چرا چین نمی‌تواند به سلطه دلار در تجارت جهانی پایان دهد؟

به گزارش جماران  به نقل از اندیشکده آمریکایی مرکز تحلیل سیاست اروپا (CEPA)؛ در چند سال گذشته شاهد افزایش تعداد تحلیلگرانی هستیم که استدلال می‌کنند، یوان چین موقعیت دلار را به عنوان ارز ذخیره جهانی به چالش کشیده است و در حالی که میزان تجارت جهانی که بر حسب یوان تسویه می‌شود احتمالا در سال‌های آینده افزایش می‌یابد، بعید است که موقعیت دلار در قلب سیستم مالی جهانی را به طور جدی تهدید کند.

هشدارها درباره سقوط قریب الوقوع دلار چیز جدیدی نیست و از زمان دهه 1980 میلادی بسیاری استدلال کردند که وضعیت پول ایالات متحده به عنوان ذخیره جهانی توسط «ین» ژاپن تهدید می‌شود. در دهه 2000، «یورو» تازه تأسیس ظاهرا دلار را به چالش می‌کشید و حالا نوبت به یوان چین است.

خیزش چین

بخشی از بحث به وزن اقتصادی مربوط می‌شود. می‌توان حدس زد که چین چه زمانی از ایالات متحده به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان پیشی خواهد گرفت اما واضح است که ایالات متحده و چین دو اقتصاد بزرگ جهان برای آینده قابل پیش بینی باقی خواهند ماند. بنابراین، چین به طور طبیعی در بخش بزرگی از معاملات برون مرزی طرف مقابل خواهد بود.

مهم‌تر از آن، ظهور چین به عنوان یک رقیب استراتژیک برای ایالات متحده است که نظام اقتصاد جهانی را به گونه‌ای تغییر شکل می‌دهد که باعث می‌شود بسیاری هژمونی دلار را زیر سوال برند. دوران جهانی‌سازی که در دهه‌های 1990 و 2000 سراسر جهان را فرا گرفت، به پایان رسیده است که اخیرا از آن به «شکستگی جهانی» یاد می‌شود. ایده‌ای که معتقد است، جهان در حال تقسیم شدن مجدد به دو بلوک است که یک بلوک در سطح بالا با ایالات متحده و گروه دیگر که در درجه اول با چین همسو هستند.

استدلال این است که، همانطور که چین اقتصادهای دیگر را به مدار خود می‌کشد، به طور فزاینده‌ای تمایل دارد تا تجارت درونِ بلوک خود را با یوان چین تسویه کند و در نتیجه استفاده از دلار را کاهش دهد که زمزمه‌های آن در گردهمایی‌های اخیراجلاس شانگهای و بریکس با حضور شی جین پینگ و دیگر سران کشورها عضو این ائتلاف‌ها، شنیده شد.

چندی پیش در دسامبر 2020 در نشست شی‌جین‌پینگ با سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس آن‌چه را که آن‌ها «پارادایمی جدید از همکاری انرژی همه بعدی» نامیدند، اعلام شد که شامل فشار برای حل و فصل تجارت انرژی بین چین و کشورهای خلیج فارس در قالب یوان بود. همچنین در جریان سفر اخیر «لولا» رئیس جمهور برزیل به چین، طرفین خواستار پایان دادن به سلطه دلار در تجارت جهانی شدند. با این حال، در حالی که «شکست جهانی» چشم‌انداز اقتصادی و مالی جهانی را در دهه آینده تغییر می‌دهد، عواقب آن برای دلار احتمالا کمتر از آن چیزی است که بسیاری استدلال می‌کنند.

هژمونی دلار

تسلط دلار یکی از ویژگی‌های تجارت جهانی برای بیش از 5 دهه اخیر بوده و دلایلی برای این تسلط و ماندگاری آن وجود دارد. در حالی که بیشتر بحث‌ها بر وضعیت دلار به عنوان ارز ذخیره برتر جهان متمرکز شده است، تأثیر مالی و ژئوپلیتیکی آن عمدتا از استفاده غالب از دلار (سیستم مالی ایالات متحده) در معاملات بین‌المللی ناشی می‌شود. بر اساس نظرسنجی سه‌ساله انجام‌شده توسط بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی (BIS) حدود 88 درصد از معاملات جهانی در سال 2022 با دلار انجام شده است. تقریبا مشابه دهه 1980، زمانی که بررسی‌ها در زمینه افول دلار آغاز شد. جالب این است که در این نظر سنجی حجم معاملات انجام شده با یوان چین بزرگ‌ترین رقیب تجاری آمریکا تنها 5 درصد بوده است.

علاوه بر این، در حالی که تجارت بین کشورهای همسو با بلوک چین در حال رشد است، این تجارت هنوز تنها 6 درصد از تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد. در مقابل، بیش از 50 درصد تجارت جهانی در داخل بلوک همسو با ایالات متحده صورت می‌گیرد و بیش از 80 درصد تجارت جهانی شامل کشورهایی است که با ایالات متحده همسو هستند و این مبادلات به طور عمده به دلار آمریکا ادامه خواهد داشت.

نرخ بالای پس‌انداز داخلی چین به این معنی است که چین مازاد حساب جاری بزرگی دارد که به نوبه خود در برابر یوان به عنوان یک رقیب جدی ارز ذخیره‌سازی دلار عمل می‌کند. کنترل‌های سرمایه چین نیز دیدن نقش یوان در نقش دلار را دشوار می‌کند. برای تبدیل شدن به یک ارز بین‌المللی مهم، چین باید مقادیر زیادی دارایی امن، نقد و قابل تبدیل به یوان را برای سایر بانک‌های مرکزی و وثیقه در بازارهای مالی به بقیه جهان ارائه کند که این امر مستلزم یک تغییر عمده در رویکرد سیاست‌های پولی پکن است.

برای این‌که یک ارز به طور گسترده به عنوان یک وسیله مبادله بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرد، باید به راحتی در سراسر جهان در دسترس باشد و این مهم بستگی به این دارد که کشورها و بازرگانان خارجی مایل باشند آن را بدون از دست دادن ارزش پولی در حجم زیادی نگهداری کنند که دلار از این فاکتور برخوردار است.

دلار تنها ارزی نیست که می‌تواند این نقش را ایفا کند. اما هر جایگزینی باید ویژگی‌های مشابهی داشته باشد و توسط مؤسسات قوی و باثبات حمایت و توسط بانک‌های مرکزی صادر شود که دارای حساب سرمایه در بازارهای آزاد جهانی هستند. جالب است که علی‌رغم تحریم‌ها و مسدود شدن دارایی‌های روسیه در سال گذشته، بر اساس گزارش بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی (BIS)، حدود نیمی از صادرات این کشور همچنان به دلار یا یورو پرداخت می‌شود نه یوان!

علاوه بر این، هر ارزی که این ویژگی‌ها را داشته باشد، باید بر شبکه‌ای قوی که زیربنای سلطه جهانی دلار است غلبه کند. در علم اقتصاد، اثرات شبکه به چیزی مربوط می‌شود که ارزش یا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. چراکه افراد بیشتری از آن استفاده می‌کنند و بنابراین حذف و یا غلبه بر آن دشوار است.