جنایات جنگی و عدالت جهانی: تلاش برای پاسخگویی سربازان اسرائیلی

به گزارش جماران، الجزیره نوشت: مقامات اسرائیلی نگران دستگیری سربازان خود پس از جنگ در غزه هستند. این نگرانی پس از فرار یکی از سربازان از برزیل شدت گرفت؛ سربازی که برای جلوگیری از بازجویی درمورد جنایات جنگی در غزه، که خود آن‌ها را برای شبکه‌های اجتماعی فیلم‌برداری کرده بود، از برزیل فرار کرد.

نقش بنیاد هند رجب در مستندسازی جنایات جنگی

بنیاد هند رجب-مستقر در بلژیک-پیشگام این تلاش بین‌المللی برای پاسخگویی و عدالت است. بنیاد هند رجب که تنها پنج ماه پیش تأسیس شده است، گروهی از وکلا و فعالان بین‌المللی را گرد هم آورده تا پرونده‌هایی علیه سربازان اسرائیلی تهیه کنند. این پرونده‌ها عمدتاً بر اساس محتوای منتشرشده توسط خود سربازان در شبکه‌های اجتماعی تنظیم می‌شوند.

«یووال واگدانی»، یکی از نیروهای اسرائیلی، از اولین سربازانی است که به گفته «دیاب ابوجحجه»، بنیان‌گذار و رئیس بنیاد هند رجب، به جنایات جنگی متهم شده است. «ابوجحجه» معتقد است که در آینده سربازان بیشتری با چنین اتهاماتی روبه‌رو خواهند شد.

فرار سرباز اسراییلی از برزیل و نقش وزارت امور خارجه اسراییل

«واگدانی»، که به دلیل این اتهامات مجبور شد سفر خود به برزیل را نیمه‌کاره رها کند، در گفتگو با رسانه‌های اسرائیلی گفت: «اینکه ببینی در یک تحقیقات بین‌المللی درباره جنایات جنگی گرفتار شده‌ای، آن هم به خاطر فیلم گرفتن از خودت هنگام تخریب خانه‌های مردم در غزه، مانند گلوله‌ای به قلبم بود.» بر اساس گزارش رسانه‌های محلی، وزارت  خارجه اسرائیل نقش مهمی در فراری دادن «یووال واگدانی» از تحقیقات و احتمالاً پیگرد قانونی به اتهام جنایات جنگی داشته است. این وزارتخانه ابتدا او را به صورت مخفیانه به آرژانتین منتقل کرد، سپس او را به ایالات متحده فرستاد، و در نهایت شرایط بازگشت او به اسرائیل را فراهم کرد.

مقامات و رسانه‌های اسرائیلی دستورالعمل‌هایی برای سربازان ارائه کرده‌اند که شامل راهکارهایی برای فرار از دستگیری در خارج از کشور و مخفی کردن هویت در حین مأموریت است. الجزیره از مقامات اسرائیلی پرسیده است که آیا برنامه‌ها و دستورالعمل‌های جدید آن‌ها برای محافظت از سربازان در خارج  شامل آموزش نیروها درباره مصادیق جنایات جنگی و چگونگی اجتناب از آن‌ها نیز می‌شود یا خیر؟ اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده است.

یوال واگدانی، یکی از نیروهای ذخیره ارتش اسرائیل، در غزه حضور دارد. اطلاعات مربوط به این حضور از حساب کاربری اینستاگرام imamomarsuleiman منتشر شده است.

ویدیوهای سربازان؛ از افتخار تا سند جنایات جنگی

پس از ۱۵ ماه که سربازان اسرائیلی با افتخار ویدیوهایی از اقدامات خود در غزه منتشر کردند که ممکن است به‌عنوان جنایات جنگی شناخته شود، بنیاد هند رجب شواهد قابل‌توجهی برای پیگرد قانونی آن‌ها تحت قوانین بین‌المللی و داخلی جمع‌آوری کرده است. این ویدیوها و تصاویر نشان می‌دهند که سربازان اسرائیلی مردان فلسطینی را مجبور به راه رفتن با لباس زیر کرده‌اند، اسرا را مورد آزار و اذیت قرار داده‌اند، خانه‌ها را غارت و تخریب کرده‌اند و حتی لباس‌های زنانه سرقت‌شده از خانه‌ها را به تن کرده‌اند.

پاسخگویی در برابر قانون

«ابوجحجه» با تأکید بر اهمیت پاسخگویی به قانون گفت: «اگر سربازان ادعا می‌کنند که مرتکب جنایات جنگی نشده‌اند، ایرادی ندارد. باید به آن‌ها فرصت داده شود تا از خود دفاع کنند. این روند به شفافیت، اجرای عدالت و در نهایت به نفع همه طرف‌ها خواهد بود.»

«هند رجب»، دختر پنج‌ساله فلسطینی در غزه، در حالی که از طریق تلفن به مدت سه ساعت درخواست کمک می‌کرد، در حمله نیروهای اسرائیلی کشته شد. او در خودرویی به همراه اعضای خانواده‌اش که همگی در این حمله جان باختند، قربانی شد. حتی امدادگران فلسطینی که تلاش می‌کردند به او کمک کنند نیز در همان عملیات جان خود را از دست دادند. بنیادی که به نام او تأسیس شده است، تاکنون بیش از ۱,۰۰۰ پرونده به دادگاه بین‌المللی ارائه کرده است.

هند رجب، دختر فلسطینی، برای عکاسی ژست گرفته است. این تصویر توسط خبرگزاری رویترز در تاریخ ۱۰ فوریه ۲۰۲۴ گرفته شده است.

وکلای بنیاد «هند رجب» و فعالان آنلاین با رویکردی دقیق، تصاویر و ویدئوهای ارسال‌شده را بررسی و تحلیل می‌کنند. این فرآیند شامل تأیید صحت فایل‌ها، مکان‌یابی محل ضبط، تحلیل متادیتا (مانند زمان و مکان ثبت)، و بررسی زنجیره انتقال فایل از سرباز ضبط‌کننده تا رسیدن آن به بنیاد است. این اقدامات، با هدف تضمین اعتبار و صحت شواهد برای استفاده در تحقیقات و پیگردهای قانونی، انجام می‌شود. ابو جحجاح این فرآیند را تشریح کرده و بر حرفه‌ای بودن و دقت بالای بنیاد در جمع‌آوری و مستندسازی شواهد تأکید کرده است. در مواردی که مرتکب جنایت دارای تابعیت دوگانه باشد، بنیاد هند رجب تلاش می‌کند تا بر اساس قوانین کشور دوم در زمینه جنایات جنگی، پیگرد قانونی انجام دهد. در مورد شهروندان اسرائیلی، پرونده‌های حقوقی تهیه شده و به عنوان شواهد به دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) ارسال می‌شوند.

واکنش اسراییل به تلاش‌ها برای پیگرد قانونی بین‌المللی

فعالیت‌های بنیاد هند رجب، همان‌طور که انتظار می‌رفت، با واکنش‌های تند در اسرائیل روبه‌رو شده است. برخی منتقدان این اقدامات حقوقی را نوعی «افشای غیرمجاز اطلاعات شخصی» سربازانی می‌دانند که خودشان از عملیات‌شان فیلم گرفته‌اند.

«ابو جحجاح»، یکی از چهره‌های کلیدی این بنیاد، به طور مستقیم از سوی «امیحای چیکلی»، وزیر امور دیاسپورای اسرائیل، تهدید شده است. «چیکلی»، با اشاره به حملات علیه سیستم‌های ارتباطی اعضای حزب‌الله در سپتامبر ۲۰۲۴، به او هشدار داده است که «مراقب پیجر خود باشد».

«ابو جحجاح» در واکنش به تهدیدها گفت: «من واقعاً اهمیتی نمی‌دهم. سال‌هاست که در این زمینه فعالیت می‌کنم و وقتی این تهدیدها را با اتفاقات وحشتناکی که در غزه رخ می‌دهد مقایسه کنید، این تهدیدها اصلاً اهمیتی ندارند.»

بنیاد هند رحب نیز فهرستی از افرادی که آن‌ها را «مرتکبان، همدستان و تحریک‌کنندگان» جنایات جنگی می‌داند، تهیه کرده و خواستار تحقیقات درباره این افراد و اقداماتشان شده است.

مصونیت سربازان اسراییلی‌؛ چالشی در مسیر عدالت جهانی

«میلنا انصاری»، نماینده سازمان دیده‌بان حقوق بشر، از قدس درباره جنایات جنگی احتمالی که توسط سربازان اسرائیلی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، اظهار داشت: «آن‌ها به این اقدامات افتخار می‌کنند.» او در گفت‌وگو با الجزیره تأکید کرد: «انتشار این موارد به‌صورت آنلاین، هم به غیرانسانی‌سازی فلسطینی‌ها دامن می‌زند. حس مصونیت در میان سربازان مطلق است. این احساس همیشه وجود داشته، به‌ویژه در مورد اقدامات اسرائیل در کرانه باختری اشغالی، اما از اکتبر ۲۰۲۳، هم‌زمان با آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه، به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است.»

گلدبرگ درباره پرونده‌هایی که علیه نیروهای ذخیره ارتش باز شده است، گفت: «بسیاری از در اسرائیلی ها این پرونده‌ها را ناعادلانه می‌دانند و آن‌ها را نشانه‌ای از یهودستیزی تاریخی تلقی می‌کنند.» او افزود: «این احساسات توسط دولت اسرائیل برای مقاصد سیاسی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.» «گلدبرگ» با اشاره به وضعیت داخلی اسرائیل اظهار داشت: «اوضاع در داخل اسرائیل به‌شدت رو به وخامت است. نمی‌توان به مدت ۱۵ ماه یک نسل‌کشی را ادامه داد و انتظار پیامد دیگری نداشت. اسرائیل به‌طور اساسی دچار تغییر شده است.»

یک سرباز اسرائیلی در تاریخ چهارشنبه، ۸ نوامبر ۲۰۲۳، در جریان یک عملیات زمینی در نوار غزه، در داخل یک آپارتمان ایستاده است. این تصویر توسط عکاس اوهاد زویگنبرگ گرفته شده و از سوی خبرگزاری آسوشیتد پرس (AP) منتشر شده است.

او درباره نگرش عمومی به فلسطینی‌ها گفت: «در نگاه بسیاری از مردم، فلسطینی‌ها دیگر حتی به‌عنوان انسان دیده نمی‌شوند، اگر اصلاً زمانی چنین تصوری وجود داشته است. آن‌ها را حتی از موجوداتی مانند آفت‌ها نیز پست‌تر می‌بینند. آفت‌ها معمولاً چیزی هستند که باید از بین بروند، اما در این نگاه، فلسطینی‌ها حتی کمتر از این نیز ارزش دارند.» «گلدبرگ» همچنین به نگرش به خشونت سربازان اشاره کرد و گفت: «در شرایطی که هیچ‌کس در اسرائیل خود را مسئول جنگ نمی‌داند، اینکه چند سرباز در جریان این جنگ بخواهند رفتارهای خشونت‌آمیز خود را به‌عنوان “تخلیه فشار روانی” توجیه کنند، برای بسیاری از مردم در داخل اسرائیل قابل پذیرش است، حتی اگر قربانیان این رفتارها تنها فلسطینی‌ها باشند.»

او درباره واکنش دولت و رسانه‌های اسرائیل به تحقیقات و پیگردهای قضایی افزود: «دولت و رسانه‌های اسرائیل این مسئله را طوری جلوه می‌دهند که گویی تمام جهان علیه اسرائیل متحد شده است. آن‌ها این اقدامات را به‌عنوان “آزار یهودیان” معرفی می‌کنند، انگار تاریخ دوباره تکرار شده است.» «گلدبرگ» توضیح داد که این روایت به‌نوعی بازسازی حس قربانی بودن است که در تاریخ یهودیان وجود داشته است. او تأکید کرد که هدف از این رویکرد، انحراف توجه از مسئولیت‌های واقعی اسرائیل و تحریک حمایت عمومی از دولت و ارتش در داخل و خارج از است. در پایان، «گلدبرگ» گفت: «بیشتر مردم اسرائیل حتی  احساس نمی‌کنند که غزه به آن‌ها ارتباطی دارد. از یک سو، ما همچنان به بمباران آن ادامه می‌دهیم و از سوی دیگر، تصور می‌کنیم که هیچ مسئولیتی در قبال آنچه در آنجا رخ می‌دهد، نداریم.»