الله را سرزمین کردستان و آوردگاه مقابله با عوامل رژیم بعثی عراق در این استان دانست. وجود حاج احمد و حاج همت در مریوان تعداد زیادی از رزمندگان پر جنب و جوش را در کنار آنها فراهم آورده بود که می توانستند با تشکلی جدید این مشکل آن مقطع جنگ را حل کنند. از آنها خواسته شد تا به جبهه اصلی رویارویی با ارتش بعث عراق بیایند و مجموعه خود را در قالب یک تیپ رزمی سازماندهی کنند. آنها با علاقه، کار جدیدی را شروع کردند و در اواخر ماه رجب و ایام مبعث حضرت رسول اکرم(ص) تیپ رزمی خود را به اسم مبارک پیامبر رحمت برای نبرد با ارتش متجاوز عراق آماده کردند. تیپ ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) را حاج احمد متوسلیانی، ابراهیم همت و شهبازی بنیان گذاشتند و می خواستند هرکس با شنیدن اسم تیپ صلوات بفرستد. این افرد و تمام تشکیل‌دهندگان این تیپ رزمی در جریان جنگ تحمیلی تا آخر ایستادند و یک لحظه جبهه را ترک نکردند. پس از تشکیل تیپ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)، حاج همت در معیت حاج احمد متوسلیانی و فرماندهان سپاه در مریوان عازم جبهه جنوب شدند. سپاه و ارتش در این زمان در حال طرح‌ریزی عملیات فتح‌المبین بودند و در برآوردهای خود حضور این تیپ را در عملیات منظور کردند. بنابراین حاج احمد و حاج همت و یاران‌شان عازم خوزستان شدند و در منطقه عمومی دزفول در پادگان دوکوهه مستقر شدند. از این زمان بود که پادگان دوکوهه محل پذیرش رزمندگان استان تهران شد و به یکی از پایگاه های معروف بسیجیان و رزمندگان تبدیل شد.
از زمانی که حاج همت وارد جبهه خوزستان شد، در همه عملیات مهمی که در این استان علیه ارتش بعث عراق طرح‌ریزی و اجرا شد شرکت داشت. نخستین عملیاتی که با حضور حاج همت و تیپ محمد رسول‌الله (ص) اجرا شد، عملیات فتح‌المبین بود که حاج احمد متوسلیانی در آن فرمانده و حاج همت قائم مقام وی بود. در این عملیات، تیپ ۲۷ خیلی خوب درخشید و توانست با اتخاذ تاکتیکی زیبا، نیروهای خود را به پشت قوای دشمن در ارتفاعات علی‌گره‌زد رسانده و حدود ۸۰ عراده توپخانه صحرایی ارتش عراق را به غنیمت بگیرد. غنایم به دست آمده در جریان عملیات فتح‌المبین امکان تشکیل یگان توپخانه در سپاه را پدید آورد. تیپ ۲۷ با غنایم بسیاری که از عملیات فتح‌المبین به دست آورد، توانست خود را فوری تجهیز کرده و برای عملیات بعدی با روحیه ای بالاتر آماده کند. بلافاصله پس از پایان عملیات فتح‌المبین، از سوی قرارگاه مرکزی کربلا عملیات بیت المقدس طراحی و اجرا شد. برای به ثمر رساندن عملیات بیت‌المقدس، تیپ ۲۷ یکی از واحدهای رزمی باکفایت سپاه تلقی می شد. حاج همت در این عملیات هم با همان سمت قبلی همه توان خود را به کار گرفت و یکی از ارکان موفقیت تیپ محمد رسول‌الله (ص) محسوب می شد.
فتح خرمشهر که بعد از ۲۴ روز جنگ شبانه‌روزی به نتیجه رسید، در مرحله نهایی هم مرهون این تیپ و تیپ هایی همچون امام حسین (ع) و نجف اشرف بود.
حماسه آفرینی رزمندگان تحت فرماندهی این سه یگان مهم سپاه، بازگشت خرمشهر به میهن عزیز را رقم زد. پس از فتح خرمشهر حاج احمد متوسلیانی به همراه حاج همت و در رأس تعدادی از رزمندگان لشکر ۲۷ پس از حمله رژیم صهیونیستی به لبنان برای کمک به مردم این کشور در اواخر خرداد ماه سال ۱۳۶۱ به لبنان رفتند. چند روزی نگذشته بود که حاج‌احمد در مسیر بیروت به اسارت فالانژهای مارونی درآمد. از آن زمان به بعد دیگر خبری از متوسلیانی به دست نیامد و دوستانش همچنان چشم به راه اویند. با ناپدید شدن حاج احمد متوسلیانی و ناامیدی از بازگشت سریع وی حاج همت به ایران بازگشت و سکان تیپ ۲۷ را بر عهده گرفت و سعی کرد تا ظرفیت این تیپ را گسترش دهد. در همین زمان بود که تیپ با توسعه ظرفیت و قابلیت های خود، تبدیل به لشکر شد و بار مسئولیت حاج همت افزایش یافت. حاج همت در عملیات‌های رمضان، والفجر مقدماتی، والفجر ۱ و خیبر شرکت کرد و مدام در جبهه جنگ حضور داشت.
۴- شهادت
همت در پایان عملیات خیبر در اسفند ماه ۱۳۶۲ در حالی که تنها ۲۸ سال سن داشت در ضلع شرقی جزیره مجنون جنوبی بر اثر اصابت ترکش توپخانه ارتش بعث عراق به شهادت رسید. او در این زمان، فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) بود و سعی می‌کرد تا با کمک مهدی زین‌الدین از افتادن جزیره مجنون جنوبی به دست ارتش بعث جلوگیری کند. شهادت برای او دریافت اجر مجاهداتش بود ولی برای دوستان، خانواده و همرزمانش ضایعه ای بزرگ بود که جبران آن به‌سادگی امکان‌پذیر نبود. پس از ربایش حاج احمد این دومین ضربه مهمی بود که به لشکر۲۷ محمد رسول‌الله (ص) وارد شد. لشکر ۲۷ از جمله یگان هایی است که بیشترین فرمانده شهید را در دوران جنگ داشته است. فرماندهان بعدی لشکر محمد رسول‌الله (ص) عباس کریمی و سید رضا دستواره هم به ترتیب در دوران جنگ تحمیلی به شهادت رسیدند. این لشکر، نقش مهمی را در دوران دفاع مقدس ایفا کرد و در عملیات های بسیاری شرکت کرد و از خود حماسه های زیادی به یادگار گذاشت.
همت با اکثر فرماندهان سپاه حاضر در میدان جنگ صمیمی بود ولی با حمید باکری دوست و خیلی گرم بود و او را خیلی خوب می شناخت و به ارزش وجود او در خط مقدم علیه دشمن پی برده بود. حمید چند روز زودتر از ابراهیم در نزدیک پل جزیره مجنون جنوبی شهید شد و پیکر مطهرش هم در میدان نبرد باقی ماند. پس از شهادت حمید، حاج همت با تأثر به من گفت حمید یک فرمانده لشکر بود. منظورش آن بود که گرچه حمید در حالی که قائم مقام لشکر عاشورا بود شهید شد، ولی توانایی ها و قابلیت های وی همچون یک فرمانده لشکر رزمی در صحنه جنگ بود. به یاد دارم که حاج همت خیلی از رفتن حمید تأسف می خورد و آن را در بین دوستان بر زبان می آورد. البته در آن ایام به خاطر نشان دادن صلابت رزمندگان به دشمن، هیچ‌گاه نسبت به شهادت همرزمان حالتی که باعث نگرانی رزمندگان شود از سوی فرماندهان بروز نمی کرد ولی من به خوبی تأثر و نگرانی حاج همت را از شهادت حمید دیدم.
ویژگی های شهید حاج همت
بسیاری از فرماندهان جنگ دارای ویژگی های مشترکی مانند ایمان، تقوا، شجاعت، خلوص و پاکی هستند ولی هر کدام آنها را می توان با مشخصات مخصوص به خود هم معرفی کرد. آنچه از شهید همت به یاد دارم که او را از سایر فرماندهان متمایز می‌کرد، می‌توان به شرح ذیل بیان کرد:
۱- قیافه جدی
گفتار و رفتار همت خیلی قاطع و چهره اش جدی بود. کلام وی قرص و محکم بود و با صلابت سخن می گفت. ظاهر او حکایت از آن داشت که اهل مزاح و شوخی نیست. بر عقاید و نظرات خود پای می فشرد و زود تسلیم نظرات دیگران نمی شد. از این جهت او و حاج احمد متوسلیانی دارای خلق و خوی مشترک بودند. اگر با کسی دوست می شد، باز هم جدی و استوار بود.
۲- رفتار معلم‌گونه
شیوه معلمی همت در رفتار فرماندهی وی مؤثر بود. او خیلی معتقد به توجیه همرزمانش بود. او سعی داشت تا قبل از انجام هر عملیاتی رزمندگان لشکر ۲۷ را به خوبی توجیه کند تا آنها با آگاهی و با روحیه بالا با دشمن بجنگند. سخنرانی های به‌جا مانده از وی بیانگر چنین حالتی است.
۳-حضور شبانه‌روزی در جهاد
حضور مرتب همت در جبهه ها از او یک مجاهد در راه خدا ساخته بود. او احساس می کرد صدام ظلم بزرگی به امت اسلام کرده است و با انقلاب اسلامی درگیر شده است بنابراین جنگ با وی واجب است زیرا به حکم قرآن که می فرماید: اذن للذین یقاتلون بانهم ظلموا و ان‌الله علی نصرهم لقدیر . در چنین حالتی خداوند به انسان های مظلوم حق جنگیدن داده است و نصرت آنها را وعده کرده است.
۴- ورزیدگی جسمانی
هر کس همت را در مریوان و در جبهه ها می دید احساس می کرد او همیشه آماده جهاد در راه خداست. نحوه لباس پوشیدن وی، ورزیدگی جسمانی اش را به نمایش می گذاشت. او فردی خوش هیکل و خوش قیافه بود که وقتی لباس رزم بر تن می کرد بر جاذبه اش افزوده می شد.
۵- صلابت در فرماندهی
الگوی همت در فرماندهی امام علی (ع) بود. وقتی سخن می گفت و بسیجیان را برای جنگیدن با دشمن تشجیع می‌کرد انسان به یاد خطبه ای از نهج‌البلاغه می افتاد که امام علی (ع) خطاب به محمد حنفیه می فرماید سرت را بالا بگیر و به دوردست ها بنگر تا همه چیز را از دشمن ببینی و چون کوه استوار باش. همت در روحیه دادن با رزمندگان خیلی خوب سخن می گفت و خیلی خوب عمل می کرد.
۶- اعتقاد به کارآمدی بسیجیان
همت معتقد بود که گره جنگ به دست افرادی باز می شود که دارای روحیه بسیجی هستند. یعنی کسانی که داوطلبانه و آزادانه و با اختیار خود به جبهه ها آمده اند و از دشمن نمی ترسند و از شهادت در راه خدا استقبال می کنند. او بیشترین وقت خود را برای بسیجیان می گذاشت و خود یک بسیجی واقعی بود.
۷- مظنون به بنی‌صدر
از روزی که بنی‌صدر بر سر کار آمد به دلیل روحیات غرورآمیز و نگاه نادرست وی به مسأله کردستان، همت از منش و رفتار وی نگران بود. همت او را شایسته ریاست جمهوری ایران در آن دوران پر از مشکلات نمی دانست. اصولاً پاسداران کردستان که از نزدیک دستی بر آتش حوادث آن منطقه داشتند شیوه های بنی‌صدر را برای حل مشکلات استان های مرزی ناکارآمد تلقی می کردند. همت از جمله کسانی بود که به خلقیات بنی‌صدر حساس‌تر بود و روش های وی را مضر به حال کردستان می دانست. از سوی دیگر همیشه رفتار بنی‌صدر با طرز تفکر و منش امام خمینی مقایسه می شد و افراد تیزبینی مانند همت این تفاوت ها را به خوبی درک می کردند.
۸- علاقه به امام‌خمینی(س)
امام خمینی عشق همه رزمندگان جبهه ها بود. افراد زیادی به عشق او با دشمن می جنگیدند. او را انسانی الهی تلقی می کردند که خود را کنار گذاشته است و برای خدا گام بر می‌دارد. همت هم از جرگه همین انسان های باصفا بود که امام خمینی را دوست داشت. او رضای الهی را در جلب رضایت وی تلقی می کرد. همت باور داشت امام خمینی ایرانیان را از دیکتاتوری شاه نجات داد و حکومت را به دست مردم سپرد. همه کسانی که با شهید همت مأنوس بودند علاقه وی به امام خمینی را حس می‌کردند. به هر حال نوشتن درباره هر یک از ویژگی های همت نیازمند به وقت بیشتری است. عناوین فوق فقط برای یادآوری روحیات و خلقیات شهید همت است که یکی از انسان های برجسته دوران دفاع مقدس است. خوشبختانه امروز همسر و فرزندان شایسته حاج همت، همچنان راه نورانی او را دنبال می کنند و پایداری انقلاب اسلامی را در پیمودن راه شهیدان سرفراز دفاع مقدس می دانند.
دیدگاه تان را بنویسید