چگونه جنگ روسیه علیه اوکراین امنیت آب و هوایی جهان را تهدید می‌کند؟

به گزارش جماران به نقل از «چتم هوس»، پیامدهای مختلف ژئوپلیتیکی جنگ تمام عیار روسیه در اوکراین با ورود این جنگ به دومین سال خود در ابعاد مختلفی مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است. این اندیشکده انگلیسی می‌گوید: اگرچه جنگ روسیه یک تهدید وجودی برای اوکراین است، اما اثرات غیر مستقیم آن فراتر از ویرانی فوری و اولیه است و یک تهدید جدی در افزایش آسیب‌پذیری در برابر تغییرات آب و هوایی در سراسر جهان و در نتیجه تشدید خطرات امنیت اقلیمی است.

به عقیده برخی از تحلیل‌گران بین‌المللی، طی سالی که گذشت، روسیه منابع انرژی را به شکلی تسلیحاتی درآورده است. این کشور تحویل گاز به بسیاری از کشورهای اروپایی را با هدف کاهش حمایت نظامی، مالی و سیاسی آن‌ها از اوکراین قطع و یا متوقف کرده است و از اکتبر 2022 به طور سیستماتیک تخریب زیرساخت‌های تولید برق و گرمایش در سراسر اوکراین را با هدف منجمد کردن جمعیت برای تسلیم کردن این کشور آغاز کرده است که گواه آن تغییر رویکرد حملات روسیه از میدان نبرد به تخریب زیرساخت‌ها و تأسیسات غیر نظامی اوکراین است. 

همچنین این جنگ با جابجایی گسترده انسان‌ها و نوعی جهش قیمت‌های تورمی که می‌تواند ناآرامی‌های اجتماعی را دامن بزند، خطر درگیری‌های خشونت‌آمیز را در سراسر جهان افزایش می‌دهد. این جنگ فرسایشی باعث جهش بی‌سابقه‌ قیمت‌ جهانی انرژی و مواد غذایی شده است و بحران افزایش هزینه‌های زندگی را ایجاد کرده که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان فقیر می‌کند و همچنین منجر به ثبت رکورد پناهندگان در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم شده است، در حالی که در سراسر جهان، 47 میلیون نفر دیگر به دلیل اختلالات ناشی از جنگ در صادرات مواد غذایی از اوکراین و روسیه به شدت گرسنه هستند.

در همین حال، جنگ در مکان‌هایی که تغییرات آب و هوایی امنیت منطقه را تهدید می‌کند، تنش‌ها را افزایش می دهد. قطب شمال یک نمونه است. افزایش دما در حال تغییر شکل دریاهای منجمد است و کشورها برای کنترل منابع ارزشمند و خطوط استراتژیک کشتیرانی در دریاهایی که زمانی محدود به یخ بودند، رقابت می‌کنند. از سال 1996، شورای قطب شمال برای تشویق همکاری بین هشت کشور هم مرز با قطب شمال کار کرده است. امروز هفت عضو از هشت عضو آن یا عضو ناتو هستند یا مانند مورد سوئد و فنلاند در نتیجه مستقیم جنگ، درخواست پیوستن به ناتو را دارند که اخیرا فنلاند به عضوریت این پیمان نظامی-استراتژیک درآمد. 

عضو باقی مانده شورای قطب شمال، با بیش از نیمی از خط ساحلی اقیانوس منجمد شمالی، روسیه است و در دهه گذشته به سمت نظامی کردن این منطقه رویکرد خود را تغییر داده است و بیش از 50 پایگاه نظامی در قطب شمال ساخته یا دوباره فعال کرده است. 

جنگ به چالش تغییرات اقلیمی دامن می‌زند. در طول هفت ماه اول جنگ روسیه علیه اوکراین، حدود 100 میلیون تن کربن در جو منتشر شده است. همچنین می‌توان به خرابکاری در دو خط لوله «نورد استریم» در سپتامبر 2022، که منجر به بزرگ‌ترین انتشار منبع نقطه‌ای متان در قرن جاری شد، اشاره کرد.

بیشتر اثرات این جنگ بر اقلیم غیرمستقیم است. این جنگ باعث تخریب گسترده جنگل‌ها در سراسر اوکراین شده و در عین حال به سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر این کشور نیز آسیب رسانده است. 90 درصد تاسیسات تولید انرژی بادی و بیش از 50 درصد از ظرفیت تولید انرژی خورشیدی این کشور از زمان شروع جنگ از بین رفته است و عملیات نظامی و کمبود نیروی آتش‌نشان منجر به 25 برابر شدن آتش سوزی جنگل‌ها در سال 2022 نسبت به سال قبل شده که موجب انتشار مقادیر عظیمی دی‌اکسید کربن در جو شد.

همچنین خطر افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای جدید وجود دارد؛ چراکه کشورها استقلال انرژی خود را در اولویت قرار می‌دهند، بنابراین دور از انتظار نیست که از اقدامات خود برای کاهش انتشار کربن چشم پوشی کنند. بسیاری از کشورهای جهان به علت وابستگی خود به انرژی و کاهش ریسک کمبود عرضه انرژی در اثر جنگ در حال ساخت یا بازگشایی نیروگاه‌های زغال سنگ و سرمایه‌گذاری در توسعه اکتشاف نفت و گاز هستند. 

کنش اقلیمی در یک تقابل سیاسی بین غرب و روسیه در هم پیچیده شده است و به گفته آنتونیو گوترش؛ دبیر کل سازمان ملل، اقدامات اقلیمی در معرض خطر جدی قرار گرفته است و تا پایان این جنگ ویران‌گر، به طور فزاینده‌ای واضح است که تأثیرات جنگ در اوکراین تا سال‌های آینده در سراسر جهان بازتاب خواهد داشت.