مراجع مختلف نظرات مختلفی را درباره تراز آب خزر عنوان می کنند به عنوان مثال مرکز ملی مطالعات و تحقیقات آب دریای خزر عنوان می کند که تراز در حال بالا آمدن است در واقع نرخ کاهش تراز متوقف شده و از 18 سانتمیتر در سال به 10 سانتیمتر در سال رسیده است یعنی 8 سانتیمتر در سال بهبود یافته است از سوی دیگر برخی منابع معتقدند که وضعیت تراز همچنان رو به پایین است.
به گزارش جماران؛ نظرات مختلفی درباره تراز آب دریای خزر و تاثیر آن بر خلیج گرگان و تالاب میانکاله مطرح است؛ مرکز ملی مطالعات و تحقیقات آب دریای خزر عنوان می کند تراز آب این دریا در حال بالا آمدن و نرخ کاهش تراز متوقف شده اما از سوی دیگر برخی دست اندرکاران معتقدند تراز آب خزر همچنان رو به کاهش است.
مدتی است خلیج گرگان و تالاب میانکاله در استان گلستان تحت تاثیر نوسانات تراز آب دریای خزر، حدود 6 هزار هکتار و به روایتی دیگر 10 هزار هکتار از مساحت خود را از دست داده است و از آنجا که این حوضه آبی زیستگاه هزاران پرنده بومی و مهاجر است و زندگی اهالی بومی به آن وابسته است، حفاظت از آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
به اعتقاد کارشناسان آن چیزی که برای ادامه حیات خلیج گرگان مسلم است، تداوم اتصال آن به دریای خزر است که دراین راستا نظرات مختلفی مطرح شده که لایروبی و یا احداث کانال برخی از این پیشنهادت است.
دراین راستا ستاد نجات خلیج گرگان و تالاب میانکاله با حضور کارشناسان و متخصصان چندین جلسه برگزار و نظرات را مورد بررسی و کارشناسی قرار داده است که «شهرام فداکار» مدیرکل دفتر سواحل و تالاب های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست روز شنبه درباره تصمیمات آخرین جلسه این ستاد گفت: آخرین جلسه ستاد نجات خلیج گرگان و تالاب میانکاله خرداد ماه با حضور اعضا برگزار شد و آخرین نظرات و پیشنهادات در این زمینه مطرح و مورد بررسی قرار گرفت.
وی افزود: در جلسات قبلی مقرر شده بود که دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان مطالعه ای را بر روی خلیج گرگان انجام دهد که در این جلسه ضمن ارائه آخرین مطالعات، یک سری اطلاعات نیز از سوی مراجع رسمی دو استان مازندران و گلستان و معاونت دریایی سازمان محیط زیست ارائه شد.
فداکار ادامه داد: در گزارشی که دانشگاه گرگان ارائه کرد مطرح شد که خلیج گرگان و تالاب میانکاله به علت شرایط تراز آب دریای خزر در وضعیت اضطرار قرار دارند.
وی گفت: البته مراجع مختلف نظرات مختلفی را درباره تراز آب خزر عنوان می کنند به عنوان مثال مرکز ملی مطالعات و تحقیقات آب دریای خزر عنوان می کند که تراز در حال بالا آمدن است در واقع نرخ کاهش تراز متوقف شده و از 18 سانتمیتر در سال به 10 سانتیمتر در سال رسیده است یعنی 8 سانتیمتر در سال بهبود یافته است از سوی دیگر برخی منابع معتقدند که وضعیت تراز همچنان رو به پایین است.
فداکار افزود: در مطالعه دانشگاه گرگان هم عنوان شد که کاهش تراز همچنان وجود دارد که در نهایت نتیجه گیری شد باید کانال های دهانه خلیج گرگان باز نگه داشته شود تا آب وارد خلیج شود.
وی تاکید کرد: البته تمام این موارد جای بحث و کارشناسی دارد که در این جلسه هم بسیار بحث شد، مثلا گفته شد اگر لایروبی انجام شود تراز آب تالاب میانکاله بالا نمی رود چون به دریای خزر وصل است و تراز خزر هم در حال پایین رفتن است ، یعنی هر چه سطح دریای خزر باشد تالاب هم همان وضعیت را خواهد داشت در نتیجه هر چقدر آب به داخل خلیج وارد کنید و یا کانال حفر کنید فایده ای ندارد و باز تراز تالاب میانکاله به همین شکل خواهد بود چون تابع تراز دریای خزر است.
مدیرکل دفتر سواحل و تالاب های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: برخی هم عنوان می کردند که باید لایروبی انجام شود.
*** انجام عملیات متفاوت در بخش های غربی و شرقی تالاب
وی گفت: در نهایت تصمیم برای خلیج گرگان و تالاب میانکاله این شد که چون دو بخش شرقی و غربی با دو کیفیت زیستگاهی متفاوت هستند اقدامات باید به صورت جداگانه انجام شود یعنی اقدام در ناحیه غربی با ناحیه شرقی متفاوت باشد.
فداکار افزود: در این راستا برای ناحیه شرقی پیشنهاد شد دهانه هایی که خلیج گرگان را به خزر متصل می کنند باز نگه داشته شوند تا همچنان راه ورود آب به خلیج و تالاب میانکاله باز بماند.
وی ادامه داد: برای ناحیه غربی هم پیشنهاد شد تا یک سری اقدامات انجام شود تا دهانه نهرها و رودخانه هایی که از سمت جنوب وارد تالاب می شوند باز نگه داشته شوند تا آب شیرین نهرهایی که قبلا آب تالاب را تامین می کردند وارد شوند که برای این منظور انجام لایروبی پیشنهاد شد و هم اینکه حقابه آن از حوضه های آبخیز تالاب تامین شود.
وی افزود: همچنین عده ای این موضوع را مطرح کردند که باید آب از نکارود به تالاب منتقل شود ؛ البته تمام اینها در حد فرضیه است چون هیچ مطالعه علمی صورت نگرفته تا ثابت کند انتقال آب از نکارود مثلا می تواند مشکل تالاب را حل کند.
مدیرکل دفتر سواحل و تالاب های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در شرایط فعلی تالاب هر چه آب وارد آن شود باز هم تراز ثابت نمی ماند چون دهانه تالاب باز است و آبی که در آن ریخته می شود از طرف شرق خارج و وارد خزر می شود بنابراین عملا افزایش ترازی اتفاق نمی افتد و آن 6 هزار هکتار و به روایتی 10 هزار هکتار از تالاب که خشک شده به زیر آب نخواهد رفت در واقع فقط آب را از یک طرف وارد تالاب می کنیم و از طرف دیگر خارج می شود.
وی اظهار داشت: البته تمام این مسائل قبلا در سازمان آب منطقه ای استان گلستان مطرح و حتی امتیاز دهی شده بودند ، در واقع با قرار دادن در جداول ماتریسی تکلیف طرح ها بر اساس اولویت مشخص شده بود اما چون اعضای ستاد در این دسته بندی به اتفاق آرا نرسیده بودند، دوباره مطرح شد.
فداکار تاکید کرد: اما آنچه مسلم است این است که آن بدنه آبی باقیمانده در تالاب یا در خلیج نیاز به این دارد که به خزر متصل بماند و برای اینکه متصل بماند باید کانال باز باشد حالا چگونگی باز نگه داشتن آنها به مطالعه نیاز دارد تا روش کار و روش فنی آن مشخص شود.
وی با اشاره به اینکه مقرر شد این موضوع به هیات دولت فرستاده شود گفت: اعضا تلویحا به اینکه لایروبی مختصری صورت گیرد رسیدند، سه کانال چپ اوغلی، خزینی و آشوراده آب را وارد خلیج می کند و اینکه کدامشان ارجحیت دارد باید مشخص شود.
فداکار اظهار داشت: البته اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران در ناحیه غرب در حال لایروبی دهانه های نهرها و رودخانه های منتهی به خلیج و تالاب است و اکنون منتظر بازخوردی از این اقدام هستیم که ببینیم آیا نهرها و رودخانه هایی که دهانه آنها در حال لایروبی است می توانند کیفیت لازم را تامین کنند.
*** عجولانه کار کردن بر روی یک اکوسیستم کاملا اشتباه است
وی گفت: از سوی دیگر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات آب دریای خزر عنوان می کند که روند کاهش تراز آب دریای خزر متوقف شده و حتی در حال افزایش است بنابراین با کنار هم قرار دادن این نتایج، فرصت کوتاهی به دست می آید تا بهترین تصمیمات برای نجات خلیج اتخاذ شود.
فداکار اظهار داشت: به صورت کلی در مطالعات قبلی مشخص شد که تالاب میانکاله در شرایط اضطراری قرار ندارد یعنی در وضعیتی نیست که اقدام عاجل بر روی آن انجام شود البته می دانیم که وضعیت خوبی هم ندارد و بخش زیادی از آن خشک شده است.
وی افزود: تالاب میانکاله و خلیج گرگان قبلا هم تجربه خشک شدن را دارد، در سال 1357 کاملا خشک و ارتباطش با خزر قطع شده بود هر چند شرایط فعلی با شرایط 40 سال پیش متفاوت است اما تجربه خشک شدن و قطع ارتباط را دارد و دوباره به حالت اول خودش برگشته است ، اکنون هم پیش بینی ها نشان از افزایش تراز آب خزر دارد که نشان می دهد شرایط رو به اضطرار نمی رود تا اقدام اضطراری انجام شود لذا باید با حوصله بیشتری کار شود.
فداکار تاکید کرد: معمولا بر روی یک اکوسیستم کار کردن با عجله کاملا اشتباه است چون این روند در تالاب میانکاله و خلیج گرگان طی سال ها تکرار می شده و یک منحنی سینوسی داشته، همیشه خشک و دوباره پر آب می شده بنابراین همواره این نوسان وجود داشته است.
وی گفت: به نظر می رسد باید فرصتی حدود یک تا دو ماهه داده شود تا نتایج کارشناسی تر شود، روی بحث لایروبی دقت نظر بیشتری صورت گیرد چون این کانال ها مسیر تردد آبزیان و مسیر ارتباطی بین خزر و خلیج هستند بنابراین انتخاب آنها برای لایروبی بسیار مهم است و هم اینکه تا چه حد دستکاری و چه حجمی فعالیت صورت گیرد و اینکه آیا با این کارها وضعیت بدتر نمی شود، باید تمام اینها مشخص و مدلسازی شود.
فداکار افزود: از سوی دیگر وقتی عنوان می شود که آب از نکارود به تالاب میانکاله در بخش غربی انتقال داده شود باید در نظر داشته باشیم که فاصله بین نکارود تا میانکاله 4 تا 5 کیلومتر است بنابراین اگر قرار باشد انتقال صورت گیرد حالا به شکل کانال یا از طریق لوله ، بسیار انرژی بر و هزینه بر است، از طرفی هم عرصه های متعلق به مردم دستکاری می شوند و باید وضعیت تملک اراضی که تحت تاثیر قرار می گیرند مشخص شود بنابراین به همین سادگی نمی توان اقدام کرد و آب را از رودخانه کشید.
وی با تاکید بر اینکه برای تمام اینها باید یک جواب مشخص و فنی بیرون آید تا تصمیم نهایی گرفته شود گفت: البته انجام هرکاری نیازمند پول است و اکنون نیز اعتبار کافی وجود ندارد و فقط در حد انجام مطالعات است.
فداکار درباره نوسانات تراز خزر گفت: در تراز آب دریای خزر در فصول مختلف همواره نوسان وجود دارد، بر اساس آخرین نتایج بررسی مرکز ملی مطالعات آب دریای خزر اکنون نرخ کاهش از 18 سانتیمتر در سال به 10 سانتیمتر رسیده است یعنی 8 سانتیمتر بهبود یافته است اما پیش بینی ها مختلف است مثلا مرکز مطالعات هواشناسی منطقه ای پیش بینی کرده بود که در سال 2017 تراز خزر افزایش می یابد کما اینکه این اتفاق را مرکز مطالعات دریای خزر هم به شکلی تایید کرد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر دوره خشکسالی هم در کشور تکرار شد چون پیش بینی می کردیم بخشی از حقابه تالاب را وزارت نیرو تامین کند اما به علت فشار خشکسالی بر جامعه محلی و مردم ، تامین آب شرب در اولویت وزارت نیرو است اگر هم قرار است حقابه خلیج تامین شود این کار هم کار ساده ای نیست که بتوانیم از وزارت نیرو بخواهیم بخشی از سهم مصارف را به تامین حقابه اختصاص دهد.
فداکار گفت: پیش بینی می کردیم که تامین حقابه اتفاق بیافتد که متاسفانه تکرار خشکسالی مانع از آن شد ، متاسفانه هر سال هم روند نامناسب ترمی شود تمام اینها مجموعه ای است که به راحتی نمی توان تصمیم گیری کرد باید با دقت بیشتری پیش رویم تا در مدیریت اکوسیستم کار اشتباه دیگری مرتکب نشویم.
