اروپایی‌ها در کنار تمام تلاش‌هایی که تا به امروز برای دستیابی به برجام انجام داده‌اند، باید برای حفظ و حراست آن راهکار سه‌گانه‌ای را اتخاذ کنند.
به گزارش جماران؛ «برجام» تحت‌تاثیر سیاست‌ها و مواضع ترامپ در معرض خطر است. البته آنچه از شواهد برمی‌آید تهدید برجام تنها از جانب دولت ترامپ نیست. مخالفان برجام در داخل ایران نیز بنا بر شواهدی که از نقض آمریکایی برجام ارائه می‌کنند، به‌دنبال نادیده گرفتن آن هستند. هر دو طرف این توافق مدعی هستند که طرف مقابل روح و جسم برجام را نقض کرده است. در این رابطه، دولت ترامپ به‌دنبال بهانه‌ای است تا اعلام کند طرف ایرانی به تعهدات خود در برجام پایبند نبوده است، اقدامی که به گفته‌های منابع آگاه ممکن است در کمتر از 90 روز آینده اتفاق بیفتد. با این حال به عقیده کارشناسان، «برجام» حداقل برای یک‌دهه آینده بهترین توافق ممکن برای هر دو طرف است. در این راستا، رهبران اروپایی قبل از اینکه توافق هسته‌ای به‌دست دولت ترامپ و مخالفان آن در ایران به نابودی کشیده شود، باید سه گزینه سیاستی را در بالاترین اولویت خود قرار دهند.
پایبندی تمامی طرف‌ها؟!
نشریه آمریکایی «بولتن دانشمندان اتمی» در گزارشی درباره از بین رفتن «برجام» هشدار داد و از رهبران اروپایی خواست قبل از اینکه این توافق ازسوی دولت آمریکا و مخالفان آن در ایران به خطر بیفتد چاره‌ای بیندیشند. به گزارش این پایگاه، دولت ترامپ و برخی مخالفان برجام در داخل ایران تهدید جدی برای منافع استراتژیک اروپایی‌ها که به‌واسطه برجام ایجاد شده محسوب می‌شوند. دولت‌های اروپایی پس از سال‌ها توانستند به توافقی صلح‌آمیز و قابل‌بازبینی درباره برنامه‌های هسته‌ای ایران دست یابند. اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن که در مذاکرات هسته‌ای ایران یکی از بازیگران اصلی بودند، به وفاداری کامل ایران به توافق هسته‌ای اذعان دارند. همچنین خود اروپایی‌ها تا به امروز به تمامی مفاد برجام پایبند بوده‌اند. کشورهای اروپایی تحریم‌هایی را که طبق برجام باید لغو می‌شد به‌طور کامل برداشته‌اند. این کشورها همچنین درخصوص برنامه‌های هسته‌ای صلح‌آمیز همچون امنیت هسته‌ای، همکاری‌های لازم را با ایران انجام داده‌اند. کسب‌وکارهای اروپایی نیز پس از برجام بدون هراس از تهدیدات آمریکا، به بازارهای ایران وارد شدند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به قرارداد میان «شرکت نفت فرانسوی توتال» و «شرکت ملی نفت ایران» برای توسعه یکی از فازهای پارس جنوبی اشاره کرد. به نوشته «بولتن دانشمندان اتمی»، ایران نیز تاکنون به روح و جسم برجام کاملا پایبند بوده است. این کشور طراحی رآکتور اراک را تغییر داده است و حجم زیادی از سانتریفیوژ‌های خود را از کار انداخته است. از طرفی به‌رغم بی‌میلی ترامپ و برخی دولتمردانش درخصوص برجام (حداقل در گفته‌هایشان)، آمریکایی‌ها سعی کرده‌اند تاکنون به تعهدات برجامی خود پایبند باشند. شاهد این ادعا هم می‌تواند لغو شدن تحریم‌های هسته‌ای ایران باشد که به‌نظر می‌رسد دولت آمریکا برنامه‌ای برای بازگرداندن آنها ندارد (البته طرف آمریکایی در روزهای اخیر تحریم‌های جدیدی را ضد برنامه‌های موشکی ایران به تصویب رساند). با این حال، با وجود پایبندی کلی هر یک از طرف‌های برجام به تعهدات خود، مواضع ناملایم و ضد ایرانی دونالد ترامپ و برخی چالش‌هایی که منتقدان برجام در ایران به‌وجود آورده‌اند، آینده این توافق ارزشمند را با خطر روبه‌رو ساخته است. به ادعای «بولتن دانشمندان اتمی» این توافق، منافع استراتژیک اروپایی‌ها را حداقل برای یک دهه آینده - منافعی که اشاره به دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای دارد - تامین می‌کند.
برجام «نورچشمی» اروپایی‌ها
توافق هسته‌ای ایران همان اندازه که به اروپایی‌ها تعلق دارد، سهم سایر کشورها نیز هست. کشورهای اروپایی تاکنون به این موضوع اذعان داشته‌اند که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران اثرات ناگواری برای اقتصاد آنها به همراه داشته است، به همین دلیل این کشورها سرمایه‌گذاری‌های سیاسی گسترده‌ای در هر دو زمینه دستیابی و حفاظت از «برجام» انجام داده‌اند. اکنون نیز به وضوح مشخص است که اروپایی‌ها خواهان اجرای تمام و کمال برجام هستند. در حقیقت زمانی دیدگاه کنونی آنها نسبت به برجام تغییر می‌کند که نقض فاحشی از جانب طرف ایرانی مشاهده شود. در این راستا، مجموع عوامل بالا سبب شده‌اند که اروپایی‌ها تمام انرژی خود را صرف متقاعدسازی آمریکا کنند تا پای خود را از توافق هسته‌ای با ایران بیرون نکشد.
راه‌حل سه‌گانه اروپایی برای حفظ برجام
در ادامه تحلیل بولتن دانشمندان اتمی آمده است که اروپایی‌ها در کنار تمام تلاش‌هایی که تا به امروز برای دستیابی به برجام انجام داده‌اند، باید برای حفظ و حراست آن راهکار سه‌گانه‌ای را اتخاذ کنند. در واقع این راهکار سه‌گانه به دولت آمریکا و مخالفان برجام در ایران خواهد فهماند تا زمانی که ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند باشد، اروپا به‌طور کامل به این توافق وفادار خواهد ماند و از آن حراست خواهد کرد. ابتدا، اروپا باید به‌دنبال ایجاد راه‌های مالی امن برای مراوده با ایران باشد. چنین اقدامی از جانب اروپا منافع دوجانبه به‌همراه خواهد داشت؛ کسب‌وکارهای بین‌المللی پس از اجرای برجام به‌دلیل تهدیدهایی که از جانب دولت آمریکا وجود داشته چندان راغب به دادوستد با ایران نبودند؛ درحالی‌که این اقدام اروپایی‌ها می‌تواند تشویقی برای ورود گسترده‌تر کسب‌وکارها به ایران باشد. از طرفی ایجاد کانال‌های مالی امن برای مراوده با ایران به مخالفان تندرو برجام در آمریکا خواهد فهماند که نمی‌توانند نظام مالی بین‌المللی را دستاویزی برای از بین بردن برجام کنند.
دوم، اروپایی‌ها باید آمادگی آن را داشته باشند تا در صورت هر نوع تخلف ایران از قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های بیشتری بر این کشور وضع کنند. این تخلفات باید شامل هر دو بخش محدودیت‌های موشکی و هسته‌ای باشد. دو راهکار ابتدایی که ارائه شد بیانگر آن است که فارغ از هر نوع اقدامی که آمریکایی‌ها در قبال برجام اتخاذ کنند، اروپا به تعهدات خود در این توافق به‌طور کامل پایبند خواهد بود. در نهایت در کنار دو راهکاری که در بالا اشاره شد، اروپایی‌ها باید اقدام سومی را نیز در دستور کار خود قرار دهند. به عقیده کارشناسان غربی، گرچه برجام بهترین ابزار ممکن برای بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای است، اما محدودیت‌های این توافق به مرور زمان کارآیی خود را از دست می‌دهد. بر این اساس در اواسط دهه 2020 ایران می‌تواند غنی‌سازی اورانیوم را در مقیاس‌های بالا دنبال کند؛ بنابراین اروپایی‌ها باید به‌دنبال راه‌حل‌های بلندمدت درخصوص برنامه‌های هسته‌ای ایران باشند.
