جزئیات طرحی برای شفافیت مجلس

به گزارش جماران؛ تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ارائه طرحی به دنبال آن هستند تا شفافیت را در پارلمان ایران هم ساری و جاری کنند اما آیا این تغییر صورت می‌گیرد؟

«شفافیت خوب است اما برای دیگران» این حکایت خانه ملتی است که دائما بر طبل شفافیت می کوبد اما وقتی نوبت به خودش می رسد پای اما و اگر ها هم به میان می آید. هرچند تذکرات اخیر و بحث داغ تحقیق و تفحص از مجلس موضوع شفافیت مالی خانه ملت را بر سر زبان ها انداخته است اما موضوع اتاق شیشه ای و محاسن آن تنها به وضعیت مالی ختم نمی شود بلکه می تواند دامن ارای نمایندگان را هم دربر بگیرد ان هم با این پیش فرض که اگر پرده غیرعلنی از آرای وکلای ملت برداشته شود نمایندگان بابت هر رای، خود را پاسخگو می بینند و این موضوع می تواند کارنامه ای برای تشخیص عملکرد آنها باشد. همانطور که پارلمان برخی کشورها از جمله امریکا، کانادا و حتی تونس این شیوه را در پیش و نتیجه مطلوبی از آن گرفته اند. حالا تعدادی از نمایندگان با ارائه طرحی به دنبال آن هستند تا این علنی شدن را در پارلمان ایران هم ساری و جاری کنند اما آیا این تغییر صورت می گیرد؟

رأی‌گیری در مجلس چگونه است؟

«دستگاه الکترونیکی،علنی با ورقه، مخفی با ورقه، قیام و قعود» اینها روش هایی است که ماده 122 آئین نامه داخلی مجلس آن را برای رای گیری تعیین کرده است. بر اساس تبصره ب این ماده اصل بر رای مخفی است و در مواردی با درخواست ده نفر از نمایندگان درخواست برای علنی شدن آرا به رای گذاشته می شود و چنانچه اهالی خانه ملت به درخواست رای مثبت دهند رای گیری با اسم و علنی خواهد شد. موضوعی که در ماجرای لوایح چهارگانه دولت به کار گرفته شد و 12نفر از نمایندگان درخواست علنی شدن آرا را دادند اما این امر به مزاق دیگر نماینده ها خوش نیامد و همین موضوع باعث شد تا بحث رای علنی منتفی شود.

خاک بر سر نماینده‌ای که می‌ترسد

محمدجواد فتحی نماینده مردم تهران عضو کمیسیون حقوقی و قضایی درباره طرح یک فوریتی درباره شفاف شدن آرا نمایندگان گفت: چنانچه این طرح اعلام وصول و در مجلس تصویب شود قطعا می تواند بالندگی مجلس را به دنبال داشته باشد چراکه نمایندگان خود را در برابر رایی که می دهند مسوول می بینند و مجبور می شوند برای هر طرح و لایحه ای تحقیق کنند.

او ادامه داد: متاسفانه ما قوانینی را در همین مجلس تصویب کردیم که به واسطه آن خسارت های زیادی به کشور وارد شد اما امروز هیچ مسوولیتی متوجه نمایندگانی که در آن مقطع به  ان طرح و لایحه رای مثبت دادند نیست.

او گفت: پایه و اساس موسسات مالی و اعتباری در قانونی ریخته شد که مجلس آن را تصویب کرد و حتی راه برای ورود بانک مرکزی را مسدود کرد. نتیجه ان قانون این شد که امروز چند صد میلیارد خسارت به کشور خورده است.

فتحی در پاسخ به این سوال که آیا این شفافیت آرا می تواند حساسیت شورای نگهبان را نسبت به نمایندگان بیشتر کند گفت: اگر نماینده ای از نظر شورای نگهبان می ترسد باید گفت خاک بر سر آن نماینده.

مخالفان شفافیت در سه طیف مجلس

حسینعلی حاجی دلیگانی از دیگر نمایندگان امضا کننده این طرح است گفت: ما این طرح را به هیات رئیسه تقدیم کردیم و به دنبال ان هستیم تا آن را عملیاتی کنیم اما از آنجایی که خیلی تمایل ندارند شفافیت وجود داشته باشد مخالف این طرح هستند و معمولا بخشی از نمایندگان مقابل این طرح جبهه می گیرند در حالی که لازم است این موضوع برای جامعه تبیین شود به طوری که همه نمایندگان مجبور شوند به آن تن بدهند.

او ادامه داد: از انجایی که به شدت معتقد به بحث شفافیت بودم حضور و غیاب هایم را بر روی سایتم قرار دادم و از هیات رئیسه هم درخواست کردم تا مواردی مانند تعداد تذکرات و محورهای آن را به من بدهند تا جزئیات آن را به اطلاع مردم برسانم.

حاجی دلیگانی در پاسخ به این سوال که شفاف نبودن ایا باعث ایجاد عدم مسئولیت نمی شود گفت: وقتی ما از مبارزه با رانت و فساد می گوییم گام اول آن شفافیت است. وقتی ما به سمت شفافیت حرکت کنیم با بیشتر شدن نظارت عمومی کم کم عرصه برای بروز فساد تنگ می شود.

او درباره اینکه باید برای به تصویب رسیدن این طرح تلاش زیادی کرد گفت: خیلی از نمایندگان با این طرح موافق نیستند و مخالفان را در هر سه طیف می توان مشاهده کرد.

مخالفی که کارنامه بدون رای می خواهد

یکی از مخالفان این طرح علی ادیانی نماینده مردم قائمشهر بود که گفت: من معتقدم به جز مسائل محرمانه مجلس باید در یک اتاق شیشه ای باشند و از هر چیزی که می تواند به شفافیت ختم شود دریغ نکرد و به جد اعتقاد دارم همه چیز باید در منظر دید و رای مردم قرار بگیرد و این اعتقاد پوپولیستی یا برخاسته از آرمانگرایی نیست چراکه این ریشه در قانون اساسی است. وقتی قانون اساسی تصریح می کند مشروح مذاکرات مجلس باید به سمع و نظر مردم برسد همان اصرار قانون بر شفافیت است.

او در پاسخ به این سوال که چقدر علنی شدن آرا می تواند نمایندگان را مسوول و پاسخگو کند گفت: رای گیری بر اساس قوانین مجلس است و طبق قانون باید رای گیری در مجلس به جز مواردی که خود نمایندگان درخواست علنی شدن ان را دارند مخفی باشد. لذا ملاک و معیار ارزیابی نمایندگان را می توان تذکرات پیشنهادات و نطق های آنان قرار داد.

او درپاسخ به این سوال که با معیار قرار دادن نطق و تذکر یعنی حرکت به سمت ظاهرسازی ها و رفتارهای پوپولیستی گفت: من این اعتقاد را ندارم  به نظرم رفتار نمایندگان را می توان در نحوه عملکرد او در مجلس در نظر گرفت و اتفاقا باید مجلس در پایان سال سوم یک کارنامه ای برای نمایندگان صادر کند تا آن کارنامه ملاک ارزیابی مردم شود.

خلاف آئین‌نامه

با وجود انکه زمزمه ها بر سر تصویب یا عدم تصویب این طرح در مجلس به شدت داغ شده است اما صحبت مسعود پزشکیان، نائب رئیس مجلس شورای اسلامی آب پاکی بود بر دست همه متقاضیان شفافیت در زیر سقف هرمی مجلس. او گفت: این طرح مغایر با آئین نامه مجلس است و نمی تواند مطرح شود. به عبارت دیگر ائین نامه صراحتا بیان کرده است ارا باید به صورت غیرعلنی باشد وقتی خلاف این موضوع مطرح می شود مشخص قابل طرح نیست و ابتدا باید قانون آئین نامه را اصلاح کنیم و سپس به بررسی این طرح بپردازیم.

با این تفسیر هرچند هنوز این طرح فرصتی برای مطرح شدن در صحن علنی مجلس پیدا نکرده است اما به نظر می رسد مطرح شدنش هم چندان فرقی در شرایط موجود ندارد و اگر نظر به مخالف آئین نامه بودن از دستور کار خارج نشود باز نمایندگان زیر بار این شفافیت نخواهند رفت.