یکی از خوان‌هایی که این روزها بخش خصوصی هم آن را بر سر راه اشتغال گذاشته، ارائه مدارک عدم سوءپیشینه است.
به گزارش جماران برای انتخابات ریاست جمهوری مدارک خاصی لازم نبود، حتی سوءپیشینه. این بود که برخی با وجود گذراندن دوره محکومیت کیفری و یا محو نشدن اثر محکومیت کیفری آنها برای نشستن بر مسند ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کردند. اما برای انتخابات شورای شهر باید مدارک زیادی از جمله عدم سوءپیشینه ارائه کرد. گاهی برخی سفارتخانه‌ها هم این برگه باارزش را طلب می‌کنند. برای استخدام در سازمان‌های دولتی و مجموعه تابعه آن باید از هفت‌خوان رستم رد شد. بعد از هفت‌خوان باید منتظر ماند تا اجازه استخدام صادر شود و بعد از مدت‌ها قرارداد و پیمانی بودن تغییر وضعیت داده و استخدام شد. اما یکی از خوان‌هایی که این روزها بخش خصوصی هم آن را بر سر راه اشتغال گذاشته، ارائه مدارک عدم سوءپیشینه است.
برای گرفتن عدم سوءپیشینه باید اصل و کپی شناسنامه، اصل و کپی کارت ملی، یک قطعه عکس جدید رنگی تمام رخ زمینه سفید بدون عینک (برای خانم‌ها بدون آرایش)، معرفی نامه از محل کار و یا تکمیل فرم درخواست، همراه داشتن کد پستی 10 رقمی به همراه آدرس کامل پستی و پرداخت 25 هزار تومان (به حساب نیروی انتظامی‌و ذیحسابى دادگسترى استان تهران) به دفاتر پلیس +10 مراجعه کرد. بعد از مدتی عدم سوءپیشینه یا سوءپیشینه به نشانی ارائه شده ارسال خواهد شد. آن هم اگر دفتر خدمات الکترونیک وظیفه‌اش را درست انجام داده باشد وگرنه باید برگردی به همان راه اول.
سجل کیفری مشخص کننده سوءپیشینه
هوشنگ پوربابایی در مورد سوءپیشینه می‌گوید: «سوءپیشینه را قانونگذار در سال 1366 تحت عنوان «قانون تعریف محکومیت‌های موثر در قوانین جزایی» مصوب کرده است. ماده واحده‌ای در قانون وجود دارد که اعلام می‌کند چه اشخاصی محکومند و محکومیت‌هایشان موثر هست یا خیر؟ برابر آن قانون در صورتی که چنین حکمی‌از مراجع قانونی صادر میشد، از تصدی مشاغل دولتی یا عمومی‌ممنوع بودند.»وی با اشاره به محکومیت‌هایی که قانونگذار در همان سال 1366 به عنوان محکومیت‌های موثر برشمرده، می‌افزاید: «کسانی به حد شرعی محکومیت داشتند، محکومیت‌های موثر داشتند. یعنی 9حدی که قانون مجازات اسلامی‌آورده شد؛ مثل زنا، شرب خمر، قتل، محاربه، فساد فی‌الارض و... کسانی که محکوم می‌شدند به قتل یا نقص عضو، کسانی که جرائم عمدی به حبس بیش از یک سال محکوم و کسانی که به جزای نقدی (000/000/2) دو میلیون ریال یا بالاتر محکوم می‌شدند یا کسانی که 2 بار در جرائم عمدی مثل سرقت، کلاهبرداری، اختلاس و... محکومیت داشتند، در زمره محکومیت‌های موثر قرار می‌گرفتند. این قانون تصویب شده بود و کسانی که به این مجازات از حقوقی که قانونگذار قید کرده بود، محروم می‌شدند، در حقیقت محرومیت اجتماعی. سابق بر این معمولا رویه این بود که فردی که بازداشت میشد مشخصات فردی‌اش در زندان اخذ میشد و به اداره سجل کیفری ارسال میشد و در آنجا به عنوان کسانی که مجرمند یا محکومیت دارند، مطرح میشد. این رویه وجود داشت مگر اینکه بعد از صدور حکم تبرئه آنها به سجل کیفری مراجعه و با توجه به حکمی(تبرئه یا محکومیت کمتر از محکومیت قید شده در قانون) که صادر شده بود را ارائه کرده و محکومیت خود را غیرموثر می‌کردند و سوءپیشینه آنها در اداره سجل کیفری پاک میشد.»این استاد دانشگاه با اشاره به قانون مجازات اسلامی‌جدید که در سال 1392 تصویب شده، تاکید می‌کند: «طبق این قانون شرایط و موارد تغییر داده شد و مجازات حد و حدود را به کار برد و قصاص را هم اضافه کرد اما درجه محکومیت نقدی را به (5.500.000) پانصد و پنجاه میلیون ریال افزایش داد. یعنی اگر در صورتی که محکومیت‌شان بیش از آن مبلغ باشد، محکومیت موثر محسوب می‌شود.»
پوربابایی در ادامه می‌افزاید: «اما قانونگذار اعلام کرده که اگر سلب حیات، قصاص یا نقص عضو دارد دادسرا موظف است برای آنها پرونده شخصیت هم تشکیل دهد که در خصوص سوءپیشینه اثر حقوقی ندارد.»به گفته وی؛ اساسا با توجه به این میزان مجازات‌ها کسانی که مرتکب جرائم عمدی یا حدی، فساد فی‌الارض، خیانت در امانت، اختلاس و کلاهبرداری می‌شوند براساس موازین ادارات دولتی نمی‌توانند مسئولیت‌های دولتی یا عمومی‌بگیرند. زیرا این جرایم به نوعی جنبه عمومی‌جرم را هم دارند.»
این وکیل پایه یک با اشاره به این که بدحجابی در سوءپیشینه اثری ندارد، می‌گوید: «حتما باید سوءپیشینه وجود داشته باشد. زمانی که یک نفر مستخدم مراجع عمومی‌یا دولتی می‌شود باید دید که سابقه ارتکاب جرم دارد یا خیر؟ زیرا حقوق عمومی، اموال و حقوق دولتی به این فرد سپرده می‌شود و این فرد باید از لحاظ صلاحیت اخلاقی و اجتماعی دارای امتیازاتی باشد که بتوان به او اعتماد کرد بنابراین حتما احراز سوءپیشینه نیاز است.»
**
حذف محکومیت‌های تعزیری
آیا محکومیت‌های تعزیری تا آخر عمر با یک نفر می‌مانند و او را در جامعه با برچسب مجرم می‌شناسند؟ اصلا راه خلاصی از سوءپیشینه چیست؟ ماده 25 قانون مجازات اسلامی‌این سوال را پاسخ داده است. فردی که دوره محکومیت خود را به اتمام رسانده نمی‌تواند تا آخر عمر برای یک اشتباه مجازات شود. در این قانون آمده؛ در کلیه محکومیت‌های تعزیری و بازدارنده حاکم میتواند اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را با رعایت شرایط زیر از دو تا پنج سال معلق نماید یا قسمتی از مجازات را با رعایت شرایط زیر از دو تا پنج سال معلق نماید.
الف- محکوم علیه سابقه محکومیت قطعی به مجازات‌های زیر نداشته باشد.
1-محکومیت قطعی به حد.
2- محکومیت قطعی به قطع یا نقص عضو.
3- محکومیت قطعی به مجازات حبس به بیش از یک سال در جرایم عمدی.
4-محکومیت قطعی به جزای نقدی به مبلغ بیش از دو میلیون ریال.
5-سابقه محکومیت قطعی دوبار یا بیشتر به علت جرمهای عمدی با هر میزان مجازات.
ب- دادگاه با ملاحظه وضع اجتماعی و سوابق زندگی محکوم علیه و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را مناسب نداند.
تبصره- در محکومیت‌های
غیر تعزیری و بازدارنده تعلیق جایز نیست مگر در مواردی که شرعا و قانونا تعیین شده باشد.
ماده 26- در مواردی که جزای نقدی با دیگر تعزیرات همراه باشد جزای نقدی قابل تعلیق نیست.
ماده 27- قرار تعلیق اجرای مجازات ضمن حکم محکومیت صادرخواهد شد و مجرمی‌که اجرای حکم مجازات حبس او تماما معلق شده اگر بازداشت باشد به دستور دادگاه فورا آزاد میگردد.
ماده 28- دادگاه جهات و موجبات تعلیق و دستورهایی که باید محکوم علیه در مدت تعلیق از آن تبعیت نماید در حکم خود تصریح و مدت تعلیق را نیز بر حسب نوع جرم و حالات شخصی مجرم و با رعایت مدت مذکور در ماده 25 تعیین می‌کند.
ماده 29- دادگاه با توجه به اوضاع و احوال محکوم علیه و محتویات پرونده میتواند اجرای دستور یا دستورهای ذیل را در مدت تعلیق از محکوم علیه بخواهد و محکوم علیه مکلف به اجرای دستور دادگاه است.
1- مراجعه به بیمارستان یا درمانگاه برای درمان بیماری یا اعتیاد خود.
2- خودداری از اشتغال به کار یا حرفه معین.
3- اشتغال به تحصیل در یک موسسه فرهنگی.
4- خودداری از تجاهر به ارتکاب محرمات و ترک واجبات یا معاشرت با اشخاصی که دادگاه معاشرت با آنها را برای محکوم علیه مضر تشخیص میدهد.
5- خودداری از رفت وآمد به محل‌های معین.
6- معرفی خود در مدت‌های معین به شخص یا مقامی‌که دادستان تعیین می‌کند.
تبصره- اگر مجرمی‌که مجازات او معلق شده است در مدت تعلیق بدون عذر موجه از دستور دادگاه موضوع این ماده تبعیت ننماید بر حسب درخواست دادستان پس از ثبوت مورد در دادگاه صادرکننده حکم تعلیق، برای بار اول به مدت تعلیق مجازات او یک سال تا دو سال افزوده می‌شود و برای بار دوم حکم تعلیق لغو و مجازات معلق به موقع اجرا گذاشته خواهد شد. بنابراین راه بازگشت به جامعه و چرخه اشتغال برای کسانی که اشتباه کرده‌اند با اثبات در پروسه‌های زمانی وجود دارد.
لازم به ذکر است کلیه محکومیت‌های کیفری کودکان و نوجوانان مشمول محکومیت موثر و سوءپیشینه کیفری آنها نمی‌شود.
