تاریخچه جاسوسی و شنود در جهان/ آمریکا در راس تجسس

 

به گزارش جماران، روز گذشته  ابعاد جدیدی از جاسوسی 8 سال قبل آمریکا از مقامات اروپا و آلمان در رسانه‌ ها فاش شده است. دانمارک به عنوان متحد آلمان، با آمریکا همکاری اطلاعاتی و علیه اروپایی‌ ها جاسوسی کرده است.

نتیجه یک تحقیق رسانه ای نشان می دهد که سرویس اطلاعاتی دانمارک به آمریکا کمک کرده بود تا از رهبران اروپایی از جمله «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان جاسوسی کند. تلویزیون دولتی دانمارک گزارشی از نتیجه این تحقیق را به همراه چند رسانه اروپایی دیگر منتشر کرد.

 

 

بنا به این گزارش آمریکا تا سال 2014 از شبکه اطلاعاتی دانمارک برای شنود شماری از رهبران اروپایی از جمله مسئولان آلمان، سوئد، نروژ و فرانسه استفاده می کرد. انتشار این گزارش هشت سال پس از افشای پرونده جاسوسی آمریکا از رهبران اروپایی ابعاد جدیدی به این پرونده بخشیده است.

«کلمان بون» وزیر مشاور فرانسه در امور اروپایی روز دوشنبه در واکنش به گزارش منتشرشده درباره نقش دانمارک در جاسوسی آمریکا از رهبران اروپا این موضوع را «بسیار جدی» توصیف کرد. این عضو دولت فرانسه همچنین احتمال تاثیرگذاری گزارش های منتشرشده بر آینده همکاری های اتحادیه اروپا با آمریکا را رد نکرد.

هرچند جاسوسی آمریکا از رهبران اروپایی از جمله «آنگلا مرکل» به دنبال افشاگری های«ادوارد اسنودن» کارمند سابق اداره اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) مشخص شده بود اما افشای کمک یکی از اعضای اتحادیه اروپا به واشنگتن در این امر تازگی دارد.

دانمارک یکی از نزدیکترین متحدان آمریکا در اتحادیه اروپا محسوب می شود. این کشور تنها کشور منطقه اسکاندیناوی است که همزمان عضو ناتو و اتحادیه اروپا است.

علاوه بر فرانسه و آلمان کشورهای سوئد و نروژ نیز در واکنش به گزارش تلویزیون دولتی دانمارک خواستار توضیح کپنهاگ در این باره شدند. ادوارد اسنودن نیز در واکنش به این گزارش در صفحه توئیتر خود از دولت های آمریکا و دانمارک خواست با «شفافیت کامل» درباره جاسوسی از رهبران اروپایی اطلاع رسانی کنند.

این جاسوسی در فاصله سال‌ های 2012 تا 2014 میلادی انجام شده است که ادوراد اسنودن مامور سازمان امنیت آمریکا آن را افشا کرد. زمانی که این رسوایی افشا شد مجله آلمانی اشپیگل از سفارت آمریکا در برلین به عنوان «لانه جاسوسی» یاد کرد.

به بهانه این افشاگری جدید، قصد داریم در گزارشی به تاریخچه جاسوسی و شنود دولت‌ ها در جهان که آمریکا در این میان در راس جاسوسی ها قرار دارد، و همچنین مهمترین جاسوسان بپردازیم:

جاسوسی از قدیم الایام با سیاست عجین شده و در بسیاری از موارد به‌ عنوان یک ابزار ویژه برای برتری نظامی مورد استفاده قرار گرفته است.

پیشتر و زمانی که هنوز مثل امروز امکانات درست و درمان سایبری وجود نداشت، دولت و حکومت ها برای اینکه سر از کار کشورهای رقیب در بیاورند، به‌ وسیله مهره هایی که در دم و دستگاه نظامی آنها می گماردند، به اسرار نظامی دست پیدا می کردند و حتی گاهی مواقع از حیوانات هم برای جاسوسی استفاده می شد! اما با پیشرفت تکنولوژی از نقش انسان ها در پروژه های جاسوسی کاسته، و بیشترین نقش به دستگاه الکترونیکی سپرده شد.

 

 

مثلاً شما در طول چند سال اخیر پیوسته اخباری مربوط به هک شدن ایمیل ها در آمریکا، شنود مکالمات مقامات آلمانی و فرانسوی و بسیاری دیگر از طرح های جاسوسی را شنیده اید. اینکه یک حکومت بخواهد از چند و چون کار در نقشه های نظامی، اقتصادی و سیاسی رقبا مطلع شود، کاری بس پیچیده و دشوار است. آن چنان که حتی امروزه، پهپادها هم به جرگه جاسوسان هوشمند پیوسته اند.

اما تعریف جاسوسی چیست؟

جاسوسی، به‌ دست آوردن اطلاعات طبقه‌ بندی شده بدون اجازه و اطلاع صاحب آن است. یکی از مصادیق بارز و قدیمی جرایم علیه امنیت ملی است.

جاسوسی معمولاً یک جرم سازمان‌ یافته و در عین حال فراملی است چرا که در آن اطلاعات حیاتی یک کشور از طریق یک نظام سازمان‌ یافته و منابع انسانی، نه ابزاری مثل ماهواره‌ های اطلاعاتی کشورها، در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار می‌ گیرد.

جاسوسی ممکن است که در سطح و اجتماعات کوچک تر نیز روی دهد. به عنوان مثال ممکن است بعضی از افراد اطلاعات خصوصی دیگران را بنا به انگیزه‌ های مختلف جمع آوری کنند. همچنین ممکن است بعضی از سایت ها و یا نرم‌ افزارها اطلاعات خصوصی افراد را جمع آوری کنند.

 

 

جالب است که بدانید به اذعان بیشتر کارشناسان امنیتی، در حال حاضر، دولت آمریکا گسترده‌ ترین دستگاه‌ های جاسوسی را که تاکنون در طول تاریخ وجود داشته است، در اختیار دارد.

دزدیدن نامه‌ ها، رهگیری ارتباطات، شنود رسمی و امثال اینها تنها نمونه‌ هایی از روش‌ های جاسوسی در طول اعصار مختلف بوده که البته از سوی رهبران نه‌ چندان خردمند مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

 

جاسوسان قیصر

در روم باستان، بازیگران سیاسی طراز اول هر یک شبکه جاسوسی خود را داشتند، و این شبکه‌ ها اطلاعاتی را درباره طرح‌ های دیگر افراد قدرتمند در اختیار آنها قرار می‌داد.

 

 

«سیسرو» سیاستمدار و خطیب نامدار روم، مرتبا از اینکه نامه‌ هایش رهگیری می‌ شدند شکایت داشت. او به دوستش «آتیکوس» (دانشمند رومی) نوشت: «نمی‌ توانم نامه‌ بر معتمدی پیدا کنم. چه اندک اند کسانی که بتوانند نامه‌ ای پروزن را حمل کنند و با خواندنش از سنگینی آن نکاهند.»

ژولیوس سزار شبکه گسترده‌ ای از خبرچینان ایجاد کرده بود تا از توطئه‌ های مختلفی که علیه او شکل می‌ گرفت، باخبر باشد. در واقع شاید قیصر از توطئه تحت رهبری سنا - که به قتل او منجر شد - خبر داشت. گاهی حتی بهترین شبکه جاسوسان هم نمی‌ تواند جلوی یک خنجر را بگیرد. در قرون وسطی، کلیسای کاتولیک از بیشتر دولت‌ ها قدرتمندتر بود و دستگاه جاسوسی آن نظیر نداشت.

 

سر فرانسیس والسینگهام، جاسوس ملکه الیزابت اول

دربار الیزابت اول جای مناسبی برای دسیسه و جاسوسی بود، و کار «فرانسیس والسینگام» دبیر اصلی ملکه الیزابت اول و محرم اسرار او، این بود که ملکه را یک گام از دشمنانش جلوتر نگاه دارد.

 

 

در ماه مه 1582 والسینگام نامه‌ ای را که «برناردینو دمندوزا» سفیر اسپانیا در انگلیس نوشته بود، به‌ چنگ آورد. در این نامه درباره توطئه حمله به انگلیس و بر تخت نشاندن «مری» ملکه اسکاتلند بر تخت انگلستان صحبت شده بود.

مری در کاخ چارتلی حبس شد و والسینگام راهی پیدا کرد که ثابت کند او تهدیدی برای ملکه به حساب می‌ آید. او بیشتر نامه‌ های مری را باز می‌ کرد، اما کاری کرد که مری فکر کند که با پنهان کردن نامه‌ ها در بشکه آبجو می‌ تواند مخفیانه نامه‌ نگاری کند. پس از آنکه والسینگام اسناد و مدارک دست داشتن مری در توطئه راه‌ اندازی شورش را جمع‌ آوری کرد، مری به‌ جرم خیانت محاکمه شد و سرش را از بدنش جدا کردند.

 

ماکسیمیلیان روبسپیر

در جریان انقلاب فرانسه، «ماکسیمیلیان روبسپیر» و همراهانش مردم را به‌ دقت تحت نظر داشتند و با هرگونه مخالفت داخلی به‌ شدت برخورد می‌ کردند. در سال 1793 دولت انقلابی «کمیته‌ های نظارت» را در سراسر کشور تأسیس کرد. این کمیته‌ ها که 12 عضو داشتند، اجازه داشتند اشراف سابق، خارجی‌ ها، فرانسوی‌ های تازه از خارج برگشته، مقامات دولتی منفصل از خدمت و خیلی‌ های دیگر را شناسایی کنند، آنها را تحت نظر قرار داده، و در صورت نیاز بازداشت کنند.

 

 

طبق برآوردهای مورخان، حدود نیم میلیون نفر تحت نظر کمیته‌های نظارت قرار گرفتند. این کمیته‌ ها به‌ خصوص در شهرهای کوچک فرانسه بی‌ رحمی زیادی از خود نشان دادند. 

 

جاسوسی در قرون هجدهم و نوزدهم

در قرون هجدهم و نوزدهم، دولت‌ ها در کار تحت نظر گرفتن شهروندان اشتیاق زیادی از خود نشان دادند. در سراسر اروپا دولت‌ ها اداراتی به‌ نام «دفترهای سیاه» برای خواندن نامه‌ های افراد خاص تاسیس کردند. این دفترها معمولا در ساختمان ادارات پست ایجاد می‌ شد، و کارکنان آنها با استفاده از مجموعه‌ ای از تکنیک‌ های مخفی نامه‌ ها را باز می‌ کردند، از آنها رونوشت برمی‌ داشتند و دوباره در آنها را می‌ چسباندند و برای گیرنده از همه‌ جا بی‌ خبر می‌ فرستادند.

این رویه کاری در سال 1844 دولت انگلیس را گرفتار یک رسوایی کرد. در این سال فاش شد که دفتر سیاه لندن مخفیانه نامه‌ های «جوزپه ماتزینی» نویسنده و فعال سیاسی تبعیدی ایتالیایی را می‌ خوانده است. بسیاری از انگلیسی ها از اینکه دولت‌ شان این اطلاعات را در اختیار مقامات دولت ناپل (ناپل در آن زمان یک حکومت پادشاهی مستقل بود) قرار داده است، خشمگین بودند. دولت ناپل با استفاده از این اطلاعات همرزمان انقلابی ماتزینی را دستگیر و اعدام کرد. در اروپا انقلاب صنعتی در ابزار و وسایل جاسوسی هم انقلابی به‌ پا کرد.

 

ناتان هیل (1776-1755) جاسوس وطن‌ پرست

ناتان هیل «من تنها افسوس می‌ خورم که فقط یک جان دارم تا برای کشورم فدا کنم.» این آخرین کلماتی است که ناتان هیل قبل از آنکه به دار آویخته شود به زبان آورد. 

 

 

این افسر جنگ در نیویورک مشغول خدمت بود و زیر نظر «جورج واشنگتن» که اطلاعاتی راجع به نیروهای دشمن می‌خواست کار می‌ کرد. هیل به صورت داوطلبانه به ماموریت جاسوسی در پشت جبهه دشمن رفت و به مدت یک هفته اطلاعاتی را جمع‌ آوری کرد. او هنگام بازگشت به سمت جبهه آمریکا اسیر، و به دار آویخته شد.

 

بندیکت آرنولد (1801-1741)

او موضع خود را در میانه جنگ تغییر داد و به آمریکا خیانت کرد.

 

 

بندیکت بی‌ شک فردی که در آغاز جنگ به صورت قهرمانی برای آمریکا ظاهر شده و پس از آن به همان کشور خیانت کرده چهره‌ ای منحوس و منفور در تاریخ آمریکا شمرده می‌ شود. ممکن است برخی او را به معنای واقعی کلمه جاسوس تلقی نکنند، اما هیچ‌ کسی شک ندارد که آرنولد موضع خود را درست در میانه جنگ تغییر داد و قصد داشت قلعه آمریکا در «وست‌ پوینت» نیویورک را در ازای دریافت پول و فرماندهی ارتش انگلیس تسلیم کند. این نقشه در آن زمان افشا شد و آرنولد گریخت.

جاسوس دیگری به نام سرگرد «جان آندره» بود که آرنولد را متقاعد کرد تا موضع خود را تغییر دهد.

 

«رز وحشی» (1864-1817) جاسوس متفقین​

جنگ‌ های داخلی بیش از هر جنگی جاسوسان زن دوجانبه داشت. «رز اونیل گرینهاو» یا «رز وحشی» یکی از جاسوسان مشهور در جنگ‌ های جدایی‌طلبان و متفقین بود.

 

 

«جفرسون دیویس» رئیس‌ جمهور متفقین به واسطه پیام‌ های مخفی‌ ای که به ژنرال «پی‌ یر بورگارد» می‌ فرستاد کمک کرد تا جبهه جنوب بتواند در اولین نبرد Bull Run پیروز شود. رز در جریان این کار دستگیر شد ولی جفرسون دیویس او را به اروپا فرستاد. او در راه برگشت به آمریکا در دریا جان داد و مراسم دفنش با تشریفات کامل نظامی برگزار شد.

 

الیزابت ون لو (1900-1818) جاسوس آمریکایی​

الیزابت ون‌ لو در ویرجینیای آمریکا به دنیا آمد. او پس از شروع جنگ داخلی کار خود را با اتحادیه آغاز کرد. الیزابت در ابتدا به سربازان کمک کرد تا فرار کنند.

 

 

او خیلی زود جاسوس خبره‌ ای شد. تشکیلات جاسوسی او بیش از 12 نفر را در بر داشت که حتی به درون کاخ سفید نیز نفوذ کرده بودند. جاسوس دیگری به نام «مری الیزابت بوزر» آمریکایی‌ آفریقایی‌ تبار که در کاخ سفید کار می‌ کرد یکی از جاسوسان این تشکیلات بود.

 

ماتا هاری (1917-1876) جاسوس هلندی در فرانسه

لیست جاسوسان مهم دنیا بدون ماتا هاری کامل نمی‌ شود زیرا شاید او مشهورترین زن جاسوس در جهان باشد که داستان غم‌ انگیزی نیز دارد.

 

 

ماتا هاری در هلند به دنیا آمد. او پس از پشت سر گذاشتن زندگی‌ پرتلاطمش به رقصندگی در پاریس مشغول شد و در همان زمان بود که جنگ جهانی اول در فرانسه جریان داشت و ماتا نیز پذیرفت تا جاسوس فرانسوی‌ ها شود. با وجود این، او بعدها به افشای اطلاعات مهم محرمانه به آلمان‌ ها متهم؛ و پایش به دادگاه کشیده شد. ماتا در دادگاه محاکمه و سپس اعدام شد. اما به تازگی اسنادی منتشر شده که نشان می‌ دهد او هیچ اطلاعاتی را به آلمان‌ ها لو نداده است و به نظر می‌ رسد این فرد در آن زمان تنها یک قربانی بوده است.

 

کارل لودی(1877-1914) جاسوس آلمانی​ در انگلیس

کارل لودی یک جاسوس آماتور بود. او به لطف ازدواج ناموفقی که با زنی آمریکایی داشت می‌ توانست انگلیسی را روان صحبت کند.

 

 

وقتی که جنگ شروع شد از او خواسته شد تا برای آلمان جاسوسی کند، اما لازم بود کمی هم برای این کار آموزش ببیند. لودی خود را مردی آمریکایی جا زد و به ادینبرو، اسکاتلند و ایرلند سفر کرد و عملیات دفاعی و جنبش نیروی دریایی انگلیس را زیر نظر گرفت. پیام‌ های رمزگذاری‌شده او اطلاعات حساسی را در بر می‌ گرفت، اما خیلی زود شناسایی و رهگیری شد. پس از آنکه او را یافتند و شناسایی کردند، دادگاهی علنی برایش تشکیل دادند. لودی در این دادگاه به اعدام محکوم شد.

 

«پلنگ سیاه»​ (1877-1956) جاسوس آلمانی در انگلیس و آمریکا​

«فریتس دوکین» با نام مستعار «پلنگ سیاه» از اهالی آفریقای جنوبی بود که در سه جنگ مهم عملیات جاسوسی انجام داده بود.

 

 

او اطلاعات افراد را جمع‌ آوری می‌ کرد و در تشکیلات جاسوسی‌ شان این اطلاعات را به کار می‌ گرفتند و ماموریت‌ های خرابکارانه انجام می‌ دادند.

او در ابتدا در جنگ دوم بوئر و سپس در جنگ جهانی اول و بعد در آمریکا فعالیت جاسوسی می‌ کرد. فریتس استاد تغییر چهره بود و چندین نام مستعار داشت. او با افراد بانفوذ نیز حشر و نشر داشت. فریتس در طول این سال‌ ها چندین بار دستگیر شد، اما توانست از زندان فرار کند تا اینکه سرانجام اف‌ بی‌ آی او و 32 نفر از همکارانش را در سال 1941 دستگیر، و محاکمه کرد.

 

مذاکره و جاسوسی (1922)

در سال 1922 آمریکا در واشنگتن میزبان کنفرانسی در زمینه خلع سلاح دریایی بود. در این کنفرانس 9 کشور، از جمله انگلیس، فرانسه، ایتالیا و ژاپن حضور داشتند.

علاوه بر این، آمریکا از ژاپنی‌ ها و دیگر هیأت‌ های مذاکره کننده جاسوسی و مراسلات میان هیأت‌ ها و کشورهایشان را رهگیری و رمزگشایی می‌ کرد. آمریکا با استفاده از اطلاعاتی که از مواضع واقعی هیأت‌ های مذاکره کننده داشت، توانست واسطه انعقاد چندین معاهده و توافق بین‌ المللی شود و جلوی تشدید رقابت تسلیحاتی دریایی را بگیرد.

«هنری استیمسون» وزیر خارجه وقت آمریکا در سال 1929 دفتر رمز آمریکا (نهاد مسئول شنودها) را تعطیل کرد. او گفته بود: «آدم‌ های شریف نامه‌ های یکدیگر را نمی‌ خوانند.»

 

 

پس از جنگ جهانی دوم آمریکایی‌ ها به این نتیجه رسیدند که آدم‌ های شریف به یک شبکه نظارت دائمی نیاز دارند!

 

اشتازی (سرویس اطلاعاتی آلمان شرقی)

این کار در هیچ‌ جا به اندازه آلمان شرقی متداول نبود. در این کشور، اشتازی (سرویس اطلاعاتی آلمان شرقی) حدود 40 سال به نظارت و بررسی فعالیت‌ های شهروندانش مشغول بود، و با استفاده از اطلاعات به‌دست آمده هرگونه ناآرامی را در نطفه خفه می‌ کرد.

 

 

در سال 1989 در زمان فروریختن دیوار برلین، اشتازی بیش از 91 هزار افسر داشت، و شبکه خبرچینان فعالش نزدیک به 200 هزار نفر را شامل می‌ شد. حکومت پلیسی آلمان شرقی با استفاده از فناوری‌ های نوین و نیروی انسانی بسیار جاسوسی دولتی را به سطحی بی‌ سابقه افزایش داد.

 

پروژه شم‌ راک

 

 

آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم به‌ طور جدی وارد فعالیت‌ های جاسوسی شد، و در چارچوب طرحی موسوم به پروژه شم‌ راک (Shamrock) به جمع‌ آوری اطلاعات و تحت نظر قرار دادن کلیه تلگراف‌ هایی پرداخت که وارد کشور شده، یا از آن خارج می‌ شدند.

 

پروژه مینارت

 

 

دولت آمریکا همچنین فهرستی از شهروندان آمریکایی مظنون به فعالیت‌ های «خرابکارانه» را تهیه کرد و در چارچوب پروژه مینارت (Project Minaret)به شنود ارتباطات آنها پرداخت. بعدها سازمان جدیدالتأسیس امنیت ملی آمریکا (ان اس ای) این پروژه را به ارث برد، و در این زمینه به همکاری با اف بی آی و سیا پرداخت.

هر دو پروژه در سال 1975 در نتیجه تحقیق و تفحص کنگره آمریکا تعطیل شدند. 38 سال بعد «ان اس ای» با استفاده از فناوری‌ های عصر اطلاعات پروژه شم‌ راک را از نو ساخته است.

 

الکساندر لیتویننکو (2006-1962) جاسوس سابق روسیه و اولین کسی که با پلونیوم مسموم شد

الکساندر در سال 1962در شهر «ورونژ» روسیه به دنیا آمد. بیش از زندگی‌ اش، مرگ او بود که توجه‌ ها را برانگیخت و پرسش‌ ها و ابهامات زیادی باقی گذاشت.

 

 

گفته می شود این افسر سابق کا‌ گ‌ ب و اف‌ اس‌ بی روسیه که از کشور خود فرار کرده و به انگلیس گریخته بود منتقد جدی پوتین به شمار می‌ رفت. او در اول نوامبر 2006 با «پلونیوم210» مسموم شد. گفته می‌ شود که لیتویننکو وقتی با قاتلان خود در کافه ای در لندن حضور داشته، چایی را نوشیده که حاوی مواد کشنده‌ ای بوده است. او همان شب بیمار و سه روز بعد در بیمارستان بستری شد. الکساندر لیتویننکو در روز 23 نوامبر درگذشت. قاتلان او که از جاسوسان سابق روسیه بودند ادعا کردند که لیتویننکو جاسوس انگلیس بوده است.

 

ادوارد اسنودن

او در سال 1983 به دنیا آمد و افشاگر اسناد آژانس امنیت ملی آمریکا قلمداد شد. برخی معتقدند که نباید اسنودن را در لیست جاسوسان گنجاند و حتی می‌ بایست او را در میان قهرمانان جای داد. شاید این حرف درست باشد؛ اما نمی‌ توان این واقعیت را انکار کرد که ادوارد اسنودن هزاران سند و مدرک طبقه‌ بندی‌ شده را فاش کرده است. 

 

 

اسنودن اقدامات نظارتی سازمان امنیت ملی آمریکا را خرابکارانه تلقی ‌کرد و اسناد محرمانه‌ ای درباره اقدامات این سازمان گرد آورده بود. او در سال 2013 پس از فرارش به هنگ‌ کنگ این اسناد را در رسانه‌ ها منتشر کرد. گذرنامه اسنودن را باطل کردند و به همین دلیل به مدت یک ماه در فرودگاه روسیه ماند تا مقامات اجازه پناهندگی به او دادند. اقامت او در روسیه تاکنون تمدید شده است.

 

سفارت آمریکا در برلین هم «لانه جاسوسی» نام گرفت

در نوامبر 2013 پس از افشای شنود مکالمات تلفن همراه صدر اعظم آلمان و برملا شدن نقش محوری نمایندگی رسمی آمریکا در برلین در انجام عملیات جاسوسی در این کشور، اشپیگل نوشت:ساختمان سفارت آمریکا در مهمترین منطقه شهر برلین از نظر دستگاه های دولتی و حکومتی به «لانه جاسوسی» و ایستگاه شنود آمریکا در کشور تبدیل شده است.

 

 

براساس اطلاعات محرمانه اشپیگل واحد ویژه ای به نام (SCS) در محل سفارت از مدت ها قبل مشغول به فعالیت بوده است که از نیروهای دوره دیده سازمان سیا و آژانس امنیت ملی تشکیل می شود. واحد جاسوسی مستقر در محل سفارت آلمان در شنود تلفن همراه مرکل نقش محوری داشته است و با قابلیت ورود به شبکه تلفن همراه و همچنین سیستم اینترنت بی سیم، ارتباطات را به طور کامل کنترل و شنود می کرده است.

 

افشاگری‌ های جاسوسی گسترده (2013–تاکنون)

رسوایی افشای جاسوسی گسترده سال 2013 رخدادهایی است که از ژوئن 2013 و پس از آنکه ادوارد اسنودن اسناد محرمانه‌ ان اس ای را منتشر کرد آغاز شده‌ است. این اسناد نشان‌ دهنده جزئیات چگونگی تلاش گسترده آمریکا و انگلیس با همکاری کانادا، استرالیا و نیوزیلند که مجموعه این 5 کشور را «فایو آیز» می‌ گویند) برای نظارت و جاسوسی گسترده، به ویژه از طریق اینترنت است.

 

 

برخی از اسناد منتشر شده نشان می‌ دهد اطلاعات مخابره شده مردم در مقیاسی بسیار وسیع‌ تر از آنچه پیش‌ تر تصور می‌ شد رهگیری و شنود می‌ شود. 

بر اساس اسناد طبقه‌ بندی شده ارائه شده توسط ادوارد اسنودن در رسانه‌ ها، فعالیت‌ های جاسوسی آمریکا و انگلیس نه تنها در مورد کشورهای غیر دوست انجام می‌ شود بلکه در برابر شهروندان خود این کشورها و نیز متحدان آمریکا مانند کشورهای عضو ناتو و کشورهای اتحادیه اروپا صورت می‌ گیرد. پس از آن، اطلاعاتی در رسانه‌ های دیگر مبتنی بر فعالیت‌ های مشابه توسط کشورهای دیگر مانند فرانسه و آلمان گزارش شد.

 

خلاصه‌ ای از شنودهای سازمان امنیت ملی آمریکا(ان اس ای)

در 6 ژوئن 2013 روزنامه گاردین شروع به انتشار یک سری اطلاعات افشا شده توسط یک افشاگر نامعلوم آمریکایی کرد، که چند روز بعد مشخص شد که یک تحلیل‌ گر پیشین سازمان سیا و آژانس امنیت ملی به نام ادوارد اسنودن بوده‌ است. اسنودن یک مخزن اسناد را به دو روزنامه‌ نگار داد، که شامل حدود 20 هزار سند و مدرک بود، که برخی از این اسناد بسیار بزرگ و مفصل بوده و برخی کوچک بودند.

در بیش از دو ماه انتشار این اسناد، مشخص شد که آژانس امنیت ملی آمریکا شبکه‌ ای از برنامه‌ های جاسوسی پیچیده را دایر کرده‌ است، که به کمک آن می‌ تواند مکالمات تلفنی و اینترنتی بیش از یک میلیارد کاربر را در کشورهای مختلف دنیا شنود کند.

 

 

البته مستندات فاش می‌ سازند که بسیاری از برنامه‌ های جاسوسی اطلاعات را مستقیماً از سِروِرهای مرکزی و ستون فقرات‌ های اینترنت جمع‌ آوری می‌کرده‌ اند که همواره اطلاعاتی از کشورهای مختلف را حمل می‌ کنند و مسیریابی می‌ نمایند.

به دلیل شنود از طریق سرورهای مرکزی و ستون فقرات‌ های اینترنت، بسیاری از برنامه‌ های جاسوسی آژانس امنیت ملی همپوشانی دارند و به هم مربوط هستند. این برنامه‌ ها معمولاً به کمک نهادهای آمریکایی مانند وزارت دادگستری آمریکا و اف‌ بی‌ آی انجام شده‌ اند.

علاوه بر این، بسیاری از برنامه‌ های آژانس امنیت ملی با کمک مستقیم سرویس‌ های جاسوسی داخلی و خارجی مانند سازمان‌ های جاسوسی انگلیس و استرالیا و همچنین شرکت‌ های خصوصی بزرگ مخابراتی و اینترنتی مانند «ورایزن کامیونیکیشنز، تلسترا، گوگل و فیس‌ بوک» انجام گرفته‌ است.

یک خبرنگار در مجلس برزیل شهادت داد که حکومت آمریکا از مسئله مبارزه با تروریسم به عنوان دستاویزی برای جاسوسی‌ های پنهان و نامشروع خود استفاده می‌ کند تا با دیگر کشورها در زمینه‌ های تجاری، صنعتی و اقتصادی رقابت نماید.

 

افراد، سازمان‌ ها و کشورهای مورد جاسوسی

آژانس امنیّت ملی آمریکا «اولویت‌ های اطلاعاتی-جاسوسی» را دارای پنج درجه می‌داند: از ۱ (بیشترین اهمیت) تا ۵ (کمترین اهمیت). همچنین 30 کشور را در رده «شخص ثالث» قرار می‌ دهد که با آنها همکاری می‌ کند؛ البته نسبت به آنها جاسوسی هم می‌ نماید:

اولویت 1: کشورهای ایران، چین، روسیه، پاکستان و افغانستان دارای اولویت بالا در فهرست ان اس ای آمریکا هستند.

 

 

اولویت 2: آلمان در میانه اولویت‌ ها در جایگاه کشورهایی مانند فرانسه و ژاپن و بالاتر از ایتالیا و اسپانیا قرار می‌ گیرد.

اولویت 3: سیاست خارجی آلمان، ثبات اقتصادی و عوامل تهدیدکننده نظام اقتصادی کنونی دارای اهمیت 3 است.

اولویت 4: تجاری اسلحه، فناوری‌ های نو، سلاح‌ های متعارف پیشرفته و تجارت بین‌الملل.

اولویت 5: فعالیت‌های ضد جاسوسی و ریسک حمله سایبری (به خصوص از آلمان) تهدیدات مهمی نیستند.

غیرمرتبط: آمریکا اعلام کرده که از نگاه اطلاعاتی-جاسوسی، کشورهایی مانند کامبوج، لائوس و نپال و بسیاری از کشورهای اروپایی مانند فنلاند، دانمارک، کرواسی و جمهوری چک با اهدافش غیرمرتبط هستند.

کشورهای فایو آیز: استرالیا، کانادا، نیوزیلند، انگلیس و آمریکا دارای توافق‌ نامه اطلاعاتی از زمان جنگ جهانی دوم با یکدیگر هستند. این توافقات اعضای آن را از جاسوسی نسبت به یکدیگر بازمی‌ دارد. البته تخطی‌ هایی از این موافقت‌ نامه رخ داده‌ است.

دیگر اهداف جاسوسی، اعضا و حامیان گروه اینترنتی ناشناس و نیز افشاگران بالقوه هستند. به گفته ادوارد اسنودن، خبرنگارانی که منتقد سیاست‌ های آمریکا هستند هم پس از 11 سپتامبر 2001 از اهداف جاسوسی‌ های آژانس امنیت ملی بوده‌ اند.

 

 

اسناد ارائه شده توسط ادوارد اسنودن افشا کرد که سازمان‌ های فراحکومتی زیر از اهداف جاسوسی آژانس امنیت ملی بوده‌ اند:

سازمان اهداف روش‌ ها

 اتحادیه اروپا «شورای اتحادیه اروپا» در بروکسل

نصب دستگاه‌ های شنود مخفی

هک کردن و نفوذ در شبکه‌ های خصوصی مجازی(VPN)

شبیه‌ سازی (کپی کردن) دیسک سخت(Disk cloning)

«نمایندگی اتحادیه اروپا در سازمان ملل» در نیویورک

«نمایندگی اتحادیه اروپا در آمریکا» در واشنگتن دی سی

 سازمان ملل متحد «مقر سازمان ملل متحد» در نیویورک

هک کردن ارتباطات رمزگذاری‌ شده

نفوذ به ویدئو کنفرانس‌ های داخلی که اینها ناقض معاهدات آمریکا با سازمان‌ های جهانی است

آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی در وین.

همچنین آژانس امنیت ملی به عنوان بخشی از عملیات مشترک با سازمان سیا پایگاه‌ های استراق‌سمع و شنود در سفارت‌خانه‌ ها و کنسول‌گری‌ های آمریکا در 80 کشور ایجاد کرده‌ است.

قرارگاه‌ های ناتو هم توسط متخصصان آژانس امنیت ملی برای جاسوسی درباره اتحادیه اروپا به کار گرفته شده‌ است.

 

ایران- «عملیات روبیکون»

در فوریه 2020 رسانه‌ های سوئیسی جزئیات بیشتری از جاسوسی سازمان‌ های اطلاعاتی آمریکا و آلمان از ایران و بیش از صد کشور دیگر را فاش کردند. این عملیات با استفاده از تجهیزات رمزگذاری شرکت «کریپتو» سوئیس چند دهه ادامه داشته است.

    

 

تحقیقات گسترده روزنامه واشنگتن‌ پست و دو شبکه تلویزیونی آلمان و سوئیس (ZDF و SRF) که بخشی از نتایج آن 11 فوریه 2020 منتشر شد، پرده از ماجرایی برداشت که به «عملیات روبیکون» معروف بود و در دنیای جاسوسی بی‌ سابقه خوانده می‌ شود.

در این عملیات سازمان سیا و آژانس اطلاعات فدرال آلمان غربی با استفاده از تجهیزات شرکت سوئیسی کریپتو، که در واقع یک شرکت پوششی در خدمت آنها بوده، چند دهه موفق به رمزگشایی از پیام‌ های محرمانه حکومتی بیش از صد کشور شده‌ اند.

جمهوری اسلامی در دوران جنگ ایران و عراق و شیلی در دوره کودتای ژنرال پینوشه علیه دولت سالوادور آلنده از جمله قربانیان عملیات مشترک سازمان‌ های جاسوسی آمریکا و آلمان بوده‌ اند.

آنچه تازه است گستردگی ابعاد این ماجرا و فعالیت‌ های جاسوسی آمریکا و آلمان در جریان مهم‌ ترین رویدادهای تاریخی از دهه هفتاد میلادی به بعد است.

فهرست مهم‌ ترین رویدادهای تاریخی که در جریان آن سازمان‌ های جاسوسی آمریکا و آلمان با استفاده از تجهیزات شرکت کریپتو به رمزگشایی از پیام‌ های محرمانه کشورهای مختلف پرداخته‌ اند با وقایع شیلی در 1973 آغاز می‌ شود.

در سال 1973 آگوستو پینوشه علیه رئیس جمهور منتخب و چپ‌ گرای شیلی، «سالوادور آلنده» کودتا کرد و قدرت را در دست گرفت. نقش سازمان سیا در این کودتا از سالیان پیش آشکار شده بود اما اکنون مشخص شده که این سازمان با یاری تجهیزات شرکت کریپتو از تمام تحرکات آلنده به خوبی اطلاع داشته است.

 

 

سال 1976 نظامیان آرژانتین قدرت را در دست گرفتند و شکنجه و آزار مخالفان را آغاز کردند و در مواردی آنها را از هواپیما به دریا انداختند. سازمان‌ های جاسوسی آلمان و آمریکا به رغم اطلاع دقیق از این جنایت‌ ها هیچ اقدامی برای افشاگری و جلوگیری از آن نکردند.

سال 1978 «جیمی کارتر» رئیس جمهور وقت آمریکا در کمپ دیوید میزبان سران رژیم اسرائیل و مصر برای امضای قرارداد صلح میان آنها بود. از آنجا که مصر مانند بیش از صد کشور دیگر برای رمزگذاری پیام‌ های خود از دستگاه‌ های شرکت سوئیسی استفاده می‌ کرد، کارتر در تمام مدت از طریق سازمان سیا در جریان مواضع و تصمیم‌ های محرمانه مصر قرار داشت.

 

 

سال 1979 زمان اشغال لانه جاسوسی، ماموران اطلاعاتی آمریکا از طریق تجهیزات شرکت کریپنو که در دوران پهلوی خریداری شده بود پیام‌ های رمزگذاری شده فراوانی از ایران را رمزگشایی می‌ کردند.

سوءاستفاده از تجهیزات شرکت کریپتو در جریان جنگ هشت ساله میان ایران و عراق نیز ادامه داشت و سازمان اطلاعاتی آمریکا اطلاعات محرمانه زیادی را که از این طریق به دست آورده بود در اختیار عراقی‌ ها قرار داد.

در ایران از سال 1992 سوءظن‌ هایی در مورد تجهیزات شرکت سوئیسی وجود داشت که به بازداشت «هانس بوهلر» همکار این شرکت به اتهام جاسوسی و زندانی کردنش برای بیش از 9 ماه منجر شد. 

 

 

آژانس اطلاعات فدرال آلمان برای آزادی همکار شرکت کریپتو حدود یک میلیون دلار به عنوان وثیقه پرداخت کرد.

این بازداشت به عملیات روبیکون ضربه سختی زد؛ بسیاری از کشورها یکی بعد از دیگر استفاده از تجهیزات رمزگذاری شرکت سوئیسی را متوقف کردند و سازمان اطلاعاتی آلمان سال 1993 به همکاری خود با آن خاتمه داد.

در موردی دیگر مرتبط با ایران، اسناد درز کرده از آژانس امنیت ملی آمریکا نشان می‌ دهند «سوزان رایس» سفیر آمریکا در سازمان ملل در سال 2010، از این سازمان برای جاسوسی از اعضای شورای امنیت که به واشنگتن کمک کردند اقدامات ضد ایران خود را انجام دهد تشکر کرده است.

 

 

اسنادی که در کتاب «گِلن گرین‌ والد» روزنامه‌ نگار، با نام «هیچ جایی برای مخفی‌ شدن نیست: ادوارد اسنودن، آژانس امنیت ملی آمریکا و دستگاه نظارتی آمریکا»، چاپ شده‌ است نشان می‌ دهند که رایس از آژانس امنیت ملی آمریکا خواسته است از اعضای شورای امنیت جاسوسی کند «به گونه‌ ای که وی بتواند با ایجاد یک استراتژی» رأی مثبت این اعضا را نسبت به تصویب تحریم‌ های ضدایران بر سر برنامه  هسته‌ ای آن به دست بیاورد. ​

 

کشورهای جاسوس

علاوه بر آژانس امنیت ملی و ستاد ارتباطات دولت سازمان‌ های دیگر کشورهای به نام «فایو آیز» (یعنی فرماندهی اطلاعات نیروهای کانادا، اداره سیگنال‌ های استرالیا و اداره امنیت ارتباطات دولتی نیوزیلند) هم بر اساس معاهده یاری متقابل در جاسوسی که در سال 2010 بسته شد، در این جاسوسی‌ ها و شنودهای گسترده دخیل بوده‌اند. بجز این کشورها اداره اطلاعات فدرال آلمان و وزارت دفاع سنگاپور (مستعمره پیشین انگلیس در منطقه آسیا-اقیانوسیه) هم در این شنودها همکاری داشته‌ اند.

 

 

بر اساس اسناد فوق سری فاش شده توسط ادوارد اسنودن، کشورهای فایو آیز به بیشتر ارتباطات اینترنتی و تلفنیِ جاری در کلّ اروپا، آمریکا و دیگر قسمت‌ های دنیا دسترسی دارند.

گذشته از فایو آیز، بیشتر کشورهای اروپای غربی هم در سیستم شنود آژانس امنیت ملی مشارکت دارند و اطلاعات را با هم به اشتراک می‌ گذارند. البته شریک آژانس امنیت ملی شدن لزوماً یک کشور را از هدف قرار گرفتن توسط آژانس امنیت ملی معاف نمی‌ دارد. 

 

افشاگری‌ های غیر مرتبط با اسنودن

آژانس امنیت ملی محتویات ایمیل‌ هایی که از آمریکا به کشورهای دیگر فرستاده می‌ شود را جمع‌ آوری می‌ کند و آنها را برای وجود کلماتی جستجو می‌ نماید.

اداره پست آمریکا همه پاکت‌ ها (بسته‌ ها، نامه‌ ها و کارت‌ پستال‌ ها) را از بیرون آنها اسکن می‌ کند.

فرانسه برنامه‌ ای هم‌ ارز و معادل «پریزم» دارد.

دولت آلمان هشدار داده که ویندوز 8 دارای یک درب پشتی توکار است که می‌ تواند به مایکروسافت و آژانس امنیت ملی اجازه دهد به بسیاری از دستگاه‌ هایی که ویندوز 8 بر روی آنها نصب شده دسترسی پیدا کنند زیرا ماژول سکوی مطمئن که در بسیاری از دستگاه‌ های دارای ویندوز 8 جاسازی شده‌ است.

 

 

در مارس 2017 ویکی‌ لیکس، هزاران سند محرمانه مربوط به جزئیات بدافزارهایی که سازمان سیا از آنها به‌ طور گسترده برای هک کردن کامپیوترها استفاده می‌ کند را منتشر کرد. سازمان سیا از این «سلاح‌ های سایبری» برای نفوذ به کامپیوترها، گوشی‌ های هوشمند تلفن همراه، لوازم خانگی الکترونیکی از جمله تلویزیون‌ های هوشمند و حتی مودم‌ های اینترنت خانگی استفاده می‌ کند.

برخی از این بدافزارها ساخته خود سازمان سیا هستند. اما در طراحی یک نرم‌ افزار جاسوسی برای نفوذ به تلویزیون‌ های هوشمند ساخت شرکت سامسونگ سازمان اطلاعات داخلی انگلیس(ام‌ آی5) نیز با آمریکا همکاری داشته‌است. سازمان سیا با استفاده از این بدافزار با نفوذ به تلویزیون‌ های هوشمند سامسونگ، سعی در شنود مکالماتی را داشته که افراد نزدیک تلویزیون داشته‌ اند. سخنگوهای سیا و وزارت کشور انگلیس اعلام کردند که در این زمینه اظهارنظری نمی‌ کنند.

در آوریل 2017، ویکی‌ لیکس بخش‌ هایی از جزئیات کد نرم‌ افزارهای جاسوسی سایبری را که سازمان سیا برای پنهان کردن بدافزارهای خود استفاده می‌ کرد منتشر کرد. با استفاده از این اطلاعات امکان ردیابی بدافزارهای سیا برای همه به وجود می‌ آید زیرا نشانه‌ ها و ردپای کدنویسی این سازمان در اسناد اخیر فاش شده‌ است.

 

 

متخصصان امنیت شبکه، این افشاگری را «مخرب‌ ترین افشاگری از لحاظ تکنیکی» می‌ دانند زیرا امنیت سایبری مأموریت‌ های کنونی سیا ممکن است به دلیل این افشاگری‌ ها مختل شوند.

 

جاسوسی آمریکا از مجموعه‌ های پزشکی جهان

اسنادی توسط آژانس امنیت ملی آمریکا منتشر شده است که جزئیات دقیقی از مرکز جاسوسی پزشکی این کشور را افشا نموده است.

یک سند فوق محرمانه نشان می‌ دهد ان اس ای در راستای تلاش برای استفاده از اطلاعات پزشکی، از سال 2003، یک همکاری مشترک را با آژانس اطلاعات دفاعی این کشور (DIA)، شروع کرده است؛ هدف از این همکاری این بوده است که اطلاعات خاص پزشکی را از طریق شنود ارتباطات گروه‌ های پزشکی مستقل، استخراج کند و مورد بهره‌ برداری قرار دهد.

 

 

بر اساس این سند و سایر اسنادی که آن هم توسط «ادوارد اسنودن» افشا شد، جاسوسی پزشکی می‌ تواند شامل مواردی ازین دست باشد: اطلاعات درباره شیوع بیماری‌ های واگیر؛ توانایی یک کشور خارجی در پاسخ دادن به حملات شیمیایی، بیولوژیکی و هسته‌ ای؛ توانمندی‌ های شرکت‌ های دارویی دیگر کشورها؛ پیشرفت‌ ها در تکنولوژی پزشکی؛ تحقیقات دارویی و توانمندی‌ های دولت‌ های مختلف در پدافند پزشکی.

یکی از غیراخلاقی‌ترین مواردی که از آن استفاده شده، مربوط به زمانی است که اطلاعات استخراج شده از دستگاه‌ های پزشکی همراه بیمار مثل دستگاه تنظیم تپش قلب، برای به دام انداختن برخی افراد به کار گرفته شده‌ اند.

 

 

جاسوسی از دیگر کشورها در زمینه تولید واکسن کرونا تازه ترین مورد از جاسوسی در صنعت پزشکی محسوب می شود.

«جان شیندلر» نویسنده و تحلیلگر سابق آژانس امنیت ملی امریکا و استاد امور امنیت ملی دانشکده نیروی دریایی امریکا ادعا می‌ کند مرکز ملی جاسوسی پزشکی این کشور،  تنها مرکز تمام عیار این حوزه در جهان است.