رضا طاهری در کتاب از مروارید تا نفت (شرح مفصل تاریخ عسلویه و شهرستان کنگان) می‌نویسد نام «عسلویه» مرکب است از: عسل + او (= آب) + -ه (پسوند)، و روی هم رفته به معنای «آب عسلی» است. عسلویه در زمان‌های کهن از توابع سیراف کهن محسوب می‌شده‌است.
شهرستان عسلویه یکی از شهرستان‌های استان بوشهر در جنوب ایران است مرکز این شهرستان بندر عسلویه است و شامل ۲ بخش و ۴ دهستان است.
این شهرستان با انتزاع از شهرستان کنگان در مجموع شامل بخش مرکزی با توابع دهستان عسلویه و دهستان اخند و بخش چاه‌مبارک با توابع دهستان چاه‌مبارک و دهستان نای‌بند، در ۱۲ دی‌ماه ۱۳۹۱ توسط هیئت وزیران تصویب و ابلاغ شد.
آلایندگی در عسلویه در برخی روزها به حدی می‌رسد که حتی نفس کشیدن نیز برای اهالی این منطقه سخت و دشوار می‌شود با این وجود آنها چشم انتظار تصویب سند کاهش آلایندگی جنوب استان بوشهر هستند تا از این رهگذر شرایط زیست محیطی منطقه بهبود پیدا کند.
آلودگی‌های زیست محیطی که در مقطعی تنها به دریا و هوا ختم می‌شد اخیر گزارشی های ناشی از ورود به سفره آبهای زیرزمینی عسلویه منتشر شده و همین امر موجی از نگرانی را در بین فعالان زیست محیطی و بومیان منطقه ایجاده کرده است.
تحمل آلایندگی‌ها در عسلویه وقتی دشوار می‌شود که اعتبارات عوارض آلایندگی به عنوان ابزاری برای جبران بخشی از خسارت زیست محیطی منطقه در سال جاری از آنها گرفته شده تا جایی که به گفته رئیس شورای شهر مرکز استان پرداخت عوارض آلایندگی به شهرداری‌های استان به طور کلی متوقف شده است.
یک فعال زیست محیطی گفت: بعد از آلودگی هوا، خاک و دریا، نوبت به آب سفره های زیرزمینی عسلویه رسیده و اگرچه آلودگی آبهای زیرزمینی عسلویه باتوجه به شرایط منطقه اتفاق جدیدی نیست اما این بار علت و نحوه آلودگی کمی متفاوت است.
یوسف صبری افزود: طبق گفته کارشناسان در شرایط معمول آلودگی ناشی از تولید مواد شیمیایی گوناگون قشر سطحی آبرفت‌ها را آلوده می‌کند که به همراه نفوذ ریزش‌های آسمانی یا روان آبهای سطحی به سفره آب زیرزمینی آن منطقه می‌رسد و باتوجه به حرکت بسیار کند آبهای زیر زمینی، باید سال‌های زیادی بگذرد تا آب تحت تأثیر قرار گرفته و آلودگی در چاهی ظاهر شود.
میعانات گازی بجای آب
وی اظهارداشت: در حادثه اخیر یکی از پالایشگاه های گازی پارس جنوبی حجم و کمیت آلودگی به حدی بوده که چاه‌های اطراف ظرف مدتی کوتاه تر از آنچه تصور می‌شود تحت تاثیر قرار گرفته و بجای برداشت آب عملا میعانات گازی توسط ساکنان برداشت می شود.
صبری ادامه داد: بی توجهی و سهل انگاری نفتی‌ها موجب نشت و هدر رفت هزاران مترمکعب میعانات گازی از خطوط انتقال یکی از پالایشگاهها و آلوده شدن سفره آبهای زیر زمینی منطقه عسلویه شده است.
وی عنوان کرد: این امر از این حیث تساهل و بی توجهی تلقی می‌شود که میلیون ها متر مکعب میعانات گازی نشت پیدا می کند و متولیان امر متوجه آن نمی شوند.
صبری اظهارداشت: مگر می شود نشتی یک تا دو سال به درازا بکشد و کسی خبردار نشود؟ مگر ورودی و خروجی خطوط و مخازن ذخیره سازی، اندازه گیری نمی شود که چندین هزار مترمکعب میعانات گازی هدر برود و کسی متوجه آن نشود؟ آن‌هم نه برای یک روز و دو روز بلکه یک الی دو سال و شاید از زمان در سرویس قرار گرفتن خطوط.
وی گفت: مسئله بغرنج تر از آن، کتمان چنین حوادث و اتفاقاتی است حوادثی که بصورت مستقیم و غیر مستقیم با سلامت انسان ها سر و کار دارد.
صبری اظهارداشت: با اینکه موضوع از طریق برخی نهادها در حال پیگیری است و عملیات تخلیه چاه های آلوده آغاز شده اما بنابه گفته کارشناسان، حذف آلودگی یک آبخانه زمانبر و مشکل است و هرگز نمی توان آن را به طور کامل انجام داد بویژه زمانی که میعانات گازی عامل آلودگی باشد چرا که این ماده ممکن است حتی آبهای زیر زمینی را برای همیشه غیر قابل استفاده کند.
وی تصریح کرد: با این وصف اصل پنجاهم قانون اساسی نقض شده اصلی که بارها و بارها در عسلویه نقض شده اما برخورد مناسب و قاطعی با متخلفین صورت نگرفته است.
صبری افزود: اصل یاد شده به صراحت اعلام داشته "فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.
یک کارشناس محیط زیست گفت: اگر ادعا می‌شود که آبهای زیرزمینی عسلویه آغاشته به کاندنسیت گازی است به طور حتم بر یک پایه علمی این موضوع مطرح شده است.
محمد وردیان زاده افزود: کندانس‌های گازی بخاطر گران‌روی بالا، قابلیت جذب پایینی در خاک دارند و امکان نفوذ آنها به سفره‌های آب زیرزمینی کم است.
وی ادامه داد: همچنین در منطقه شاهد نشتی قابل توجهی از معیانات گازی که بتواند این حجم آلودگی را ایجاد نماید نیز نیستیم.
وردیان زاده افزود: در صورت وجود نشتی نیز این حجم از آلودگی را نمی توانند ایجاد کنند مگر اینکه چیز دیگری باشد که این بخش بر مبنای حدس و گمان است و به دلیل داشتن بار حقوقی قابلیت طرح ندارد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان عسلویه گفت: پس از تشخیص وجود مواد هیدروکربنی در چاه‌های آب مربوط به یک آبشرین کن خصوصی که در محدوده سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس واقع شده نمونه برداری انجام و منجر به تشکیل کمیته بحران سازمان منطقه ویژه شد.
شناسایی سه حلقه چاه آلوده به میعانات گازی
مصطفی موذنی افزود: از مجموع پنج حلقه چاه اطراف آبشرین کن سه حلقه چاه آلوده شده که پس از بارندگی‌های اخیر آلودگی به یک چاه دیگر نیز سرایت کرده است.
وی ادامه داد: برداشت آب هم اکنون از چاه غیرآلوده با نظارت دستگاه های ذیربط صورت می پذیرد و همچنین بدلیل برخی تداخل وظایف زیر مجموعه‌های وزارت نفت در منطقه در اسرع وقت درخواست تشکیل کمیته مخاطرات زیست محیطی به فرمانداری عسلویه ارائه شد.
موذنی گفت:همچنین جهت سازماندهی نمونه برداری‌ها و همچنین تخمین گستره نشت،لیست چاه‌های شهرستان از اداره منابع آب منطقه‌ای دریافت و چاه‌های پیرامون نقطه الودگی هر ۱۵ روز در برنامه پایش گذاشته شده است .
وی یادآورشد: تیم نمونه‌برداری توسط اچ.اس.ایی منطقه ویژه، منابع آب، شبکه بهداشت و محیط زیست تشکیل شده که نمونه برداریهای مشترک آنها به صورت منظم انجام و نتایج به شبکه بهداشت درمان ارائه می‌شود.
موذنی اظهارکرد: با بررسیهای فنی صورت پذیرفته محدوده نشت از خط لوله ارسال میعانات گازی به مخازن مشخص و مسدود شده و با تعیین سه نقطه نشت تعمیرات آغاز و هم اکنون یکی از نقاط بطور کامل تعمیر شده است.
وی افزود: پژوهشگاه صنعت نفت طی قراردادی مسئول پاکسازی و انتقال آبهای آلوده از چاه‌ها به پالایشگاه هشتم (فازهای ۲۰ و ۲۱) است و عملیات پاکسازی نهایی پس از اتمام برداشت آبهای آلوده به مواد هیدروکربنی اغاز می‌شود.
آلاینده ها عامل بیماری های تنفسی در عسلویه
متخصص داخلی و فوق تخصص آسم و آلرژی گفت: آلاینده‌های زیست محیطی در شهرستان عسلویه و کنگان از عوامل مهم بیماری‌های تنفسی در استان بوشهر به شمار می‌روند و در سال‌های اخیر شاهد افزایش تعداد بیماران تنفسی در استان هستیم.
دکتر مهرزاد بحتویی افزود: ریزگردها از عوامل مهم ایجاد بیماری‌های تنفسی هستند و در سال‌های اخیر به دلیل افزایش میزان ریزگردها در نقاط مختلف استان، شاهد افزایش بیماران تنفسی در این استان هستیم.
وی ادامه داد: در شهرستان های جنوبی استان بوشهر که میزبان تاسیسات نفت وگاز و پتروشیمی هستند شمار این بیماران به مراتب از نقاط دیگر بیشتر است ومردم عادی در این منطقه از بیماری‌های تنفسی شکایت زیادی می‌کنند که عامل اصلی آن آلاینده های زیست محیطی است.
این فوق‌تخصص آسم و آلرژی ادامه داد: موقعی که بحث آلودگی هوا مطرح می‌شود، بیمارانی که دارای ناراحتی مزمن قلبی هستند حتی الامکان نباید در فضای آزاد به سر ببرند به ویژه در مواقع خاصی از سال که میزان ریزگردها و آلاینده‌های گازی و نفتی افزایش می‌یابد باید مراعات بیشتری کنند.
وی گفت: پژوهشگران زیست محیطی و حوزه بهداشت و درمان باید پژوهش های کلان و کاربردی در این حوزه انجام دهند تا بتوانیم مقابله لازم را با این بیماری انجام دهیم.
بحتویی همچنین بر لزوم توجه مسئولان به کاهش فلرهای گازی برای مقابله با بیماری‌های تنفسی تاکید کرد.
سند کاهش آلودگی هوای عسلویه در انتظار تصویب هیات دولت
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: سند کاهش آلودگی هوا در مناطق جنوبی استان بوشهر به عنوان تکلیف کارگروه کمیته ملی ساماندهی محیط زیست عسلویه تدوین شده و در انتظار تصویب هیات دولت است.
فرهاد قلی نژاد افزود: امید است هرچه‌سریع‌تر این سند تصویب و جهت اجرا ابلاغ شود تا شاهد گام‌های اساسی در برطرف شدن مشکلات محیط زیست منطقه باشیم.
وی ادامه داد: به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست، دستور تشکیل کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای برخی مناطق استان بوشهر به ویژه شهرستان عسلویه صادر و نخستین نشست فروردین ماه سال ۹۸ در استانداری بوشهر برگزار شد.
قلی نژاد اظهارکرد: در این رابطه دستگاه‌های مختلف برنامه‌های مرتبط با حوزه فعالیت و تخصصی به دبیر کارگروه ارائه کردند که در حوزه کاهش آلودگی، سازمان محیط زیست و وزارت نفت موظف به برگزاری نشست‌های موازی و تدوین برنامه نهایی شدند.
وی افزود: در این رابطه برنامه‌های تدوین شده توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر و سند کاهش آلودگی هوای ارائه شده توسط سازمان منطقه ویژه در معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با حضور نمایندگان سایر اعضای کارگروه مورد بررسی و پس از نهایی‌سازی به سازمان برنامه و بودجه ارائه شد.
قلی نژاد عنوان کرد: سازمان برنامه و بودجه سند فوق را به «کمیسیون امور زیربنایی صنعت و محیط زیست» هیات دولت ارجاع داده و در نهایت آن کمیسیون نیز در اواخر آبان ماه سال جاری آخرین نظرات سازمان‌ها را در مورد برنامه در کمیته تخصصی و فرعی جویا شده است که همه سازمان‌ها نظرات نهایی خود را در آذرماه ارائه کردند.
وی یادآور شد: پس از تشکیل کمیته اصلی کمیسیون برنامه‌ها در جلسه هیأت وزیران تصویب خواهد شد.
قلی نژاد افزود: علاوه بر محور اصلی برنامه‌ها یعنی آلودگی هوا، سایر موارد مرتبط با حوزه محیط زیست نیز در این سند گنجانده شده است که در قالب پروژه‌های مربوط به کاهش انتشار دی‌اکسیدگوگرد، کاهش انتشار گازهای آروماتیکی (BTEX)، کاهش مشعل‌سوزی و احداث تصفیه‌خانه فاضلاب‌های پالایشگاهها و پتروشیمی‌ها و مدیریت پسماند ویژه و پایش‌های محیط زیست به ترتیب اولویت در نظر گرفته شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهرگفت: مرکز پایش محیط زیست با تخصیص ۱۰ میلیارد تومان از محل اعتبارات ملی توسط سازمان حفاظت محیط زیست در حال پیگیری و خرید تجهیزات است.
وی ادامه داد: برنامه‌های قابل اجرا برای کاهش مشعل‌سوزی و انتشار دی‌اکسیدگوگرد نیز بر ۲ شرکت نفت و گاز پارس و شرکت مجتمع گاز متمرکز شده است.
وی گفت: فازهای ۱۲، ۱۳، ۱۹، ۲۱-۲۰ و ۲۴-۲۲ در حوزه وظایف شرکت نفت و گاز پارس و پالایشگاه اول تا هفتم در حوزه شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی تقسیم وظیفه شده است.
پرداخت نشدن عوارض حق آلایندگی
رئیس شورای اسلامی شهر بوشهر گفت: از ابتدای سال تاکنون هیچگونه عوارض حق آلایندگی به شهرداری های استان پرداخت نشده است.
ابوذر دهدار افزود: عوارض آلایندگی، برای جبران مشکلات زیست محیطی ناشی از تاسیسات نفتی مستقر در نقاط مختلف استان و حق مسلم مردم استان بوشهر است.
وی اظهارداشت: استاندار و معاون عمرانی استاندار پیگیری‌های خوبی در این زمینه داشته‌اند و مقرر شده به زودی این موضوع حل و عوارض آلایندگی به شهرداری های استان پرداخت شود.
دهدار گفت: بدون شک تحقق این مهم می‌تواند نقش مهمی در ارائه خدمات شهری بهتر به شهروندان داشته باشد.
استاندار بوشهر گفت: اجرای مصوبه رفع آلایندگی عسلویه که از مصوبه‌های سفر سال گذشته هیات دولت به این استان است از خواسته‌های مهم مردم به شمار می‌رود.
عبدالکریم گراوند افزود: انتظار می‌رود وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مطالبه جدی مردم و مسئولان عسلویه که رفع آلایندگی این منطقه است را در هیات دولت با جدیت پیگیری و تا قبل از پایان سال اجرایی شدن این مصوبه مهم در هیات دولت تصویب شود.
وی بیان کرد: در سفر سال گذشته رئیس جمهوری به استان بوشهر ۲ هزار و ۵۴ میلیارد تومان برای اجرای پروژه‌های این سفر تصویب شد که یکی از این مصوبه‌های مهم برطرف کردن مشکل آلایندگی در عسلویه بود.
