پاکستان و ساختار های دموکراتیک این کشور که ریشه در دموکراسی پارلمانی دارد، می تواند تجربه خوبی برای کشورهای دیگر محسوب شود .
محمد حسین‌بنی اسدی، دیپلمات بازنشسته در یادداشتی برای جماران نوشت:
روزی که ایران در تب و تاب مشروطه بود و سرانجام پادشاه مستبد را به اعلام مشروطه واداشت و تخم عدالت، برابری و قانونگرایی را در دل این کشور استبداد زده کاشت، هیچکدام از کشورهایی که امروز دل هر ایرانی را آب و حسرت آنان را به دل ایرانیان گذاشته اند در پهنه سیاسی جهان وجود نداشتند. تنها کشورهای منطقه، ترکیه و روسیه در شمال و غرب بودند و در نواحی شرقی نیز امپراطوری انگلستان سرزمین پهناور شبه قاره هند را در قبضه خود گرفته بود.
در این‌میان پاکستان همسایه اتمی ما بخشی از قلمرو امپراطوری انگلیس محسوب می شد که با جنبش آزادی خواهی هند، مستقل و سرانجام با جدایی از خاک اصلی بر اساس فرضیه دو ملیت (مسلمان و هندو) در سال ۱۹۴۷ پا به عرصه حیات گذاشت .
پاکستان طی ۷۰سال گذشته گرچه با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه شد ، چند فقره جنگ با هند را آزمود، بخش شرقی خود (بنگلادش) را از دست داد و هنوز بحران کشمیر را لاینحل با خود دارد و حالت دشمنی و چالش با هند را نیز با خود می کشد، ولی با این وجود در برخی زمینه ها نیز به موفقیت هایی نائل شده؛ از جمله دستیابی به سلاح‌اتمی و تبدیل شدن به اولین کشور مسلمان هسته ای.
امروزه در نگاهی سطحی به پاکستان، تصوری غیر واقعی در ذهن ما به عنوان همسایه این کشور نقش می بندد که پاکستان را کشوری تحت سلطه نظامیان و به دور از ارزش‌های دموکراتیک به نمایش می گذارد. در حالی که این تصویر واقعی پاکستان نیست. البته پر واضح است که نظامیان در چند مقطع با کودتا و در دست گرفتن قدرت سیاسی، بنیان ارزش‌های دموکراتیک را تضعیف و برای خود نیز جایگاه ویژه ای در سپهر سیاسی پاکستان تعریف کرده اند.
زمانی شایع بود که در پاکستان سهAAA یعنی الله ، آمریکا و ارتش حاکم است؛ اما به مرور زمان و تغییر شرایط منطقه ای و جهانی، جایگاه آمریکا در پاکستان کاهش یافته، ارتش این کشور نیز شمشیر از رو را غلاف کرده و با روش های نرم خود را سازگار با محیط کرده است.
از سوی دیگر پاکستان به کشوری سکولار در حوزه حکمرانی بدل شده، در عین حالی که به حریم دین و مذهب نیز کوچکترین خدشه ای وارد نشده است.
علیرغم فراز و نشیب های خارجی و داخلی و کودتاهای مکرر نظامیان طی ۷۰ سال گذشته ، همچنان ارزش‌های دموکراسی پارلمانی به ارث رسیده از انگلستان، پاکستان را از زیرساخت‌های قدرتمند جامعه مدنی برخوردار کرده که نظام سیاسی پارلمانی، تفکیک قوا، استقلال قوه قضاییه، تحزب، آزادی مطبوعات و رسانه آزادی تجمع و اعتراضات آزادی تشکل های صنفی و گروهی، نظام‌فدرالیسم و... از این زمره اند.
در پاکستان امکان تشکیل حزب و رسانه به آسانی فراهم است و تنها در صورتی که شاکی خصوصی داشته باشند، بر اساس قانون مطبوعات و مقررات رایج پاسخگو هستند . در حال حاضر در پاکستان ۱۸۲ حزب ملی و محلی از جمله احزاب مذهبی مثل «جماعت اسلامی» نزد کمیسیون انتخابات ثبت شده است. در حوزه رسانه نیز آزادی کامل تشکیل رسانه وجود دارد. در حال حاضر پاکستان ۱۴۰ کانال تلویزیون خصوصی و تنها یک کانال تلویزیون دولتی PTV -که بیانگر مواضع دولت است- دارد.
از ۲۴۰ کانال تلویزیونی، ۳۵ شبکه خبری، ۵۲ شبکه سرگرمی، ۲۵ شبکه به زبان‌های محلی ، ۶شبکه آموزشی، ۷ شبکه سلامت و کشاورزی و ۱۰ شبکه به کسب و کار و امور تجاری اختصاص دارد. اتاق های بازرگانی و برخی دانشگاها نیز شبکه رادیویی مختص خود دارند.
به یاد دارم در سفری که سخنگوی وزارت خارجه به لاهور پاکستان داشتند، به اتفاق از دانشگاه بانوان این شهر بازدید کردیم. رئیس دانشگاه از رئیس هیأت ایرانی خواست که در ایستگاه رادیو این دانشگاه پیام خود را قرائت کند. در حالی که در خیلی از کشورهای اسلامی رسانه و حزب تابو و غیر قابل دسترسی شده در پاکستان به راحتی و سهل الوصول است
کمیسیون انتخابات پاکستان یکی از نهادهای قانون‌اساسی است که وظیفه برگزاری انتخابات سالم را به عهده دارد. این نهاد متشکل از ۵ عضو است که رییس کمیسیون و ۴ عضو دیگر همگی از قضات عالی‌رتبه بازنشسته شامل ۴ نفر از هر کدام از دیوان عالی یکی از ایالات هستند که برای مدت ۳ سال انتخاب می شوند.
اعضای این کمیسیون توسط نخست وزیر و احزاب اپوزیسیون معرفی می شوند و رئیس جمهور آنان را منصوب می کند،۵ عضو کمیسیون انتخابات یا توسط رئیس جمهور یا دیوان عالی قضایی کشور و یا استیضاح توسط مجلس برکنار می شوند.
جالب توجه است که با پایان دوره ۵ ساله دولت، با نظارت کمیسیون انتخابات، دولت مستقر در مرکز و ایالت‌ها استعفا می دهند و با هماهنگی حزب حاکم و اپوزیسیون، نخست وزیر موقت برای سه ماه در پایتخت انتخاب می شود که اقدام به تشکیل دولت موقت می کند. این قاعده در ایالات نیز صدق می کند و سر وزیر در ۴ ایالت منصوب می شوند. هدف اصلی از این دولت موقت در مرکز و ایالت ها، جلوگیری از دخالت فرد یا حزب خاصی در انتخابات است.
دولت موقت در مرکز و ایالت‌ها به محض برگزاری انتخابات مشخص شدن حزب حاکم منحل می شوند و دولت منتخب در مرکز و ایالت‌ها (به تنهایی یا با موتلفین) زمام امور را در دست می گیرند.
در پاکستان قضات دیوان عالی کشور و دیوان عالی ایالت از احترام و جایگاه خاصی در بین مردم برخوردارند. این قضات بر اساس تجربه و شایسته سالاری مدارج ترقی را طی می کنند و هیچ فرد یا حزبی در انتصاب آنها یارای دخالت ندارد و از طرف دیگر زمان بازنشستگی آنان نیز مشخص است که بدون یک روز تأخیر بازنشسته می شوند و نفر بعدی جایگزین آنان می شود .
علاوه بر قضات، ارتش نیز از احترام خاصی برخوردار است. مردم پاکستان ارتش را حافظ و پاسدار کشور می دانند. ارتش در زمان سوانح و اتفاقات بلافاصله به امداد و یاری مردم می شتابد. اطلاعات ارتش پاکستان(ISI) که از مخوف ترین سازمان های اطلاعاتی و امنیتی است در سرکوب مردم ورود نمی کند.
وجود نهادهای قانونی دموکراتیک در پاکستان به ویژه تفکیک قوا، آزادی احزاب و رسانه و قوه قضائیه مستقل و ارتشی که در سرکوب مردم دخالت ندارد؛ پاکستان را از ویژگی خاصی برخوردار کرده و این کشور را در قبال جنبش ها و انقلاب‌های رنگین مصون و در امان نگاه داشته است. پاکستان و ساختار های دموکراتیک این کشور که ریشه در دموکراسی پارلمانی دارد، می تواند تجربه خوبی برای کشورهای دیگر محسوب شود .
