آیا پاکستان در نشست صلح اوکراین در سوئیس شرکت می کند؟/ احتمال حرف شنوی اسلام آباد از پکن

به گزارش جماران، چند روز قبل از اینکه سوئیس میزبان یک نشست جهانی با هدف ایجاد مسیری به سوی صلح در اوکراین باشد، پاکستان در بلاتکلیفی گرفتار شده است – آیا باید در آن شرکت کند؟ الجزیره در گزارشی در این باره می نویسد: پاکستان موضع بی طرفی در قبال جنگ روسیه علیه اوکراین حفظ کرده است و بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که وضعیت این کشور 236 میلیون نفری - از تسلیحات اوکراینی گرفته تا نفت روسیه - به اندازه ای در خطر است که نمی تواند از این کنفرانس صرف نظر کند. اما برخی دیگر هشدار می دهند که تصمیم پاکستان ممکن است تا حدی تحت تأثیر اقدام چین برای تحریم اجلاسی باشد که روسیه نیز در آن شرکت نخواهد کرد. چین بدون شک مهمترین شریک استراتژیک امروز پاکستان است.

وزارت خارجه پاکستان ماه گذشته تایید کرد که دعوتنامه ای از سوی مقامات سوئیسی برای نشست دو روزه در شهر لوسرن که از 15 ژوئن آغاز می شود دریافت کرده است. ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه، روز پنجشنبه از طریق واتس اپ به الجزیره گفت: « مسئله حضور یا عدم حضور هیات پاکستانی هنوز در حال بحث است.»

بیش از 160 کشور برای شرکت در این اجلاس دعوت شده اند که ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین از سوئیس درخواست میزبانی آن را کرده است. حداقل 90 کشور مشارکت را تایید کرده اند. اما مسکو و پکن هیات هایی در این نشست نخواهند داشت.

طغرل یمین، یک مقام نظامی سابق و پژوهشگر ارشد در موسسه مطالعات سیاسی اسلام آباد (IPSI)، گفت که مشارکت پاکستان بسیار مهم است. او افزود : پاکستان باید در اجلاس شرکت کند. در جنگ سهم دارد. ما روابط دفاعی قوی با اوکراین داریم، در حالی که تلاش می کنیم روابط قوی با روسیه نیز ایجاد کنیم که می تواند نفت ما را تامین کند، بنابراین حضور در آن کاملا منطقی است.

فهد همایون، استادیار علوم سیاسی با اشاره به اینکه چگونه پاکستان برای پایان دادن به جنگ با حفظ موضع بی طرف در مورد مناقشه بحث کرده، موافق است. او گفت: البته این امر ضروری است که مایل نباشیم به عنوان همسو با یک حزب دیده شویم.  با این حال، از آنجایی که این نشست صلح است، فرصتی نیز برای پاکستان وجود دارد که در مورد یک موضوع مهم منطقه ای ابراز نظر کند و نشان دهد که حضورش به هیچ وجه به معنای جانبداری از یک طرف در مناقشه نیست. این نشان می دهد که ما به جای انتخاب طرف، در کاهش تنش یک درگیری جهانی شریک هستیم. این نکته را می توان به طرز ماهرانه ای از قبل به همه ذینفعان اعلام کرد.

پاکستان از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سه دهه قبل، روابط قوی با اوکراین برقرار کرده است. پاکستان چندین سیستم تسلیحاتی با ارزش اوکراینی از جمله تانک خریداری کرده است. داده های موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم (SIPRI) نشان می دهد که اوکراین تا سال 2020 تسلیحاتی به ارزش نزدیک به 1.6 میلیارد دلار به پاکستان ارسال کرده است.

با این حال، در سال های اخیر شاهد تقویت روابط پاکستان با روسیه نیز بوده ایم، کشوری که به طور سنتی در طول جنگ سرد، زمانی که اسلام آباد نزدیک تر با غرب بود، فاصله خود را با آن حفظ کرد.

عمران خان، نخست وزیر سابق، که در روز آغاز جنگ در فوریه 2022 به روسیه سفر کرده بود، بعداً ادعا کرد که برکناری او از قدرت بخشی از توطئه امریکا بوده زیرا واشنگتن اعتقاد داشته که عمران خان به دنبال توسعه رابطه اسلام اباد و مسکو است.  ایالات متحده این اتهامات را رد کرده است.

پس از آغاز جنگ، با وجود حفظ بی طرفی، گزارش های متعدد حاکی از آن است که پاکستان مهمات توپخانه ای را به اوکراین رسانده است.  اینترسپت، یک نشریه آمریکایی، در گزارشی در سال گذشته مدعی شد که ایالات متحده ارسال یک بسته کمک مالی از صندوق بین المللی پول (IMF) به پاکستان را در ازای تسلیحات ارسال شده به اوکراین تسهیل کرده است. پاکستان بارها این ادعاها را رد کرده است و دیمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین، در جریان سفر خود به اسلام آباد در ژوئیه سال گذشته، بی طرفی پاکستان را تایید کرد.

در همین حال، حتی پس از برکناری خان از سمت نخست وزیری، رهبران پاکستان به تعاملات دیپلماتیک نزدیک با روسیه ادامه داده اند. شهباز شریف، نخست‌وزیر کنونی، در اواخر سال 2022، ماه‌ها پس از سفر نخست‌وزیر سابق یعنی عمران خان به مسکو، دو بار طی دو ماه، با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دیدار کرد.

پاکستان همچنین در آوریل 2023 قرارداد نفت خام با روسیه را امضا کرد و اولین محموله را دو ماه بعد دریافت کرد، در زمانی که غرب کشورها را برای توقف خرید نفت روسیه تحت فشار قرار داد.

تیمور خان، یکی از همکاران پژوهشی در موسسه مطالعات استراتژیک اسلام آباد (ISSI) که در روابط با روسیه تخصص دارد، گفت که پاکستان فرصتی برای بهره مندی از چرخش مسکو به سمت آسیا دارد در زمانی که روابط این کشور با غرب در بدترین حالت خود از زمان 2018 به بعد است.

اجلاس پیش رو در سوئیس  بر اساس فرمول صلح ارائه شده توسط رئیس جمهور اوکراین  است، فرمولی که روسیه آن را رد می کند، و هر دو طرف اصلی درگیری (روسیه و اوکراین) به دلیل شرایط متزلزل و سیال در میدان نبرد، به هیچ گونه گفتگوی صلح علاقه ندارند.

دولت سوئیس علیرغم آمادگی برای ارائه این دعوت، هنوز روسیه را به این اجلاس دعوت نکرده است. روسیه علنا ​​این اجلاس را پوچ و سرگرمی بیهوده خوانده است. اما به گفته تحلیلگران، عامل دیگری نیز وجود دارد که تصمیم پاکستان در مورد شرکت در نشست سوئیس را پیچیده می کند: چین. آیا پاکستان کاری را انجام می دهد که چین انجام نمی دهد؟ چین در 31 مه اعلام کرد که در نشست سوئیس شرکت نخواهد کرد. چین همواره تاکید کرده است که کنفرانس بین‌المللی صلح باید توسط روسیه و اوکراین با مشارکت برابر همه طرف‌ها تایید شود و همه پیشنهادات صلح باید به شیوه‌ای منصفانه و برابر مورد بحث قرار گیرد. مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین گفت: در غیر این صورت، ایفای نقش اساسی در برقراری صلح برای آن دشوار خواهد بود.

تیمور خان در این باره به الجزیره  گفت که موضع چین نباید به پاکستان دیکته کند. وی گفت: «اگر چین به دلایل خود تصمیم به عدم شرکت در اجلاس گرفته است، به این معنی نیست که اگر پاکستان به منافع خود عمل نکند، باید از این روند پیروی کند.

همایون، محقق دانشگاه تافتس، معتقد است  که اگر پاکستان در نهایت تصمیم بگیرد در نشست شرکت نکند، این تصمیم نباید بر روابط این کشور با غرب تأثیر بگذارد. او در این باره می گوید:  اصولاً اگر پاکستان تصمیم بگیرد که در آن شرکت نکند، این مسئله  نباید بر روابط  با اتحادیه اروپا و با ایالات متحده تأثیر بگذارد، آنها باید درک کند که کشورهای جنوب جهانی (از جمله هند) دارای مجموعه ای مستقل از منافع هستند و به عنوان کشورهای مستقل برگه های بازی خود را دارند.

از سوی دیگر تیمور خان، تحلیلگر ISSI، می گوید  که اگر پاکستان از نشست لوسرن دور بماند، بعید است که این تصمیم منجر به عواقب اقتصادی برای اسلام آباد شود. او می گوید:  شکی نیست که پاکستان به شدت به کمک های اقتصادی شرکا و متحدان و همچنین صندوق بین المللی پول نیاز دارد. با این حال، من معتقد نیستم که اگر پاکستان شرکت نکند، پیامدهای اقتصادی بزرگی برای پاکستان داشته باشد.  من معتقدم که این اجلاس بیشتر برای نمایش سیاسی و چنگ و دندان نشان دادن دیپلماتیک به روسیه است تا به دست آوردن نتایج مهمی علیه مسکو . به همین دلیل است که عدم مشارکت ممکن است هیچ تأثیر بزرگی برای پاکستان نداشته باشد.