سفیر ترکیه در ایران تاکید کرد باوجود اختلاف نظرهای موجود بین ایران و ترکیه در حل بحران سوریه، آنکارا هیچگاه از سیاست هایی که در راستای منزوی کردن ایران بوده، حمایت نکرده است.
به گزارش جماران، «رضا هاکان تکین» سفیر ترکیه در تهران در گفتگویی تفصیلی به بیان مواضع ترکیه در زمینه حمله موشکی سپاه به مواضع داعش در دیرالزور، بحران کشورهای عربی با قطر، نشست آستانه و حل بحران سوریه، همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، همکاری کردها با آمریکا در عملیات رقه و همچنین روابط دوجانبه ایران و ترکیه در زمینه های مختلف پرداخته است.
مشروح این گفتگو را در زیر می خوانید.
*یکشنبه شب سپاه پاسداران ایران در حمله ای موشکی مواضع داعش در دیرالزور را هدف قرار داد، موضع ترکیه نسبت به این اقدام چیست؟
موضع رسمی دولت ترکیه در این باره هنوز اعلام نشده است، اما ما همواره از مبارزه واقعی با تروریسم، بدون تقسیم بندی گروه های تروریستی به تروریسم خوب و بد، دفاع کرده ایم. حمله ایران به دیرالزور دارای ابعاد بین المللی است، در این حمله نقاطی در کشوری دیگر مورد هدف قرار گرفته و برای این کار از آسمان کشور دیگری استفاده شده است.
ما حملات داعش به تهران را به شدت محکوم کردیم و واکنش حاکمیت و مردم ایران را به این حمله به خوبی درک می کنیم. ترکیه نیز بعد از سوریه بیش از هر کشوری مورد حملات داعش قرار گرفته است، در ۲ سال گذشته ما بر اثر حملات داعش ۴۰۰ شهروند خود را از دست داده ایم.
ترکیه در چارچوب عملیات سپر فرات توانسته داعش را از نواحی همجوار مرزهای خود پاکسازی کند و آرزوی ما این است که داعش و دیگر گروه های تروریستی در کوتاه ترین زمان ممکن ریشه کن شوند. این گروه های تروریستی با اقدامات ضد انسانی خود نام اسلام را هم لکه دار می کنند.
*در خبرها آمده است که ترکیه با ۷۱ هواپیما، ۵ هزار تُن محصولات غذایی به قطر ارسال کرده است، در بحران پیش آمده بین برخی کشورهای عربی و قطر، ترکیه چه رویکردی دارد؟
در موضوع بحران قطر ما نمی توانیم از یکی از طرفین حمایت کنیم، ما هم با قطر و هم با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عضو شورای همکاری [خلیج فارس] روابط نزدیکی داریم و نمی توانیم یکی را بر دیگری ترجیح دهیم، اما ما از این بحران شگفت زده شدیم و انتظار این اتفاقات را نداشتیم.
تدابیری که علیه قطر اتخاذ شده، خیلی سخت و سنگین است. در بین کشورهای عضو شورای همکاری که رابطه و پیشینه همکاری بسیار طولانی با یکدیگر دارند معمولا در اینگونه شرایط ابتدا هشدارهایی داده می شود و هماهنگی هایی صورت می گیرد، اینکه بدون هیچ پیش زمینه ای یک باره چنین تصمیماتی اتخاذ شده، ما را شگفت زده کرده است.
بعد از آغاز این بحران ما برای پیدا شدن راه حل و حل این بحران در عالی ترین سطوح تماس های خود را با این کشورها آغاز کردیم، با اقداماتی که علیه قطر صورت گرفته و قطع روابط اقتصادی و سیاسی با این کشور و اخراج شهروندان قطری از این کشورها ما کمک به مردم قطر در چنین شرایط سختی را وظیفه خود می دانیم.
یک سری اتهامات به صورت کلی علیه قطر بیان شده، اما دلایل و اسنادی که اثبات کننده این ادعاها باشد هنوز ارائه نشده است. ما از اقداماتی که در چارچوب شورای همکاری از طرف کویت برای میانجیگری آغاز شده حمایت می کنیم و برای اینکه سطح روابط بین این کشورها به سطح پیشین خود بازگردد از هیچ تلاشی فروگذار نمی کنیم و تاکنون نیز هر تلاشی توانسته ایم، کرده ایم.
در شرایطی که ما با مشکلات و بحران های مختلفی در منطقه دست به گریبان هستیم اینکه بین کشورهای برادر به ویژه در ماه مبارک رمضان چنین بحرانی اتفاق بیفتد، موجب ناراحتی ماست. اصلی ترین دغدغه ما این است که نه تنها در شورای همکاری بلکه از پاکستان تا شمال آفریقا بتوانیم اتحاد و همبستگی را مجددا در جهان اسلام و بین همه کشورهای اسلامی برقرار کنیم.
*با توجه به مخالفت ترکیه با حضور کردها در آزادسازی الرقه در سوریه و همراهی کردها با آمریکا در عملیات احتمالی، موضع ترکیه در این خصوص نهایتا چه خواهد بود؟ یعنی اگر کردهای سوری با آمریکا در عملیات رقه شرکت کنند و در آنجا مستقر شوند آنکارا چه واکنشی خواهد داشت؟
با مشارکت کردها در عملیات رقه مشکلی نداریم، مسئله ما این است که از گروه های تروریستی در این عملیات استفاده نشود. ما در عالی ترین سطح و به دفعات این هشدار را به مقامات آمریکایی داده ایم که استفاده از گروه های تروریستی مانند «پ.ی.د» و «ی.پ.گ» در قالب عملیات های این چنینی منجر به نتایج بلندمدت و مطلوب نخواهد شد، اما آمریکایی ها دیدگاه خود را در این خصوص تغییر نداده اند و ما پاسخ مان به آنها این بوده است که اگر از طرف این گروه ها کوچک ترین حرکتی که امنیت ملی ترکیه را به خطر بیندازد رخ دهد، ما به سخت ترین شکل ممکن به آنها پاسخ خواهیم داد.
ما با کردهای سوریه مشکلی نداریم و معتقدیم که حقوق مشروع، دموکراتیک و مدنی کردهای سوریه مانند دیگر اقشار جامعه باید به رسمیت شناخته شود.
وقتی ما به اقدامات «پ.ی.د» و «ی.پ.گ» نگاه می کنیم، این افراد در اراضی که به دست آورده اند با اعمال وحشت و اقدامات مبتنی بر زور دست به تغییر بافت جمعیتی در این مناطق زده اند و افراد غیرکرد و حتی کردهایی که طرفدار خودشان نیستند را از این مناطق اخراج کرده اند. در رقه تقریبا ۹۷ درصد جمعیت عرب هستند و اگر چنین اتفاقی در رقه هم بیفتند وضعیت سوریه به مراتب پیچیده تر از آنچه که اکنون هست خواهد شد.
*ترکیه در میان کشمکش آمریکا و روسیه در موضوع بحران سوریه به کدامین سو متمایل خواهد شد؟
ما وقتی در خصوص سوریه یا هر کشور دیگری مواضع خود را بیان می کنیم، به دیدگاه های کشورهای دیگر توجهی نمی کنیم. مواضع خود را براساس منافع ملی خودمان و اینکه از چه طریقی می توان صلح ثبات را به منطقه بازگرداند و با کدام سیاست ها می توان بحران و مشکلات منطقه را حل کرد، اتخاذ می کنیم.
آمریکا بیش از ۶۰ سال است که از متحدان ما محسوب می شود و ما در حوزه های مختلف روابط نزدیکی با این کشور داریم، با روسیه نیز همینطور. به ویژه در حوزه های اقتصادی و انرژی ما روابط نزدیکی با روسیه داریم و این کشور از شرکای مهم و بزرگ ما در حوزه انرژی محسوب می شود.
ما با روسیه در چارچوب مذاکرات آستانه که از دسامبر سال گذشته آغاز شد، با همراهی ایران همکاری های نزدیکی در بحث حل بحران سوریه داشته و داریم. در بحران سوریه ما هم با روسیه و هم با آمریکا اشتراکات و اختلاف نظرهایی داریم اما با حسن نیت روابط خود را با هر دو کشور ادامه می دهیم و خواست ما این است که در کوتاه ترین زمان ممکن بحران سوریه پایان یابد و صلح و ثبات در این کشور حاکم شود.
*ترکیه، ایران و روسیه از ابتدا بازیگران اصلی مذاکرات آستانه بوده اند و آمریکا نقش کم رنگی در این مذاکرات داشته، روس ها عدم مشارکت آمریکا را مخالفت این کشور با حضور ایران می دانند و برای اثبات ضرورت حضور ایران در حل بحران سوریه تاکنون تلاش های زیادی انجام داده اند، موضع ترکیه در این خصوص چیست و در مذاکرات آنکارا و واشنگتن تا به حال آیا درباره نقش ایران در حل بحران سوریه رایزنی صورت گرفته است؟
ما همواره با سیاست هایی که در راستای منزوی کردن ایران بوده است، چه در آستانه و چه پیش از آن مخالفت کرده ایم. حتی اگر دیدگاه هایمان در خصوص یک مسئله با ایران کاملا متفاوت باشد هم هیچگاه از منزوی شدن ایران حمایت نمی کنیم، بلکه همواره معتقد بوده ایم که ایران باید در روند های موجود بین المللی حضور داشته باشد و این مسئله در خصوص آستانه و دیگر مسائل مربوط به سوریه نیز صدق می کند. حتی در دوره ای که به بهانه پرونده هسته ای فشار های سنگینی به ایران اعمال می شد، سیاست ما این بود و از ایران حمایت می کردیم.
در مورد سوریه اختلاف نظرهای جدی بین ایران و ترکیه وجود دارد، اما با وجود این ما هیچ وقت کانال های مذاکره با ایران را قطع نکرده ایم بلکه در بالاترین سطوح همواره به رایزنی با ایران ادامه داده و سعی کرده ایم دیگر کشورها را نیز تشویق کنیم که روند مشابهی را در پیش بگیرند.
نشستن بر سر میز مذاکره و جذب یک کشور در مذاکرات بین المللی به معنای تایید سیاست ها و مواضع آن کشور در خصوص آن مسئله نیست، هدف اصلی این است که از راه مذاکره بر پایه حداقل اشتراکات، اختلافات موجود را به حداقل و اشتراکات را به حداکثر برسانیم.
هر سه کشور ترکیه ایران و روسیه کشورهای تضمین کننده نشست آستانه بوده و در این مذاکرات مسئولیتی را به عهده دارند تا بتوانند از نفوذ خود را در بین طرفین درگیر در بحران سوریه به نحو موثری استفاده کنند.
*موضع ترکیه در خصوص برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان عراق چیست؟
ما این امر را درست نمی دانیم و معتقدیم این اقدام اشتباه است. یکی از اصول پایه ای ما در سیاست های منطقه ای حفظ تمامیت ارضی تمام کشورهاست، به ویژه در شرایطی که مبارزه بزرگی علیه داعش در منطقه در حال انجام است، معتقدیم که این اقدام و اقداماتی این چنینی موجب تضعیف سیاست های مبارزه با داعش می شود، منطقه به تنش های جدید نیاز ندارد و به اندازه کافی دچار تنش است.
برادران کرد ما در عراق ممکن است یک سری انتظارات مشروع، دغدغه ها و مشکلاتی در ارتباط با دولت مرکزی عراق داشته باشند، اما ما معتقدیم که با اجرای کامل قانون اساسی عراق و تقویت سیستم فدرال و کارآمد کردن ارتباط بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان این مسائل قابل حل است.
*عملیات های نظامی علیه پ.ک.ک تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ آیا در آینده می توان شاهد فرایند صلح با این گروهک بود؟
این مبارزه تا شکست نهایی پ.ک.ک ادامه خواهد داشت، ما انتخابی غیر از مبارزه با پ.ک.ک نداریم. روند صلح جدیدی می تواند اتفاق بیفتند، اما پیش شرط آن این است که این گروه به طور کامل سلاح های خود را کنار بگذارد و راه بازگشت به اقدامات خشونت آمیز را برای خود ببندد، روند صلح جدید زیر سایه اسلحه ها امکان پذیر نیست.
*دلایل اصلی تغییر سیستم حکومتی ترکیه از پارلمانی به ریاست جمهوری چه بود؟ آیا بندهای موجود در قانون اساسی جدید موجب به حاشیه رانده شدن نقش پارلمان در این کشور نمی شود؟
اصلی ترین هدف رفراندوم کارآمد کردن سیستم دولت بود، پیش ازاین سیستم ما مبتنی بر قدرت دوگانه ای بود که هم نخست وزیر و هم رئیس جمهور حضور داشتند و این امر مشکلاتی را به وجود می آورد و با توجه به اینکه ما در چند سال گذشته یک حزب حاکم «عدالت و توسعه» را داشتیم و کم و بیش سیستم بدون مشکل توانسته بود کار خود را انجام دهد، اما باز هم مشکلاتی وجود داشت. در قانون گذاری جدید باز هم تفکیک قوا وجود دارد و مجلس گذشته از قدرت قانون گذاری قدرت کنترل و بازرسی قوه اجرائیه را نیز خواهد داشت.
*حمایت آمریکا از کردهای سوریه (پ. ی. د) و همچنین خودداری این کشور از استرداد فتح الله گولن چه تأثیری را در روابط ترکیه و آمریکا خواهد داشت؟
بعد از اقدام کودتا در ۱۵ جولای سال گذشته سریعا درخواست خود را مبنی بر استرداد فتح الله گولن به مقامات آمریکایی اعلام کردیم و پس از آن نیز در عالی ترین سطوح و همچنین در سفر اخیر رئیس جمهور ترکیه به واشنگتن این درخواست خود را تکرار کردیم. آمریکایی ها عنوان کردند که این یک روند حقوقی است و نمی توانند مستقیم در آن دخالت کنند. با وجود اینکه ما مستندات زیادی را در این خصوص به آمریکایی ها دادیم، آنها حتی حاضر نشدند اقدامات پیشگیرانه در این خصوص انجام دهند.
کودتای ترکیه حادثه کوچکی نبود ۲۵۰ نفر از شهروندان ما جان خود را از دست دادند، مجلس ترکیه بمباران شد، اما آمریکایی ها حتی اقدامات پیشگیرانه در حد بازداشت فتح الله گولن را نیز انجام ندادند و وی الان در آمریکا آزادانه به فعالیت های خود ادامه می دهد و این حداقل انتظار ما در موضوعی که برای ما حساسیت زیادی دارد از یک متحد خود یعنی آمریکا بود که آنها به این درخواست تاکنون پاسخی نداده اند و این امر می تواند تاثیرات منفی بر روابط ما با این کشور داشته باشد.
در خصوص حدود ۱۶۰ نفر که با سازمان تروریستی گولن مرتبط هستند و از جمله خود گولن فراخوان داده شده است که اگر در مدت زمان مشخص شده به کشور بازنگردند و در مقابل عدالت پاسخگو نباشند، تابعیت آنها لغو خواهد شد، هنوز تابعیت این افراد لغو نشده و تنها در فراخوانی این موضوع را به آنها اعلام کرده ایم.
*با توجه به مشکلات موجود در روابط ترکیه و اتحادیه اروپا آیا امیدی به از سرگیری مجدد مذاکرات برای پیوستن ترکیه به این اتحادیه وجود دارد؟
ما درخواست خود برای عضویت در اتحادیه اروپا را هیچگاه از دست نداده ایم اما این اتحادیه اروپا است که خیلی مایل به عضویت ما نیست.
در ۱۵ سال گذشته ترکیه جهش بزرگی در حوزه اقتصاد داشته است و تقریبا به طور متوسط رشدی ۵ درصدی را در حوزه اقتصاد همواره داشته ایم و این رشد را بدون عضویت در اتحادیه اروپا محقق کرده ایم.
ما میخواهیم عضو اتحادیه اروپا شویم، اما برای این عضویت التماس نمی کنیم. اگر حاضر باشند در یک شرایط برابر شریک جدیدی را بپذیرند، ما هم می خواهیم که عضو این اتحادیه شویم. اگر این امر محقق نشود ما به راه خود در راستای توسعه و پیشرفت ترکیه ادامه می دهیم. ما باور داریم که با عضویت در اتحادیه اروپا باری بر دوش این اتحادیه نخواهیم بود بلکه کمکی برای آنها خواهیم بود و انتظار داریم که اعضای این اتحادیه نیز این موضوع را درک کنند.
*سال گذشته و ۱۰ روز پس از کودتای ترکیه در گفتگویی که با شما داشتم روند بازداشتها بعد از کودتا را طبیعی خواندید و گفتید بازداشت ها تا پاکسازی نهادهای ترکیه از لوث نفوذ سازمان تروریستی گولن ادامه می یابد، اکنون حدود ۱۱ ماه از کودتا می گذرد و این بازداشت ها هنوز ادامه دارد، آیا هنوز به سطح مورد نظر و اطمینان خاطر از پاکسازی نهادهای دولتی از افراد وابسته به گولن دست نیافته اید؟
سازمان تروریستی فتح الله گولن یک سازمان متفاوت و استثنایی است و شباهتی به تعریفی که ما از سازمان های تروریستی داریم ندارد، این افراد بسیار پنهان کار هستند و سال ها توانسته اند در سایه این پنهان کاری به زندگی منافقانه خود ادامه دهند.
مقامات قضایی ما تمام تلاش خود را می کنند تا نهادهای ترکیه از وجود افراد وابسته به این سازمان پاک شود، اما هنوز هم با گذشت ۱۱ ماه افراد مرتبط با این سازمان را شناسایی میکنند.
میتوانیم بگوییم که بخش اعظمی از این افراد شناسایی و دستگیر شده اند، اما دلیل اصلی اینکه این روند پاکسازی تاکنون به درازا کشیده، ویژگی پنهان کاری و ساختار منافقانه این سازمان است.
سازمان تروریستی گولن شکست خورده است و امکان هیچ تحرکی در ترکیه ندارند، حاکمیت و مردم ترکیه پاسخ محکمی را در ۱۵ جولای و بعد از آن به این افراد داده اند و باقی مانده این افراد نیز به زودی از نهادهای حاکمیتی ترکیه پاکسازی خواهند شد.
*در خصوص گسترش مناسبات اقتصادی هدف‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری بین ایران و ترکیه در نظر گرفته شده، هم اکنون روابط اقتصادی تهران و آنکارا در چه سطحی است و چه میزان به این هدف دست یافته ایم؟ همچنین کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور پس از ۲ سال تاخیر از سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرده، این کمیسیون تا به حال چه دستاوردهایی داشته است؟
متاسفانه ما در حال حاضر از هدف ۳۰ میلیارد دلار که مشخص شده است دور هستیم و در ۲ سال گذشته متوسط حجم تجارت دو کشور حدود ۱۰ میلیارد دلار بوده است و در حال حاضر به یک سوم از این هدف دست یافته ایم، اما در شرایطی نیستیم که بخواهیم ناامید باشیم و در هر دو کشور زمینه های همکاری وجود دارد و تلاش برای گسترش فعالیت های اقتصادی در حال انجام است.
یکی از ساز و کارهایی که در روابط تجاری بین دو کشور پیش بینی شده و هم اکنون در حال انجام است، موافقتنامه تجارت ترجیحی است که از سال ۲۰۱۶ اجرایی شده و در حال حاضر برای ترکیه ۱۴۰ قلم کالا و برای ایران ۱۲۰ قلم کالا در لیست های مرتبط با این موافقتنامه وجود دارد و تجارت ما در حوزه اقلامی که در این لیست قرار دارد در این مدت ۴۰ درصد افزایش داشته است و این نشان می دهد که ما اگر بتوانیم اقلام این لیست ها را افزایش دهیم، به نفع هر دو کشور است.
به دلیل موضوعاتی که در هر دو کشور وجود داشته ما در امر گسترش روابط کمی کند پیش رفته ایم، هم در روابط اقتصادی و کمیسیون مشترک و هم در دیدارهای دو جانبه مقامات دو کشور.
اکنون در ترکیه رفراندوم با موفقیت برگزار شد و ما در دو سال آینده انتخاباتی نخواهیم داشت، در ایران نیز انتخابات ریاست جمهوری برگزار و آقای روحانی مجددا انتخاب شد و در حال حاضر هم ایران و هم ترکیه در سیاست داخلی وارد دوران باثباتی شده اند. ما تلاش خواهیم کرد با تمرکز بر موضوعات اقتصادی روابط دو کشور را در ساله های پیش رو فعال تر کنیم.
در هفته های آینده وزیر اقتصاد ما سفری به ایران خواهد داشت، وی علاوه بر وزارت اقتصاد رئیس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکیه و همتای آقای واعظی در ایران است، زمان برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی در این سفر قطعی خواهد شد.
همچنین سفرهای متقابل روسای جمهور دو کشور تبدیل به یک سنت حسنه بین دو کشور شده است و در سال ۲۰۱۵ آقای روحانی سفری به ترکیه داشتند و پس از آن رئیس جمهور ترکیه به ایران آمد و در بهار سال پیش نیز آقای روحانی سفری به آنکارا داشت و ما تلاش داریم در سال جاری رئیس جمهور اردوغان سفری به ایران داشته باشد و برگزاری کمیسیون اقتصادی مشترک زمینه ساز سفر اردوغان به ایران نیز خواهد بود. در چارچوب این سفر چهارمین نشست شورای عالی همکاری بین دو کشور نیز برگزار خواهد شد.
بعداز برگزاری مراسم تحلیف آقای روحانی و تشکیل کابینه جدید در دو ماه آینده تلاش های ما برای برنامه ریزی این سفر سرعت خواهد گرفت و استارت این برنامه ریزی از سفر وزیر اقتصاد به ایران زده خواهد شد. زمان قطعی سفر اردوغان مشخص نیست، اما به احتمال زیاد در پاییز این سفر صورت خواهد گرفت.
*سال گذشته از وجود مشکلات و برخی از محدودیت های بانکی بر سر راه گسترش مناسبات اقتصادی صحبت کردید، آیا آن مشکلات هنوز پا برجاست؟
مشکلات بانکی موجود فراتر از رابطه دو جانبه بین ایران و ترکیه است، محدودیت های بانکی که به واسطه تحریم های ایران اعمال می شد، با وجود اینکه بخشی از آنها بعد از اجرایی شدن برجام رفع شده است، اما هنوز تحریم هایی که آمریکا علیه ایران اعمال می کند حتی اگر به صورت مستقیم تاثیری بر این روابط نداشته باشد، موجب می شود که بانک های بزرگ در همکاری با ایران محتاطانه عمل کنند و مشکلات بانکی هنوز سر جای خود است.
انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا نیز موجب شده که نتوان خیلی خوش بینانه به این موضوع نگاه کرد، اما ما تلاش های خود را فراتر از این محدودیت ها انجام می دهیم و یکی از راه های عبور از این محدودیت ها تجارت بر اساس پول های ملی دو کشور است که ما در حال تلاش در این زمینه هستیم.
همچنین افزایش تعداد بانکهای ایرانی موجود در ترکیه و همچنین تشویق بانک های بزرگ ترکیه برای همکاری با ایران از دیگر تلاش هایی است که ما در زمینه رفع مشکلات بانکی انجام داده ایم و امیدواریم در آینده به نتایج مثبتی در این زمینه دست یابیم.
