سابقهٔ طراحی هواپیمای جنگنده در ایران به بعد از انقلاب می‌رسد و طراحی این گونه هواپیماها کاملاً ایرانی و بومی بوده‌است.
به گزارش جماران، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس و پس از آن نقش مهمی در امنیت ملی ایران داشته است.
نهاجا پس از جنگ تحمیلی هم در تولید قطعات و اورهال جنگنده‌ها نقش مهمی را ایفا کرد و توانست انواع جنگنده‌های موجود در نیروی هوایی جمهوری اسلامی را تعمیر اساسی کند. این تنها بخشی از توانمندی هوایی ارتش و بعد دیگر قدرت نهاجا در تولید جنگنده ها در منطقه غرب آسیا است.
آذرخش دومین هواپیمای جنگنده ساخت جمهوری اسلامی ایران، پس از جنگنده صاعقه است.این جنگنده که در جمهوری اسلامی ایران و به روش مهندسی معکوس بر روی جنگنده بمب افکن" اف-۵" ساخته و در ۱۵ مرداد ١٣٨۶ در شاهین شهر اصفهان آزمایش شده است.جنگنده آذرخش حدودا ۱۵٪ بزرگ تر از" F-5E "است و از موتورهای "RD-۳۳ لیولکا" نیرو می گیرد.
امیر سرتیپ "آراسته" در سخنانی در بهار ۱۳۷۶اعلام کرد که ایران نخستین جنگندهٔ خود را طراحی کرده است. بر اساس یک فرضیه این هواپیما با کنار هم قرار دادن قطعات جنگنده‌های مختلف ساخته شده و تقریباً نوعی" اف-۵" اصلاح‌شده بوده است. از نظر ظاهری دماغهٔ آذرخش ۱۷ سانتی‌متر طویل‌تر شده بود تا بارادار جدیدی که برای آن تولید شده بود مطابقت داشته باشد.
این رادار از قطعات و تکنولوژی ایرانی استفاده کرده و بر اساس رادار روسی "Kopjo" طراحی شده بود. این هواپیما در واقع برای اثبات فرضیهٔ طراحی و نمایش توانایی مهندسی معکوس ساخته شده بود و نه به عنوان یک هواپیمای عملیاتی.
سرتیپ آراسته در آن زمان اعلام کرده بود که تولید انبوه جنگندهٔ آذرخش در آینده نزدیک شروع خواهد شد. مقامات ایرانی هم در شهریور ۷۶ از تولید انبوه نخستین جنگنده-بمب‌افکن تولید داخل خبر دادند. در زمستان ۱۳۷۷ هم سرتیپ حبیب بقایی در گزارشی در مورد توانایی‌های نظامی ایران ساخت جنگندهٔ آذرخش و هواپیمای آموزشی تندر را از دستاوردهای نیروی هوایی ایران برشمرد.
در سال ۱۳۸۷ سه فروند جنگندهٔ آذرخش (که احتمالاً از همان ۶ فروند تولید شده تا سال ۱۳۸۰ بودند، در تهران به نمایش گذاشته شدند. نیروی هوایی ارتش ایران در نهایت پروژه مهندسی معکوس جنگندهٔ "اف-۵ئی" را رها کرد در حالی که صنایع اوج و دانشگاه شهید ستاری هم جنگندهٔ مشابهی را با نام "صاعقهٔ-۸۰" ساخته و در سال ۱۳۸۳ اولین پرواز آزمایشی آن را انجام دادند. "صاعقهٔ-۸۰" بعدها به" آذرخش-۲" و سپس به جنگنده "صاعقه" معروف شد.
در مارس ۲۰۰۰ هفته‌نامهٔ جینز دیفنس گزارش داد که جنگندهٔ "آذرخش" که در گذشته تصور می‌شد با سر هم‌بندی قطعات جنگنده‌های روسی و چینی موجود در ایران ساخته شده باشد در واقع یک نمونهٔ بزرگتر شدهٔ "اف-۵اف" است. به گزارش این هفته‌نامه به نقل از منابع ایرانی خود این جنگندهٔ دوسرنشینهٔ چندمنظوره ۱۰ تا ۱۵ درصد بزرگتر از" اف-۵اف" است و در درجهٔ اول برای مأموریت‌های هوابه‌زمین ساخته شده است.
به نوشتهٔ این هفته‌نامه تا آن زمان فقط چهار نمونه از این جنگنده تولید شده بود. بر اساس این گزارش‌ها این جنگنده از یک رادار ایرانی استفاده کرده که به نظر می‌رسد مدل بهینه‌شده‌ای از رادار ان-۱۰۹ توپاز باشد. نیروی آن نیز با استفاده از دو موتور روسی آردی۳۳ کلیموف (مشابه موتور میگ-۲۹) تأمین می‌شود. به نظر می‌رسد که این جنگنده فقط بر روی کاغذ طراحی شده باشد چراکه هیچ وقت در معرض نمایش عمومی گذاشته نشد.
** مشخصات جنگنده آذرخش
جنگنده آذرخش از دو موتور روسی "آردی-۳۳" استفاده می کند. این جنگنده بیشتر برای عملیات های "هوا به زمین" طراحی شده ولی در کنارآن توانایی جنگ هوایی را نیز دارد. پیشرانه این هواپیما دو دستگاه است. که البته کمی و یا مقداری کمتر از صاعقه (هواپیما) است.
وزن این جنگنده در حالت عادی حدود ۸ تن و در حالت بیشینه میان ۱۵ تا ۱۸ تن است و می‌تواند ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ کیلوگرم مهمات با خود حمل کند و حداکثر سرعت آن ۱/۶ ماخ است. در مقام مقایسه وزن جنگنده اف-۵ئی ۴/۳۱ کیلوگرم و حداکثر وزن آن ۱۱/۲۱۳ کیلوگرم است. توانایی حمل ۲۳۰۰ کیلوگرم مهمات (انواع موشک، راکت، بمب و سوخت اضافی) را دارد و حداکثر سرعت آن هم ۱/۶ ماخ (حدود ۱۷۰۰ کیلومتر بر ساعت) است.
رادار این جنگنده از نوع" N۰۱۹-ME" که در جمهوری اسلامی ایران بهسازی شده تا کارایی آن ضد اهداف زمینی افزایش یابد. آذرخش بیشتر و در واقع برای حمله به اهداف زمینی طراحی و ساخته شده است و توانایی جنگ هوایی را نیز دارد.
در جنگنده آذرخش مساحت بال ها کمی افزایش یافته است. بارزترین تفاوت آذرخش با "اف-۵،" ورودی موتورهای به وضوح بزرگ تر آن است که در نتیجه نصب موتور قدرتمندتر و نیاز به ورودی هوای بزرگ تر حاصل آمده است. همچنین تغییرات واضحی در سکان عمودی آن پدید آمده که می توان از آن ها به عنوان عوامل کنترل کنندهٔ مانورپذیری بسیار و بعضا خارج از کنترل اف-۵ دانست.
** آذرخش با طراح خود وداع کرد
در تاریخ ۱۳۹۶/۰۱/۱۵ دانشمند فقید سید مرتضی (سعید) ثنایی طراح و سازنده جنگنده آذرخش در ۶۵ سالگی بر اثر بیماری دارفانی را وداع گفت. ثنایی که سابقه ۶۰ ماه حضور در جبهه جنگ ایران و عراق را در کارنامه خود داشت، در مهر ماه سال ۱۳۷۶ نشان درجه یک هنری از دستان رهبر جمهوری اسلامی دریافت کرده بود.
** طراحی جنگنده آذرخش
طراحی هواپیمای آذرخش بر مبنای هواپیمای اف-۵ و بدون تغییرات قابل توجه انجام شد. سابقهٔ طراحی هواپیمای جنگنده در ایران به بعد از انقلاب می‌رسد و طراحی این گونه هواپیماها کاملاً ایرانی و بومی بوده‌است. متخصصین ایرانی طراح این هواپیماها استادان دانشگاه هوایی شهید ستاری و متخصصین صنایع دفاع هستند. این هواپیما نیز مانند اف-۵ فاقد قابلیت سوختگیری هوایی است.
** ویژگی‌ها جنگنده آذرخش
هواپیمای اف-۵ و به تبع آن آذرخش به دلیل کوچکی توانایی حمل مقدار کمی سوخت را دارد که باعث کوتاه‌شدن برد هواپیما نسبت به هواپیماهای هم دورهٔ خود مانند اف-۴ می‌شود. (هواپیمای اف-۴ می‌تواند هم‌وزن هواپیمای اف-۵ سوخت با خود حمل کند). همین کمبود سوخت توانایی درگیری با اهداف هوایی و انجام جنگ هوایی را بسیار کاهش می‌دهد. به همین دلیل در جنگ ایران و عراق از این هواپیما بیشتر برای بمباران اهداف نزدیک، پشتیبانی نزدیک روی خط مقدم یا اسکرامبل پایگاه‌های هوایی استفاده می‌شد.
نیروی هوایی ارتش در دوران پس از جنگ تحمیلی هم در تولید قطعات و اورهال جنگنده‌ها نقش مهمی را ایفا کرد و توانست انواع جنگنده‌های موجود در نیروی هوایی جمهوری اسلامی را تعمیر اساسی کند. این تنها بخشی از توانمندی هوایی ارتش و بعد دیگر قدرت نهاجا در تولید جنگنده ها در منطقه غرب آسیا است.
نیروی هوایی" ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از ارکان اصلی دفاعی کشور بوده که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 نگاه رو به جلویی را برای پیشرفت کشور در خود به وجود آورد و این روند پیشرفت با کمک نخبگان و دانشمندان جوان ایرانی ادامه دارد.
