کارگردان فیلم «آوانتاژ» می‌گوید: موضوع دردآور این است که کارتن خوابی تبدیل به یک سبک زندگی می‌شود و فرد کاملا به آن عادت میکند. این بحران شخصیتی در بسیاری از افراد از بیماری اعتیاد ویرانگرتر است.
به گزارش جماران، تا همین چند سال قبل نگاه و دید مردم نسبت به افراد معتاد به مواد مخدر بسیار منفی و سیاه بود، اما پس از فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی جامعه نسبت به این موضوع، شاهد تغییر این نوع نگاه بودیم. درمان چنین افرادی تنها محدود به اراده شخص مصرف‌کننده نیست و در این بین خانواده و جامعه نقشی تعیین‌کننده ایفا می‌کنند. بعضی از این افراد و همچنین کسانی که از عهده مخارج ابتدایی زندگی خود برنمی‌آیند، به کارتن‌خوابی روی می‌آورند. معضلی که حتی در کشورهای پیشرفته هم وجود دارد و در جامعه خودمان نیز با آن روبرو هستیم. محمد کارت، کارگردانی که ساخت چند فیلم مستند نظیر «معلق»، «بختک» و «خون مردگی» را در کارنامه کاری خود دارد، در تازه‌ترین اثر خود سراغ این موضوع رفته و سعی داشته داستان تازه‌ای از این افراد روایت کند. مستند اجتماعی «آوانتاژ» که به تازگی در سینمای هنر و تجربه به نمایش درآمده، بهانه گفتگوی ما با این کارگردان شد.
کارتن‌خوابی چه تاثیری بر شخص و جامعه‌اش می‌گذارد؟
در اغلب کلانشهرها مردم به دلایل مختلف ازجمله جایگاه فرهنگی_اجتماعی و میزان امکانات مالی شرایط و سبک زندگی مختص به خود را انتخاب می‌کنند و این انتخاب در پاره‌ای از موارد جبر است که در تهران به مراتب این قضیه به شکل بیشتری اتفاق افتاده است. البته سبک زندگی حاشیه‌نشینی با کارتن خوابی بسیار متفاوت است و آن‌چنان نمی‌توان این دو را کنار هم قرار داد. موضوع دردآور این است که کارتن خوابی تبدیل به یک سبک زندگی می‌شود و فرد کاملا به آن عادت میکند. این بحران شخصیتی در بسیاری از افراد از بیماری اعتیاد ویرانگرتر است. من کارتن‌خواب‌هایی دیدم که کاملا از زندگی خود راضی هستند و اصلا متوجه غیرمتعارف بودن این نوع از سبک زندگی نیستند. که در مواجه با اعتیاد و کارتن خوابی این مسئله به شدت تکان‌دهنده است.
یعنی معتادها وضعیت بدتری نسبت به کارتن‌خواب‌ها دارند؟
بحثم قیاس میزان سختی نیست اما واقعا برخلافی چیزی که ما تصور می‌کنیم بسیاری از آنها را دیده‌ام که اصلا مشکلی با سبک زندگی خود ندارند. آنها این فضا را قبول کرده‌اند و شاید با لذت به زندگی خود ادامه می‌دهند.
دولت چقدر در میزان رشد این سبک زندگی تاثیرگذار بوده است؟
با علم بر اینکه هر تجمع بشری یک فاصله طبقاتی به همراه دارد و این قضیه تنها مختص به ایران هم نیست، باید بگویم به شدت دولت‌ها در کنترل یا عدم کنترل رشد آن تاثیر مستقیم دارند. بالاخره مشکلات مادی و معنوی که یک جامعه را درگیر معضل اعتیاد میکند به هیچ عنوان بی‌ربط به دولتمردان و وضعیت سیاسی و فرهنگی-اجتماعی هر کشور نیست.
چرا در پایتخت شاهد افزایش این معضل اجتماعی هستیم؟
چون تهران به لحاظ حضور مردم از اقلیم‌های مختلف زیادی بزرگ و پرشمار است. وقتی تمرکز شرایط شغلی و امکانات گوناگون متمرکز در تهران است مهاجرت افراد مختلف را از سراسر شهرها به همراه دارد. تهران تبدیل به دریایی شده که بعد از ورود به آن، شناگر قابل می‌خواهد که غرق نشود. اغلب حاشیه‌نشینان و کارتن خواب‌ها در تهران غرق شدگان مهاجرند.
با این حال در شهر بزرگی مانند تبریز به مراتب کمتر این مشکل وجود دارد.
به دلیل همین کمتر بودن مهاجرت و حفظ بافت سنتی فرهنگ و اقلیم خود، که افراد را بی‌قید و بند بار نمی‌آورد. تهران به دلیل تکثر سبک زندگی و وجود افراد زیاد از فرهنگ‌ها و اقلیم‌های مختلف محل خوبی برای وا دادن و بی‌قید و بند بودن است.
شما به عنوان کسی که از نزدیک با کارتن‌خواب‌ها برخورد داشته‌اید و دغدغه این مشکل را دارید، راهکاری هم برای تغییر سبک زندگی این افراد دارید؟
نظر دادن درباره اینکه برای برون رفت از این اتفاق و معضل چه باید کرد در تخصص من نیست اما به عنوان یک مستندساز از ناهنجاری‌ها و معضلات زندگی شهری، معتقدم قدم مثبت و حساب شده‌ای در این‌باره برداشته نمی‌شود. اغلب مدیران همواره در صدد فراهم کردن کلیات زندگی شهری در تهران هستند و در پاره‌ای از موارد به هیچ عنوان به جزئیات توجهی ندارند. انگار همین که تهران پر است از اتوبان‌ها و پل‌های روگذر و زیرگذر آنچنانی، برایشان کفایت می‌کنند. درصورتی که عدم امکانات مالی و معنوی در بین مردم بیداد میکند. مردم می‌توانند از خیابان‌ها بدون روگذرها گذر کنند اما از تبعات فقر و تنگدستی هرگز نمی‌توانند عبور سالمی داشته باشند .
آیا کمپ‌هایی که در کشور داریم توانسته‌اند به این افراد کمک کنند؟
در بسیاری از موارد کمپ‌ها تبدیل به زندان‌هایی شده‌اند که تنها فرد بیمار را برای مدتی در خود نگه می‌دارند و کوچکترین تاثیر را بر روح فرد نمی‌گذارند. بیماری اعتیاد یک بیماری روحی است که جسم را نیز تخریب میکند اما اکثر کمپ‌ها تنها برای مدتی محدود جسم فرد را پاک می‌کنند. از طرف دیگر برخی از این کمپ‌ها نگاهی کاسبکارانه به این موضوع دارند.
چطور می‌توان از رشد و افزایش کارتن‌خوابی در کلانشهرها جلوگیری کرد؟
باید نگاه کارشناسانه و روانشناختی به مسئله درمان اعتیاد داشت، اما پیش از آن باید بدانیم زیرساخت‌های آموزشی و پایه‌ریزی فرهنگی افراد هر جامعه در سرنوشتشان تاثیر مستقیم دارد. فقر، بی‌بند و باری، اعتیاد و معضلات این‌چنینی در اغلب موارد در نسل‌های مختلف بازتولید می‌شود. پیشگیری با سر و سامان دادن زندگی مردم به لحاظ مالی و آموزش فرهنگی و کنترل میزان و یا عدم ورود و تولید مواد مخدر به کشور اتفاق می‌افتد ولاغیر.
آیا می‌توان با فرهنگ‌سازی درست مانع بروز این مشکلات خانوادگی و اجتماعی شد؟
با مرتفع کردن مشکلات مالی و نهادینه کردن فرهنگ و سبک زندگی سالم در اقشار مختلف و کم کردن فاصله طبقاتی در کشور مطمئنا این میزان کاهش می‌یابد اما متاسفانه بعضی از مسئولان نمی‌دانند در دل جامعه چه خبر است و مردم با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند. عدم امکانات مالی، تفریحی و تربیتی روز به روز میزان اعتیاد را در میان سنین مختلف بیشتر و بیشتر میکند.
به اثر جدید شما برسیم. «آوانتاژ» چه وجه تمایزی با دیگر آثاری که با همین موضوع ساخته شده دارد؟
بالاخره سینما به دلیل تاثیرگذاری در فرهنگ جامعه به شدت می‌تواند کارآمد باشد. من نیز در این فیلم تلاش کردم برای برون رفت از معضل اعتیاد راهکار ارائه دهم و فیلم در نهایت بر اراده بیماران اعتیاد تاثیر بگذارد و آنها را برای ترک ترغیب کند. امیدوار بودن «آوانتاژ»، به دلیل نگاه مثبت و امیدوار کردن مخاطبش برای رفع این معضل است.
