تَعَدُد و تَکَثُر مراکز جمع آوری و نگهداری ضایعات و پسماند زباله در شهر ملارد به مشکلی جدی در این منطقه پر جمعیت مُبَدَل شده؛ معضلی که سلامت ، بهداشت عمومی، سیمای شهری و هنجارهای اجتماعی را به چالش می کِشَد.
به گزارش ایلنا، شهر ملارد با قریب به 400 هزار نفر جمعیت یکی از متراکم‌ترین کانون‌ها و حوزه‌های جمعیتی در غرب استان تهران به شمار می‌رود.
تمرکز بیش از 90 درصد از جمعیت شهرستان مذکور در این شهر، به روشنی موید تراکم بافت جمعیتی در این محدوده جغرافیایی است.
به تبع این جمعیت و فقدان برنامه‌ای منسجم، تولید زباله در شهر ملارد نیز بسیار حجیم و غیرطبیعی بوده و اساسا موضوع حجم نامتعارف زباله های این شهر از موضوعاتی است که پیش از این نیز مدیران شهری به آن اشاراتی داشته‌اند.
در سال‌های اخیر حساسیت مدیران شهری به موضوع تفکیک زباله تشدید شده که شهر ملارد نیز از این قاعده و ضرورت مستثنی نبوده و نیست اما در مقام عمل، ضریب تدابیر و تمهیدات اتخاذ شده با میزان مشکلات موجود متناسب به نظر نمی‌رسد.
اگر در گذشته موضوع پاکسازی شهر و مدیریت زباله،صرفا از حیث بهداشت عمومی و سیمای شهری مد نظر قرار می گرفت، در سالیان اخیر پدیده نوظهور زباله‌گردی مزید بر علت شده تا در دایره نارسایی‌ها و چالش‌های این عارضه، ناهنجاری‌های اجتماعی دیگری نیز افزوده شود.
این گزارش در گفت و گو با برخی از مسئولان و ساکنان شهرستان ملارد، زوایای هرچه بیشتری از این عارضه مورد بحث، بررسی و واکاوی قرار می‌گیرد؛ پدیده‌ای که با فعالیت مراکز نگهداری و جمع آوری ضایعات در این شهر، ابعاد وسیع‌تری پیدا کرده است.
زباله گردی،سیمای شهر ملارد را مخدوش می‌کند
پروین خزائی، یکی از ساکنان محدوده سرآسیابِ ملارد در گفت و گو با خبرنگار ایلنا با اشاره به ضرورت ورود دستگاه‌های ذیربط برای جلوگیری از افزایش‌ضریب افراد و گروه‌هایی که به زباله‌گردی مبادرت می‌ورزند، گفت: متاسفانه در سالیان اخیر به تعدد و تکثر چنین افرادی،افزوده شده و این معضلی است که فارغ از تحت الشعاع قرار دادن الزامات و اقتضائات بهداشتی شهر،تصویر و سیمای مخدوشی را در اذهان و افکار عمومی ایجاد و ترسیم می‌کند.
وی افزود: عمده افرادی که در طی روز و عمدتا در ساعات بامدادی، اقدام به کَند وکاوِ در باکس‌های زباله شهر ملارد می‌کنند، مشمول اقشار ضعیف و آسیب پذیر جامعه (از حیث اقتصادی) می‌شوند و به واقع وجود زباله تفکیک نشده و نیازهای اقتصادی،آنها را به انجام چنین فعالیت‌های ناهنجاری سوق می‌دهد.
خزائی گفت: شواهد و قرائن نشان می‌دهد برخی از این افراد(زباله گردها)در دام اعتیاد گرفتار شده‌اند و در کنار هم قرار گرفتن مجموعه این نارسایی‌ها، ذهنیت تاسف آوری را در بین مردم ایجاد می‌کند که باید برای رفع این عارضه اقدامات جدی‌تری مد نظر قرار گیرد.
این ساکن منطقه سرآسیاب عنوان کرد: در کنار پدیده زباله گردی، وجود مراکز جمع‌آوری ضایعات در برخی نقاط این شهر همچون خیابان مطهریِ سرآسیاب، باعث تَکَدُرِ خاطر مردم شده و به تبع هیچ فرد، گروه و خانواده‌ای علاقه ندارد در محدوده سکونت او، چنین افرادی با البسه مندرس و بعضا وضعیت نابهنجار تردد کنند زیرا حضور این افراد بار روانی منفی را در اذهان عمومی ایجاد می‌کند.
خزائی گفت: انتظار ما از مسئولان و مدیران ذیربط شهری معطوف به این امر می‌شود که با فوریت هر چه تمام‌تر راهکارهای منطقی برای مدیریت معضل مذکور بیندیشند زیرا ظهو و بروز چنین نارسایی‌هایی زیبنده شهر و مردم ساکن دراین محدوده نیست.
افرادی که با تحویل زباله تفکیک شده به مراکز جمع آوری ضایعات، اِرتِزاق می‌کنند
خسرو، از نمونه افرادی است که با پرداختن به چنین فعالیتی، بخشی از نیازهای مالی و اقتصادی خود را تامین می‌کند.
وی که علاقه‌ای به رسانه‌ای شدن نام و مشخصات خویش نداشت در گفت و گو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: بنده و تعدادی دیگر (از فعالان این عرصه) با جمع‌آوری اقلامی خاص از باکس‌های زباله و تحویل آن به مراکز نگهداری و جمع‌آوری ضایعات، مبالغی را به عنوان دستمزد دریافت می‌کنیم.
وی ضمن امتناع از فاش ساختن میزان دریافتی که از این فعالیت کسب می‌کند، گفت: فعالیت ما آسیبی را متوجه مردم نمی‌کند و قطعا این فعالیت، شریف‌تر از تکدی‌گری است.
معصومه بیات، رئیس اداره اجتماعی فرمانداری ملارد و عضو پیشین شورای اسلامی این شهر در دوره چهارم در گفت و گو با خبرنگار ایلنا با اشاره به نقش تعیین کننده تفکیک زباله و مدیریت اصولی آن در سلامت و طراوت شهری،اظهار داشت:به هر ترتیب حصول این امر در شهر ملارد نیز ضرورتی است که باید با برنامه‌ریزی کارشناسانه و پیگیری‌های مستمر و همگرایی و هم افزایی دستگاه های ذیربط محقق شود.
وی افزود: فارغ از ضایعه های بهداشتی این پدیده(زباله گردی و فعالیت مراکز نگهداری و جمع آوری ضایعات) ، از حیث اجتماعی و ناهنجاریهایی که متعاقبا ظهور و بروز پیدا می‌کند، می‌طلبد نسبت به حل و فصل و مدیریت هوشمندانه‌تر این پدیده، اقدامات مقتضی عملیاتی و اجرایی شود.
بیات گفت: البته مسئولان شهری و شهرستانی پیش از این در قالب کار گروه‌هایی همچون سلامت به این موضوع پرداخته‌اند و اقداماتی نیز از سوی سازمان پسماند در این خصوص در دستور کار قرار گرفته که البته ضریب تدابیر و اقدامات انجام شده با میزان مشکلات و نارسایی‌های موجود همخوان به نظر نمی‌رسد و حل و فصل سازنده این معضل، مستلزم اجرایی شدن اقدامات هر چه بیشتری است.
رئیس اداره اجتماعی فرمانداری ملارد در ارتباط با وجود مراکزی تحت عنون نگهداری و جمع آوری ضایعات در این شهر، عنوان‌کرد: سازمان پسماند در سطح شهرستان، پیمانکارانی دارد که تحت عنوان تفکیک زباله از مبداء اقدام به جمع آوری زباله‌ها می‌کنند و به واقع بخشی از این امر با اتکای به افراد و گروه‌هایی که به زباله گردها موسوم هستند انجام می‌پذیرد و ظاهرا ما به ازای زباله‌ای که توسط این افراد به مراکز مذکور تحویل داده می‌شود، مبالغی به گروه‌ها و افراد فعال در این حوزه پرداخت می‌شود.
وی افزود: شخصا معتقد هستم، اطلاق عنوان تفکیک زباله به این شیوه از فعالیت،صحیح نیست زیرا تفکیک اصولی و استاندارد زباله، می‌باید، از مبداء انجام شود که به واقع مشمول همان زباله‌های منازل، کارگاه‌ها و مراکزی می‌شود که بصورت روزانه تولید زباله می‌کنند و به تبع با تفکیک آن در مبداء، مدیریت سازنده‌تری در این خصوص اِعمال خواهد شد.
این عضو پیشین شورای شهر چهارم عنوان کرد: پیش از این از سوی سازمان پسماند، اقداماتی در این خصوص عملیاتی و اجرایی شده و در حال حاضر نیز رویه و روند مذکور در حال استمرار است و ظاهرا آموزش‌هایی در ادارات و برخی از منازل مسکونی در خصوص تفکیک زباله از مبداء در دستورکار قرار گرفته اما به اعتقاد بنده، آموزش‌ها و در بر گیری آن باید فراتر از میزان مذکور باشد و به واقع با چنین اقداماتی امکان مدیریت اصولی و هوشمندانه زباله، پسماند و تفکیک آن حاصل نخواهد شد.
وی افزود: به عنوان مثال، مراکزی در قالب کیوسک‌های شهری در برخی نقاط این شهر مستقر و تعبیه شده‌اند که از حیث تعدد و دسترس پذیری کافی و مطلوب به نظر نمی‌رسند که البته طرح این موضوع نافیِ ارزش اقدامات انجام شده از سوی مراکز مربوطه نیست، اما نباید از لزوم تقویت هر بیشتر چنین اقداماتی به سادگی گذشت.
همکاری پیمانکاران با سازمان پسماند/ بیشتر مراکز فعلی غیرمجاز هستند
بیات در ادامه با اشاره به فعالیت برخی از مراکز نگهداری و جمع‌آوری ضایعات در شهر ملارد عنوان کرد: بر اساس گزارشات واصله از مجموع 10 مرکز ضایعاتی موجود، تنها دو مجموعه بصورت رسمی و با انعقاد قرار داد با سازمان پسماند مشغول به فعالیت هستند.
وی افزود: البته این به معنای قاعده‌مند و اصولی بودن چنین شیوه‌ای در مدیریت زباله‌ها و تفکیک آن نیست، اما با عنایت به منعقد شدن قرار داد، به نوعی می‌توان گفت فعالیت تنها دو مرکز از این اماکن، در چارچوب‌های نسبتا مشخصی انجام می‌پذیرد.
رئیس اداره اجتماعی فرماندار ملارد در پاسخ به سئوال خبرنگار ایلنا در خصوص صحت حضور برخی افراد معتاد در مراکز مذکور و بروز برخی ناهنجاری‌های اجتماعی در این مراکز گفت: گزارشات واصله به ما نیز حاکی از بروز برخی از اتفاقات‌اینچنینی‌است و خوشبختانه با ورود دادستان‌شهرستان ملارد،تدابیری در این خصوص اتخاذ شده که با اجرایی شدن آن شاهد بهبود وضعیت موجود خواهیم بود.
عدم پرداخت تعهدات مالی شهرداری ها، عرصه را برای سازمان پسماند سخت کرده است
رئیس اداره اجتماعی‌فرمانداری ملارد در ادامه با اشاره به لزوم هم‌افزایی و همگرایی‌بیشتر دستگاه‌های ذیربط، علی الخصوص شهرداری‌ها با سازمان پسماند برای تسریع و تسهیلِ اصولیِ تفکیک زباله از مبداء و افزایش هر چه بیشتر دامنه اقدامات مربوطه،عنوان کرد: بنده قائل و موافق شیوه فعلی مدیریت تفکیک زباله‌ها و فعالیت مراکز اینچنینی(نگهداری و جمع آوری ضایعات)نبوده و نیستم اما انصاف حکم می‌کند به محدودیت‌های پیرامونی سازمان پسماند در بخش مالی نیز توجه شود.
وی افزود: یکی از این محدودیت‌ها به عدم پرداخت به موقع تعهدات مالی از سوی 10 شهرداری طرف قرار داد با سازمانِ پسماندِ ملارد معطوف می‌شود.
بیات در تشریح جزئیات هر چه بیشتر این ساز و کار و قرار داد منعقد شده عنوان کرد: سالها پیش، با عنایت به وجود عرصه گسترده و پهناور شهرستان ملارد که در غرب استان تهران کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر است، محدوده اختر آباد به عنوان مرکزی برای دفن زباله 10 شهر این خطه(غرب استان تهران) برگزیده شد.
وی افزود: پیرو قراردادی، مقرر شد ما به ازای دفن زباله در این عرصه، مبالغی مشخص بر اساس میزان تناژ زباله‌ای که در مرکز مذکور دفن می‌شود از سوی شهرداری‌های طرف قرارداد به حساب سازمان پسماند واریز شود.
بیات گفت: با وجود طرح برخی مباحث در ارتباط با تهدیدهای این اقدام (دفن زباله شهرهای دیگر در محدوده‌ای مشخص از اخترآباد)،به نظر بنده در صورت فراهم شدن الزامات و اقتضائات این امر، طرح مذکور نه تنها تهدید نخواهد بود بلکه فرصتی ویژه برای شهرستان ملارد و سازمان پسماند از حیث درآمدزایی محسوب می‌شود.
رئیس اداره اجتماعی فرماندار ملارد عنوان کرد: طرح این موضوع به معنای در اولویت قرار داشتن انگیزه‌های مالی به نسبت سلامت زیست محیطی نیست،بلکه موضوع مذکور، از این منظرقابل بررسی است که با رعایت مجموعه ای از پیش نیازهای لازم ( همچون احداث 100 هکتار فضای سبز و ایجاد کمربند سبز مورد نیاز این محدوده) نارسایی‌های احتمالی زیست محیطی به حداقل ممکن کاهش می‌یابد و با تحقق این امر منافع و مزایای طرح مذکور بر تهدیدهای آن می چَربَد و این طرح می‌تواند درآمزایی قابل توجهی را برای شهرستانِ ملارد در پی داشته باشد.
وی افزود: متاسفانه به دلیل مشکلات مالی و اقتصادی شهرداری‌ها که بررسی علل و عوامل آن در این مجال نمی‌گنجد، فعالیت سازمان پسماند نیز تا حدودی تحت الشعاع محدودیت‌های مالی و تاخیر پرداخت هزینه‌های مقرر از سوی شهرداری‌ها قرار گرفته و بدون تردید در شرایطی که دست سازمان پسماند از حیث مالی بسته است نمی‌توان ارائه خدمات به بهترین نحو ممکن را انتظار داشت.
بیات گفت: خوشبختانه اخیرا اقداماتی برای بهبود وضعیت حاکم بر مرکز دفن اختر آباد عملیاتی شده که مرتفع شدن مشکل برق این محدوده از نمونه‌های آن به شمار می رود اما به هرترتیب شکی نیست که تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله‌ای بسیار داریم و امید است با پرداخت به موقع تَعَهُدات مالی شهرداری‌ها شاهد گشایش‌های هر چه بیشتری در این خصوص باشیم.
معضلی تحت عنوان فکِ پلمپ در شهرستان ملارد
یکی از تدابیری که برای محدود ساختن و خاتمه دادن به فعالیت‌هایِ غیرمجازِ مجموعه‌های خدماتی، صنفی و...مد نظر قرار می‌گیرد به پلمپ چنین واحدها و مراکزی معطوف می‌شود و به تبع در گام نخست، این سئوال به اذهان متبادر می‌شود که چرا در ارتباط با پلمپ مراکز و مجموعه‌های نگهداری و جمع‌آوری ضایعات در شهر ملارد، اقدام نمی‌شود.
پاسخ به این سئوال را، یعقوب مرید زاده، رئیس اداره محیط زیست شهرستان ملارد در گفت و گو با خبرنگار ایلنا اینچنین مطرح می‌کند: "شهرداری پیش از این به پلمپ چنین واحدهایی مبادرت ورزیده که بعد از مدت کوتاهی این مراکز با فک پلمپ،مجددا فعالیت غیر مجاز خود را از سر گرفته‌اند."
اشاره مریدزاده به فک پلمپ، ریشه در عارضه و معضلی جدی در این شهرستان دارد که پیش از این نیز مسئولان شهرستانی در جلسات رسمی و غیر رسمی به آن اشاراتی داشته‌اند.
سخن از فک پلمپ خودسرانه‌ای است که گویی در میان برخی از اقشار، گروه‌ها و افراد ساکن در این شهرستان به یک عادت و قاعده نانوشته مبدل شده است.
وی در ادامه به اتخاذ تصمیمات جدی و قهری هر چه شدیدتر در ارتباط با فعالیت مراکز غیر مجاز اشاره می‌کند و می‌افزاید: بنابر تدابیر اندیشیده شده، مقرر است با هماهنگی ستاد تخریب، نسبت به قلع و قمع این مراکز اقدامات مقتضی و لازم عملیاتی شود.
مریدزاده گفت: به موازات اتخاذ تدابیر اینچنینی، از مدت‌ها پیش تلاش‌ها برای همکاری با شرکتی که بصورت اصولی و حرفه‌ای به تفکیک زباله‌ها مبادرت ورزد، مد نظر قرار گرفته که متاسفانه با وجود رایزنی و برگزاری جلسات متعدد با برخی از فعالان این حوزه، موفق به همکاری با مجموعه‌ای حرفه‌ای و کار آمد و با سابقه در این خصوص نشده‌ایم.
وی افزود: ظاهرا تفکیک زباله نه تنها در این شهرستان، بلکه در استان تهران با مشکلات خاص به خود همراه است و فقدان و خَلاءِ پیمانکارانی توانمند که قادر به مدیریت و اجرای اقدامات مقتضی برای حصول این امر باشند، به شدت احساس می‌شود و باید به این واقعیت اذعان کرد که فعالان این حوزه بیشتر مدعی هستند و کمتر شاهد مصادیق و نمونه‌های عملی از توفیقات به دست آمده از فعالیت مجموعه‌های اینچنینی هستیم.
فعالیت مراکز جمع آوری و نگهداری ضایعات در داخل شهر صحیح نیست
مجتبی شاهقلیان، معاون فرماندار ملارد در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، در ارتباط با موضِعِ فرمانداری در ارتباط با فعالیت مراکز جمع‌آوری و نگهداری ضایعات گفت:موضوع تفکیک اصولی زباله در شهرستان‌ملارد و بخصوص بخش مرکزی این محدودهِ جغرافیایی که با تراکم جمعیتی بسیار بالا، انبوه و متکثری مواجه است ضروری است و علیرغم برگزاری نشست‌ها و جلسات متعدد در این ارتباط،میزان توفیقات حاصل شده رضایت بخش و کافی به نظر نمی‌رسد.
وی افزود: به نظر بنده، اصل و اساس فعالیت چنین مراکزی(چه با مجوز و طرف قرار داد رسمی با سازمان پسماند و چه بدون مجوز)غیر صحیح و غیر اصولی است زیرا فعالیت مجموعه‌های اینچنینی در داخل شهر و در قالب شاخص ها و مولفه های بهداشت و سلامت عمومی و مدیریت شهری قابل فهم نیست و باید مراکز مذکور از داخل شهر به بیرون منتقل شوند.
معاون فرماندار ملارد گفت: متاسفانه در گذشته، سازمان پسماند ملارد به انعقاد قرارداد با یک یا دو پیمانکار برای فعالیت در این قالب(مراکز ضایعاتی)بدون هماهنگی با مجموعه فرمانداری و معاونت عمرانی ذی ربط اقدام نموده که فارغ از سیر طی شده در گذشته، انتظار می‌رود وضعیت موجود هر چه سریعتر اصلاح شود.
وی افزود: موضوع زباله‌های شهری ملارد و عدم تفکیک اصولی آن، در سوء مدیریت شهری ریشه دارد که البته این نارسایی معطوف به زمان یا دوره‌ای خاص نمی‌شود و عقبه این نارسایی، پیشینه‌ای 20 ساله دارد و نتیجتا امروز شاهدیم استمرار این عارضه به ظهور و بروز پدیده‌های نسبتا نوظهوری همچون زباله گردی و یا فعالیت مراکز جمع‌آوری و نگهداری ضایعات در شهر ملارد منتهی شده است.
شاهقلیان گفت: پیش از این از سوی دادستانی شهرستان ملارد فُرجه‌ای سه ماهه به متولیان مراکز مذکور برای خروج و انتقال از داخل شهر ملارد( به محدوده مناسب دیگری) داده شده که متاسفانه از سوی فعالان مراکز مذبور به مهلت تعیین شده مذکور، آنچنان که باید توجه نشد و در حال حاضر این فرجه به اتمام رسیده و همچنان مراکز اشاره شده مشغول به فعالیت هستند.
وی افزود: متاسفانه عمده افرادی که به این مراکز تردد دارند، مشمول گروه‌ها و افراد مساله دار می‌شوند و بعضا دیده یا شنیده می‌شود که شوربختانه کودکان کار نیز برای جمع‌آوری و تفیکک زباله (از سوی این مراکز) به کار گرفته می‌شوند که این نارسایی‌ها و ناهنجاری‌ها، ضرورت ساماندهیِ مجموعه‌های مذکور را اجتناب ناپذیر می‌سازد.
نقش فقر در ظهور و بروز پدیده زباله گردی
بدون تردید مدیریت شهری یکی از حلقه‌های اصلیِ پاکسازی شهر و مدیریت بهینه جمع آوری و دفع زباله است و در سالیان گذشته نیز گلایه‌ها و انتقاداتی نیز از سوی عده‌ای از مردم در ارتباط با ضعف مدیریت شهری در جمع آوری زباله های شهری در محافل عمومی و خصوصی به گوش رسیده، اما در ارتباط با پدیده‌هایی همچون زباله گردی و یا استقبال برخی از افراد و گروه‌ها برای همکاری با مراکز نگهداری و جمع‌آوری ضایعات(در شکل و قالبی که در این گزارش به آن اشاره شده)نمی‌توان و نباید از نقش و تاثیر فقر اقتصادی به سادگی چشم پوشی کرد.
فقری که رفع آن، مستلزم اتخاذ تدابیر کلان کشوری است و صرفا با ورود و حضور دستگاه‌هایی همچون سازمان پسماند، شهرداری یا فرمانداری نمی‌توان بصورت موثر و پایداری، به این عارضه غلبه کرد.
یقینا هیچ فرد یا گروهی به پَرسِه زدن در باکس‌های زباله برای کسب درآمد علاقه‌مند نیست اما تنگناهای مالی و اقتصادی،چنین افراد و گروه‌هایی را ( زباله گردها )، مجاب به چنین فعالیت‌هایی می‌کند، فعالیت‌های نابهنجاری که به انحا و طرق گوناگون نمود پیدا می‌کند که تنها یک وجه و بخش آن، در قالب و شکل زباله گردی ظهور و بروز می‌یابد.
البته طرح این موضوع نافیِ وظایف و تکالیف سازمان پسماند و مدیریت شهری در راستای مدیریت اصولی پسماند و تفکیک، دَفع و اِمحای قاعده‌مند زباله‌ها نمی‌باشد، اما نباید ازاین واقعیت چشم پوشید که رفع چنین معضلاتی مستلزم پیوستگی حلقه‌های بسیاری است، حلقه‌هایی که بعضا و بنا به دلایل گوناگون، مفقود و یا فرسوده شده‌اند.
با همه این اوصاف انتظار می‌رود با ارائه آموزش‌های اصولی و فراگیر در سطح شهرستان ملارد و بخصوص بخش مرکزیِ این محدوده جغرافیایی، تفکیک زباله از مبدا بصورتی جدی پیگیری شود، و یقینا با حصول این امر، از ضریب و شدت چنین ناهنجاریهایی(زباله گردی و فعالیت غیر اصولیِ مراکز نگهداری و جمع آوری ضایعات در داخل شهر ملارد) کاسته و جلوگیری خواهد شد.
* گزارش از: ناصر رمضانی
