یک برنامه تلویزیونی صبحگاهی با مطرح کردن ادعای عرضه شیرهای پاستوریزه آلوده به سم «افلاتوکسین» در کشور و نام بردن از استان مازندران با آمار نسبتا بالا موجی از نگرانی را در میان مردم ایجاد کرده و بسیاری از فعالان صنایع غذایی و مراجع بهداشتی نیز به این اقدام اعتراض کردند.
به گزارش جماران؛ سازمان ملی استاندارد ایران، اظهار کارشناس میهمان در صدا و سیما درخصوص آلودگی شیر پاستوریزه به سم آفلاتوکسین را تکذیب و بیانیه ای به شرح زیر صادر کرد:
«در هفتاد و نهمین اجلاسیه شورای عالی استاندارد، مورخ ۱۳۶۶/۱۰/۸ اجرای استاندارد شیر پاستوریزه و در نود و یکمین اجلاسیه مورخ ۱۳۷۳/۹/۸ اجرای استاندارد سایر فرآورده‌های لبنی از جمله شیر فرادما، پنیر، کره، خامه و دوغ ( به استثنای تولیدات سنتی) اجباری اعلام شد.
در کشور ما تولید شیر و فرآورده لبنی به صورت صنعتی در سال ۱۳۳۳ در کارخانه شیر تهران شروع و این کارخانه در سال ۱۳۳۶ با ظرفیت ۴۵ تن در روز مورد بهره برداری قرار گرفت به تدریج و با افزایش جمعیت بر تعداد واحدهای تولیدکننده نیز افزوده شد. در حال حاضر ۴۶۹ واحد تولیدی در زمینه تولید شیر پاستوریزه فعالیت دارند که از این تعداد ۴۵۱ واحد تولیدی (۹۵ درصد ) موفق به دریافت پروانه کاربرد علامت استاندارد ملی ایران شده اند و ۱۸ واحد تولیدی نیز در مراحل دریافت پروانه نشان استاندارد هستند.
لازم به ذکر است، برای واگذاری پروانه، کل فرآیند تولید از مواد اولیه تا محصول نهایی تحت کنترل و بازرسی سازمان ملی استاندارد ایران قرار می گیرد و در صورت وجود هر گونه آلودگی و یا سم، بطور حتم با آن برخورد شده و از چرخه مصرف خارج می شود. علاوه بر آن با اجرای طرح کنترل بازار، صدها نمونه از سطح بازار در سراسر کشور خریداری و آزمایش می شود، لذا آماری که توسط فرد به اصطلاح کارشناس داده شده، واقعیت ندارد.
امروزه میزان مصرف شیر یکی از مواد غذایی ضروری در سبد خانوار و همچنین به عنوان یکی از شاخص‌های سنجش رشد فرهنگی و اقتصادی جوامع مختلف محسوب می شود، لذا ضرورت دارد برای جلوگیری از تشویش اذهان عمومی که نتیجه ای جز نابودی صنایع تولیدی کشور آن هم در سال رونق تولید، ندارد، رسانه ملی از اظهارنظرهای غیرکارشناسی و بدون پشتوانه علمی و تحقیقاتی لازم جدا خودداری کند».
آفلاتوکسین چیست؟
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: بیش از ۱۴ نوع آفلاتوکسین درطبیعت وجود دارد و از مهمترین آنها می‌توان به B۱ , B۲ , G۱ , G۲ اشاره کرد که بیشتر در محصولاتی مانند غلات و خشکبار(آجیل ) دیده می‌شود.
دکتر سیما جعفری راد روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: آفلاتوکسین در نان‌های کپک‌دار وجود دارد و بسیاری از دام‌ها با این نان‌ها تغذیه می‌شوند که در بدن دام متابولیزه شده که با خوردن نوع B۱ آن را به فرمت دیگر یعنی M۱ تبدیل و دام آن را مانند سموم دیگر که می‌توانند وارد شیر شوند، در شیر خود ترشح می‌کند.
وی افزود: بنابراین اثرات خطرناک در شیر وجود دارد هر چند در شیرهای پاستوریزه به دلیل فرآیند پاستوریزاسیون به مقدار کمی کاهش می‌یابد اما وجود دارد و از قبل نیز بوده و برای کاهش آن اقدامات زیادی انجام شده است چون مهمترین عارضه آن سرطان است.
جعفری راد ادامه داد: دامی که غذای آلوده مصرف نکند شیر آن محتوای آفلاتوکسینی ندارد چون سمی است که از کپک تولید می‌شود.
دانشیار گروه تغذیه دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپوراهواز گفت: بسیاری ازترکیبات مانند آجیل کهنه و در بسیاری از مواقع با ظاهرخوب، می تواند حاوی آفلاتوکسین باشد؛ هدف از صحبت‌های بنده تایید یا رد هیچ موردی نیست اما صنایع به صورت کلی از نظر بهداشت مواد غذایی باید مورد نظارت بیشتری باشند.
وی ادامه داد: دلیلی ندارد که هجمه بالایی به شیر و لبنیات وارد کرده و مردم را دچار ترس و وحشت کنیم چون در این هجمه اثرات مفید مصرف شیر را از بین می‌بریم و ضرر بزرگی به کارخانه‌ها وارد خواهد شد.
جعفری راد اضافه کرد: در یکی از مقالات چاپ شده در اکتبر ۲۰۱۹ در یک ژورنال علمی، بر اساس استاندارد ایران، میزان غلظت سم آفلاتوکسین M۱ در ۹ درصد از شیر و ۱۰ درصد کل فرآورده‌های لبنی بیشتر از سطح استاندارد ایران بود و در سنجش با استاندارد اروپا این میزان در ۲۵ درصد شیر و ۱۸ درصد کل فرآورده‌های لبنی بالاتر از استاندارد گزارش شده است.
به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: وجود آفلاتوکسین در لبنیات اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست و آفلاتوکسین در شیر غیر پاستوریزه به دلیل نبود کنترل بیشتر است.
دکتر ایرج حریرچی با بیان اینکه حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه ترین کدکس ها را دارند نیز آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد؛ باید توجه داشت میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در تمام شیرهای کشور است.
وی افزود: اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد، خود عدد تقریبا بالاست چون عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است اما اگر کدکس ایران باشد حدود ۱۰۰ است که قابل قبول و اگر کدکس آمریکا با میزان ۵۰۰ نانوگرم باشد، با این معیار، تقریبا تمام نمونه‌ها قابل قبول هستند.
دکتر حریرچی تاکید کرد: بررسی ۵۰ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می‌دهد در ۱۰ سال گذشته میزان این سم در شیر رو به کاهش است اگرچه هنوز با میزان محصولات کشورهای اروپایی قابل مقایسه نیست و حداقل ۳۰ تا ۴۰ نانو گرم در لیتر بیشتر است.
معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه با توجه به ارزیابی خطر باید به قضاوت این موضوع نشست، گفت: همین امروز هم میزان مصرف شیر در جامعه ما پایین است و مصرف شیر در مقایسه با کشورهای اروپایی شاید یک چهارم باشد.
وی به مردم توصیه کرد: مصرف شیر را از سبد غذایی خود حذف نکنند و نکته دیگر اینکه خطر جدی این ماده با دوز ۳و نیم میلی گرم به ازای وزن مصرف کننده دیده شده که بسیار بعید است به این میزان از دوز در بدن فرد برسد.
دکتر حریرچی ادامه داد: سرطان کبد اولیه در ایران به صورت عمده ناشی از سیروز هپاتیت مزمن است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین نادر است حتی ابتلا به سرطان اولیه کبد هم در ایران در سالهای اخیر رو به کاهش است.
جنجال افلاتوکسین در شیر پاستوریزه ؛ واقعیت یا تخیل ؟
این ادعا را " بهادر حاجی محمدی " که بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران معرفی شد ، در برنامه " سلام صبح بخیر " شبکه ۳ سیما مطرح کرد و مدعی شد ؛ شیرهای پاستوریزه‌ای که از سوپرمارکت‌ها تهیه می‌شود مقدار زیادی آلودگی به سم افلاتوکسین دارند. سمی که به منجر به سرطان کبد می‌شود.
موضوع آلودگی مواد غذایی صنعتی و وجود سموم مختلف در غذاهایی که از تولیدات کارخانه‌های مختلف محسوب می‌شوند همواره از مسائل مهم مورد توجه جامعه محسوب می‌شود. به ویژه در حوزه لبنیات که به خاطر فسادپذیری و استعداد بالا در میکروبی شدن و همچنین گستردگی جامعه مصرف‌کننده، نظارت و حساسیت بر آن بسیار بالاست. طی سالهای اخیر نیز مسائلی مانند وارد کردن وایتکس در شیر یا استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی جنجال‌های رسانه‌ای و اجتماعی زیادی ایجاد کرده بود.
فراتر از پالم و وایتکس
بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران در این برنامه زنده تلویزیونی پس از اظهارنظر درباره برخی صنوف مرتبط با عرضه غذاهای آماده، به پیشینه بعضی چالش‌های بهداشتی در صنعت لبنیات اشاره کرد و گفت: جای آن که نگران استفاده از روغن پالم و وایتکس در لبنیات باشیم، افکار عمومی و مسئولان باید به مسائل مهم‌تری مانند وجود سموم دیگر در لبنیات توجه داشته باشند.
او به عنوان مثال به ورود ذرت‌های آلوده استناد کرد و گفت که مصرف این ذرت‌های آلوده به افلاتوکسین، سبب تولید شیرهای آلوده به این سم شده است.
حاجی محمدی در این گفت‌وگوی تلویزیونی آماری را که به گفته خودش از پژوهش‌های تعدادی از اساتید دانشگاه استخراج شده درباره میزان آلودگی شیرهای پاستوریزه در شهرهای مختلف کشور اعلام کرد و گفت: طبق این آمارها ۳۳ درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز ۶۲ درصد، ساری ۶۰، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد و اردبیل ۳۳ درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند.
وی افزود : سم موجود در خوراک دام وارد شیر می‌شود و با توجه به این که این سم بر اثر حرارت جوشاندن از بین نمی‌رود، در شیر باقی می‌ماند. جای تاسف است بین ۱۰ کشور منطقه خاورمیانه رتبه آخر را از نظر وضعیت آلودگی سم سرطان‌زای آفلاتوکسین در شیر داریم.
او کوکان و خردسالان را به واسطه وزن پایینی که دارند نسبت به میزان سمی که از شیر دریافت می‌کنند اقشار در معرض خطر جامعه معرفی کرد و گفت: متاسفانه یا خوشبختانه سرانه مصرف شیر در کشور ما پایین است و اگر در مصرف شیر مثل کشورهایی همچون انگلستان بودیم مشخص نبود که چه اتفاقی در حوزه سلامت رخ می‌داد.
حاجی‌محمدی ضعف در مدیریت را عامل بروز این وضعیت که برای نخستین بار به این صورت اعلام شده عنوان کرد و با بیان این که سال‌هاست شاهد چنین روندی هستند ، افزد : متولی بهداشت شیر وزارت بهداشت است، اما آلودگی شیر در دامداری و به دلیل غذای آلوده دام رخ می‌دهد که متولی‌اش سازمان دامپزشکی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی است.
موج نگرانی در فضای مجازی
اعلام این آمارها و اظهارنظرها و همچنین پرسش تاکیدی مجری برنامه مبنی بر این که «چطور می‌شود که یک هفته شیر نخریم؟» بلافاصله در شبکه‌های اجتماعی همرسانی شد و مورد توجه اقشار مختلف و کاربران فضای مجازی در سراسر کشور قرار گرفت.
این اظهارنظرها طی سالهای اخیر در کنار افزایش قیمت و تورم موجود در جامعه سبب شد که گرایش مصرف‌کنندگان لبنیات در بسیاری از استان‌ها از جمله مازندران به استفاده از لبنیات غیرصنعتی یا فله افزایش یابد. نتیجه این روند نیز افزایش قارچ‌گونه فله‌فروشی‌های لبنیات و همچنین بالا رفتن میزان مصرف لبنیات غیرصنعتی بود که سبب رشد آمار ابتلا به تب مالت در کشور طی ۱۰ سال اخیر شد.
حالا با اظهارنظر جنجالی بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران مبنی بر آلوده بودن حدود ۳۳ درصد شیرهای پاستوریزه در کشور و اعلام آمار ۶۰ درصدی برای مرکز مازندران ، احتمالا موج دیگری از فاصله گرفتن خانوارها از محصولات لبنی صنعتی و گرایش بیشتر به سمت لبنیات فله را باید انتظار کشید.
آمارها رسمی نبودند
اما بررسی‌ها و پیگیری‌های خبرنگار ایرنا از انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران درباره اظهار نظر بازرس این انجمن نشان می‌دهد که حاجی‌محمدی بر اساس آمارهایی غیررسمی این اطلاعات را روی آنتن زنده تلویزیون و مقابل میلیون‌ها مخاطب اعلام کرده و چنین آماری در این انجمن وجود ندارد و حتی مورد تایید انجمن هم نیست. به گفته یک مقام آگاه از این انجمن، اطلاعاتی در این مورد باید به تایید مجمع انجمن برسد و پس از بررسی‌های کلی و دقیق اعلام شود. در حالی که این آمارها چنین پایه‌ای ندارند.
البته خود حاجی‌محمدی نیز در گفت‌وگوی تلویزیونی خود عنوان کرده بود آمارها مربوط به پژوهش تعدادی از دانشگاهیان است. موضوعی که با توجه به عنوان رسمی او در برنامه و همچنین چشمگیر بودن اعداد و ارقام مربوط به آلودگی و حساسیت آن، در همرسانی‌های امروز اصلا دیده نشد و حالا به واسطه اعلام شدن در رسانه ملی، به عنوان یک سند رسمی در حال دست به دست شدن و اثرگذاری در جامعه است.
وزارت بهداشت امروز به ادعای وجود سم «افلاتوکسین» در لبنیات واکنش نشان داد و دکتر «کیانوش جهانپور» سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرد که طی سالهای اخیر در کشور ما میزان افلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشت.
به گفته او کشورهای مختلف حد مجاز متفاوتی برای مقدار موجود افلاتوکسین در مواد غذایی مختلف دارند و استانداردهای ایران هم در این زمینه عموما در حد استانداردهای ایالات متحده تعریف شده است.
اطلاعات نادرست
از سوی دیگر کارشناسان و صاحبنظران بهداشت و مواد غذایی نیز معتقدند که این اظهارنظرها پایه دقیق علمی ندارد و اطلاعات و آمارها کامل بیان نشده‌اند. مدیر نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: بعد از پخش این مصاحبه و انتشار آن در فضای مجازی با رئیس انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران تماس گرفتم و جویای اطلاعات عنوان شده شدم. پاسخ این بود که این آمارها با هماهنگی انجمن اعلام نشده است.
«حسن مکرمی رستمی» افزود: انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران باید پاسخگوی این شائبه پیش آمده در جامعه باشد. از این انجمن خواستیم که اگر اعداد و ارقامی دارند در اختیار ما قرار دهند تا بررسی کنیم. ما نیز در دانشگاه علوم پزشکی مازندران پیگیر هستیم تا با استنادات علمی طی روزهای آتی نادرست بودن این ادعا را اثبات کنیم.
وی با تاکید بر این که این میزان از آلودگی به آفلاتوکسین در شیرهای پاستوریزه تحت هیچ شرایطی امکان ندارد، گفت: حتی اگر هر روز هم غذای دام نان کپک زده باشد، به این میزان از آلودگی در شیر نمی‌رسیم.
شیرها آلوده نیستند
این مسئول با اشاره به پایش دائمی و آزمایش و نمونه‌گیری دائمی از شیرهای تولیدی صنایع لبنی استان گفت: در ۶ ماه نخست امسال ۶ مورد گزارش از آلودگی شیر به ما رسید که پس از بررسی و آزمایش مشخص شد هیچ یک از موارد آلوده نبود. بیان چنین مسائلی آن هم در مورد شیر به پژوهش‌های علمی و مستندات دقیق نیاز دارد و نمی‌توان به همین سادگی در رسانه ملی در مورد آن به این شکل اظهار نظر کرد.
«سید رضا حجازیان» کارشناس اداره کل استاندارد مازندران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، آمارهای اعلام شده در مورد سلامت شیر در مازندران و حتی سایر استان‌ها را درست ندانست و گفت: قطعا این آمار هم به لحاظ فنی مردود است.
وی گفت: قرار است فردا و پس از گردآوری آمارهای دقیق در مورد وجود افلاتوکسین در شیرهای تولیدی مازندران پاسخ اداره کل استاندارد و موضع‌گیری این نهاد اعلام شود.
با توجه به این که عنوان شده این آلودگی در شیرهای پاستوریزه وجود دارد، انگشت اتهام به سوی کارخانه‌ها و صنایع لبنی نشانه رفته و کیفیت تولیدات این واحدها چه در مازندران و چه در سراسر ایران زیر سوال رفته است.
تضمین کیفیت شیر پاستوریزه
رئیس انجمن مهندسی کیفیت صنعت غذای مازندران نیز مانند نمایندگان استاندارد، دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت این اظهار نظر را غیرکارشناسی و نادرست دانست و به خبرنگار ایرنا گفت: در این که مقداری ذرت تراریخته وارد ایران شده بحثی نیست. اما این که این کارشناس چطور شناسایی کرد این ذرت‌ها در چه نقاطی از کشور توزیع شده و به مصرف دام رسیده برای ما هم سئوال است.
«محمد رزاقی» افزود: تردیدی نداریم که در این اظهارنظر و اطلاعات مطرح شده اشکالاتی وجود دارد. به ویژه این که گفته شده بیشتر آلودگی به این سم در شیرهای صنایع لبنی مازندران وجود دارد از اساس کذب است.
وی با تاکید بر این که شیر تولید شده در صنایع لبنی مازندران به هیچ عنوان آلوده نیست، اظهار کرد: این اطمینان خاطر را می‌دهم که شیر تولید شده در صنایع لبنی مازندران یکی از ایمن‌ترین شیرهایی است که در کشور تولید می‌شود. بیشتر شیرهای دریافتی کارخانجات لبنی مازندران شیر صنعتی است و از شیرهای سنتی هم شیر با کیفیت بالا دریافت می‌شود.
رئیس انجمن مهندسی کیفیت صنعت غذای مازندران خاطرنشان کرد: کارخانه دار به هیچ عنوان نمی‌تواند مواد اولیه نامرغوب بگیرد چون محصول تولیدی‌اش نامرغوب می‌شود. اگر شیر نامرغوب باشد قطعا ارجاع داده می‌شود و معمولا هم در کارگاه‌های لبنیات سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مازندران کارگاه‌های تولید لبنیات شیرهای سنتی که کارخانه‌ها خریداری نمی‌کنند را با قیمت ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومان بیشتر می‌خرند و عرضه می‌کنند. اما کارخانه‌ها شیر نامرغوب را وارد کارخانه نمی‌کنند.
رزاقی تصریح کرد: انجمن مهندسی کیفیت صنعت غذای مازندران فردا بیانیه و پاسخ به این اظهارنظر و جوسازی و شایعه‌پراکنی که از برنامه زنده تلویزیونی پخش شد را منتشر می‌کند و امیدواریم که رسانه‌ها نیز در شفاف‌سازی موضوع و اطلاع‌رسانی درست عمل کنند.
مصرف شیر با کیفیت در صنایع لبنی
اظهارات رزاقی در مورد میزان شیر دریافتی صنایع لبنی مازندران از دامداری‌های صنعتی تا حد زیادی احتمال آلودگی شیرهای پاستوریزه را کاهش می‌دهد و حتی از بین می‌برد. بر اساس آمارهای رسمی در مازندران هر سال حدود ۷۵۰ هزار تن شیر تولید می‌شود که نزدیک به ۵۵۰ هزار تن از این شیر به صورت فله و بدون عبور از فیلتر کارخانه‌ها مصرف می‌شود. ۲۰۰ هزار تن دیگر نیز عمدتا شیر تولید شده در دامداری‌های صنعتی و نیمه‌صنعتی استان است که کارخانه‌ها خریداری کرده و استفاده می‌کنند.
اما این ۲۰۰ هزار تن تمام شیر مصرفی صنایع لبنی مازندران نیست. واحدهای صنعتی تولید لبنیات در مازندران سالانه حدود ۹۰۰ هزار تن شیر مصرف می‌کنند که ۷۰۰ هزار تن آن از دامداری‌های صنعتی سایر استان‌ها تامین می‌شود. با این حساب احتمال این که آلودگی به این سم خطرناک در شیر تولیدی صدها دامداری صنعتی کشور وجود داشته باشد عملا جایگاهی ندارد و قابل اتکا نیست.
نائب رئیس انجمن صنایع همگن غذایی و دارویی مازندران معتقد است که دامدارها حتی اگر به فکر سلامت جامعه نباشند، با توجه به پیامدهای منفی که وجود افلاتوکسین در غذای دام بر بزدهی گله و سلامت دام دارد، از دادن غذای دارای میزان بالای آفلاتوکسین خودداری می‌کنند.
دکتر «اسماعیل خاتمی مقدم» به خبرنگار ایرنا گفت: رابطه مستقیمی بین غذای دام و افلاتوکسین موجود در شیر وجود دارد. با این حساب نمی‌توان گفت که آپافلاتوکسین موجود در غذای تمام دام‌ها در کشور و حتی دامداری‌های صنعتی انقدر بالاتر از حد مجاز است که میزان آن در شیر به ۶۰ درصد برسد.
حد مجاز آلاینده‌ها
وی به وجود املاح و فلزات مختلف در انواع غذاها و نوشیدنی‌ها اشاره کرد و افزود: در آب آشامیدنی که می‌نوشیم هم مقداری املاح سنگین مانند منیزیم، جیوه و سرب وجود دارد. بحث اینجاست که حد مجاز این املاح چقدر است. قوانین در مورد حد مجاز هر ماده در یک محصول غذایی متناسب با مصارف جامعه و آسیب‌پذیری‌ها و استاندارد در نظر گرفته شده وضع و برای آنها حدود تعیین می‌شود. هیچ جایی گفته نشده جیوه در آب نباشد، بلکه برای مقدار جیوه در آب حد مجاز تعیین شده است.
بازرس انجمن صنایع لبنی ایران معتقد است که کارشناس مهمان تلویزیون دچار اشتباه محاسباتی شده و اطلاعات را به درستی استخراج و آنالیز نکرد.
وی اظهار کرد: مقدار افلاتوکسین در شیر طبق استاندارد داخلی کشورمان یک دهم پی پی بی (Part Per Billion ) یا واحد در میلیارد است که پنج برابر قوی‌تر از استاندارد کدکس CODEX (کمیسیون بین‌الملل کدکس مواد غذایی) جهانی است. این استاندارد در کدکس بین‌المللی عمومی ۵ دهم پی پی بی ppb یعنی ۵ برابر استاندارد ایران و در کدکس اتحادیه اروپا ۵ دهم پی پی بی ppb یعنی نصف استاندارد کشور ما در نظر گرفته شده است.
نائب رئیس انجمن صنایع همگن غذایی و دارویی مازندران با بیان این که آزمایش‌ها در این زمینه ماهانه انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: طی ۲ سال اخیر در نمونه‌برداری‌هایی که برای آزمایش افلاتوکسین انجام دادیم همه نمونه‌های ما پایین‌تر از حد استاندارد بود و فقط یک نمونه ۲ دهم پی پی بی ppb داشتیم. یعنی عملا نسبت به کدکس بین‌المللی تقریبا همه نمونه‌ها سالم بودند.
خاتمی‌مقدم گفت : باید این را هم در نظر داشت که اگر دام یک دامداری سنتی روزی شیر با افلاتوکسین بالا تولید کند، در صورت داشتن ویژگی‌های لازم برای استفاده از این شیر در کارخانه، شیر خریداری شده با ده‌ها تن شیر مخلوط می‌شود و میزان افلاتوکسین موجود در شیر رقیق خواهد شد.
وی افزود : انتظار ما از کارشناسان و پژوهشگران برای بیان چنین اطلاعات حساسی در رسانه‌ها خیلی بیشتر است. برای شفاف‌سازی این موضوع از همه کارخانه‌های خواستیم که اطلاعات مربوط به آزمایش‌های انجام شده را بدهند تا یک بار دیگر وضعیت سلامت شیر تولیدی را بررسی کنیم.
آسیب به اعتبار صنعت لبنیات
البته اظهارات کارشناس مهمان برنامه زنده تلویزیونی در مورد وجود این آلودگی در شیر پاستوریزه استان‌های مختلف بود و صرفا به مازندران محدود نشد. موضوعی که سبب شد بسیاری از دامداران و فعالان صنعت لبنیات در استان‌های مختلف به این موضوع معترض شوند و حتی به گفته مدیر تضمین کیفیت صنایع شیر ایران و عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران، اتحادیه دامداران را به فکر تنظیم شکایت بابت آسیب دیدن اعتماد عمومی نسبت به شیرهای تولیدی بیندازد.
دکتر «شهریار دبیریان» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با بیان این که در چنین مواردی نمی‌توان به یک یا چند مقاله دانشگاهی استناد کرد، گفت: اگر قرار باشد آمارهایی داده شود باید از طرف سازمان‌های نظارتی مانند استاندارد، غذا و دارو و دامپزشکی باشد. نمی‌شود که به همین سادگی اعتبار یک صنعت مهم در کشور را با چند عدد نادرست خدشه‌دار کرد.
وی نیز به موضوع حد مجاز آلاینده‌ها در مواد غذایی را تشریح کرد و افزود: وجود یک آلاینده در هر ماده غذایی یک بحث است و رعایت حد مجاز طبق استانداردها بحثی دیگر. در تمام کشوورهای اروپایی و آمریکا هم شیرهای تولید شده حاویافلاتوکسین است. اگر تصور بر این است که وجود افلاتوکسین به هر میزانی باعث آسیب به سلامت مصرف‌کننده می‌شود این باور اشتباه است. این آلاینده نیز حد مجازی دارد که رعایت آن حد مجاز برای مصرف‌کننده مشکلی ایجاد نمی‌کند.
شیر ایران سالم است
مدیر تضمین کیفیت صنایع شیر ایران گفت : به استناد آمارهای به روزی که داریم، شیرهای تولید شده در صنایع لبنی ایران سالم است و مشکلی ندارد. افرادی هم که خلاف این موضوع را عنوان می‌کنند می‌توانند از هر شهر و استانی که مایل بودند به انتخاب خودشان شیرهای در حال عرضه را تهیه و آزمایش کنند.
عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران با بیان این که استاندارد ملی ما سختگیرانه‌تر از استاندارد بین‌الملل است، یادآور شد: انتظار ما این است که انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی از سازمان‌های نظارتی به ویژه استاندارد و دامپزشکی در این زمینه استعلام کند. از صدا و سیما و رسانه‌ها نیز انتظار داریم که در این موارد از کارشناسان اهل فن و اساتید دانشگاه که آگاه به همه ابعاد موضوع هستند کمک بگیرند.
دبیریان خاطرنشان کرد: حتی اگر افلاتوکسین در خوراک دام هم بالا باشد، وقتی وارد شیر می‌شود به یک پانزدهم کاهش می‌یابد. چطور ممکن است که مقدار این ماده در شیر پاستوریزه ۶۰ درصد باشد؟ نباید این اطلاعات نادرست از رسانه ملی به مخاطب داده شود. بدون مطالعه و پیش‌زمینه آمار دادن به مردم آن ها را از یک محصول مهم غذایی دور می‌کند و آسیب کلانی به اقتصاد صنعت لبنیات می‌زند.
موجی که در شبکه‌های اجتماعی در مورد آلودگی و زیان‌آور بودن شیرهای پاستوریزه ایجاد شده احتمالا به همین سادگی متوقف نمی‌شود، مگر این که مخالفان این اظهارنظر استنادات علمی و دقیق خود را گردآوری کنند و به آنها نیز فرصت مناسبی و مشابه در رسانه داده شود تا بخشی از باور ایجاد شده مبنی بر ناسالم بودن شیرهای پاستوریزه را ترمیم کنند.
لاریجانی: کمیسیون کشاورزی مساله آلودگی شیرهای پاستوریزه را بررسی کند
رییس مجلس شورای اسلامی گفت: کمیسیون کشاورزی هر چه سریعتر موضوع آلودگی شیرهای پاستوریزه را بررسی و گزارش را به صحن علنی ارائه دهد.
حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده شاهین شهر در تذکری جلسه علنی امروز- یکشنبه- در تذکری گفت: صدا و سیما به صورت بداهه در یک برنامه اعلام کرد شیر به سم آفلاتوکسین آغشته است، انتظار دارم نسبت به روشن شدن ابعاد این ماجرا اقدامی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه مردم نگران این موضوع هستند درخواست کرد تا هر چه سریعتر این مساله روشن شود.
علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به تذکر وی گفت: کمیسیون کشاورزی موضوع را هر چه سریعتر بررسی کند و گزارش خود را به صحن علنی ارائه دهد.
رییس سازمان غذا و دارو: مردم بدون نگرانی شیر و لبنیات مصرف کنند
رییس سازمان غذا و دارو با بیان اینکه میزان آلودگی در شیر و لبنیات بسیار ناچیز است، گفت: توصیه اکید ما این است که مردم به تبلیغات سوء توجه نداشته باشند و مصرف شیر را متوقف نکنند.
به گزارش روز یکشنبه وبدا، محمدرضا شانه ساز درمورد آلودگی شیر و لبنیات اظهار کرد: یکی از معضلات اساسی کشور پایین بودن سرانه مصرف شیر و لبنیات است و بخش اعظمی از مردم جامعه ما در معرض آسیب کمبود کلسیم هستند.
وی افزود: اینکه با ارائه اعداد و ارقامی گفته می شود میزان آفلاتوکسین در لبنیات و شیر بالا است، درست نیست و فکر می کنیم که اطلاعات رجوع شده بیشتر براساس کار دانشگاهی بوده و مراکز معتبر و رسمی که کار آزمایشگاهی را انجام می‌دهند به هیچ عنوان این اطلاعات را تائید نمی‌کنند.
رئیس سازمان غذا و دارو با تاکید براینکه اطلاعات ارائه شده درمورد میزان آفلاتوکسین لبنیات بطور قطع غلط است، گفت: با توجه به پایین بودن سرانه مصرف شیر در کشور که به کمتر از یک لیوان در روز می رسد نمی توان خطر قطعی ناشی از کمبود مصرف لبنیات که همان پوکی استخوان است را با القای این اطلاعات غلط به یک خطر احتمالی تحت عنوان بالا بودن آفلاتوکسین معاوضه کرد.
وی تصریح کرد: از حدود هفت سال پیش محصولات لبنی به صورت مرتب از این بعد پایش می‌شوند. آمار اداره کل غذا کمتر از 3.5 درصد آلودگی را نشان می‌دهد در حالیکه بسیاری از کشورهای همسایه و کشورهای دیگر میزان آلودگی بسیار بالاتر است.
ابتلا به سرطان در ایران بالاتر از نرم جهانی نیست
شانه ساز با تاکید بر اینکه ابتلا به سرطان در ایران بالاتر از نرم جهانی نیست، عنوان کرد: این میزان نسبت به کشورهای اطراف بسیار پایین‌تر نیز هست. از دست اندرکاران حوزه سلامت، رسانه و کارشناسان می خواهیم با دقت عمل و وسواس بیشتری اطلاعاتی را به مردم منتقل کرده و از بیان نسنجیده مطالب و آمار و اطلاعات غیرمستند که باعث می‌شود مردم را نگران کند، خودداری کنند.
وی با بیان اینکه اکنون میزان مصرف شیر در کشور یک پنجم استاندارد است، گفت: بدون شک در صنعت غذا و کارخانجات لبنی با حضور مسئولان فنی، آزمایشگاه های مجهز و نظارت مستمر سازمان غذاو دارو نگرانی به مراتب کمتر از مراکز سنتی است که لبنیات در آنها عرضه می‌شود.
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه میزان آلودگی شیر طی سال های گذشته روند نزولی داشته است، افزود: 3.5 درصد در واقع میزان قابل اعتنایی نیست و نباید از این بابت نگران بود، توصیه اکید ما این است که مردم به این تبلیغات سوء توجه نداشته باشند و مصرف شیر را متوقف نکنند.
وی خاطرنشان کرد: به مردم اطمینان کامل می دهیم که شیر و انواع لبنیات پاستوریزه را که تحت کنترل وزارت بهداشت است را بدون نگرانی مصرف کنند.
صنعت غذای کشور مورد هجمه قرار گرفته است
شانه ساز با بیان اینکه صنعت غذای کشور مورد هجمه قرار گرفته، عنوان کرد: به نظر می‌رسد بعد از قضیه کیک ها و دستکاری هایی که صورت گرفته بود الان صنعت لبنیات ما به عنوان یک صنعت بسیار موفق که نقش خوبی در صادرات غیرنفتی دارد و در منطقه شناخته شده است، مورد هجمه قرار گرفته، این صنایع موفق ما اکنون در هدف حمله تبلیغات است و نباید با دشمن همصدایی کرده و در آسیاب دشمن آب بریزیم.
آفلاتوکسین (Aflatoxin) یا سم قارچی طبیعی قادر است انسان را از طریق مواد غذایی آلوده مانند تخم مرغ، شیر و محصولات لبنی آلوده کند و می‌توانند سرطان زا باشند.
طی روزهای اخیر طرح ادعاهای در مورد دوز بالای سم آفلاتوکسین در مواد غذایی و لبنی مطرح و سبب نگرانی های در جامعه شده است.
ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی امروز (یکشنبه) در مورد این ادعا گفت: اینکه لبنیات حاوی آفلاتوکسین باشد اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست و قاعدتا آفلاتوکسین در شیر غیر پاستوریزه به دلیل عدم کنترل بیشتر است.
همچنین کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو روز گذشته(شنبه) در ارتباط با طرح ادعایی مبنی بر وجود سم آفلاتوکسین در عمده‌ی مواد لبنی در کشور تصریح کرد: وجود سم آفلاتوکسین در لبنیات و خشکبار موضوعی قدیمی است و در سالهای اخیر رو به کاهش است و میزان این سم در لبنیات بسته بندی از فله به مراتب کمتر است.
واکنش فعالان صنایع لبنی به ادعای وجود افلاتوکسین در شیر
فعالان صنعت لبنیات کشور ادعای وجود میزان غیرمجاز افلاتوکسین در شیر ایران را رد می‌کنند. آنها علیه اظهارات غیرکارشناسی در صدا و سیما، اعلام جرم کرده و مستندات‌شان را به مراجع قضایی ارائه خواهند داد.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به ایرنا می‌گوید: «تمام ادعاها درباره سم افلاتوکسین، هجمه‌ای است که از طریق صدا و سیما به صنعت لبنیات کشور وارد می‌شود و بسیاری نیز در فضای مجازی روی آن موج‌سواری می‌کنند.»
«علی شریعتی» به ایرنا خبر داد: «امروز (یکشنبه) ساعت ۲ در جلسه کمیسیون کشاورزی مجلس با حضور همه دست‌اندرکاران این کار که شامل سازمان غذا و دارو، انجمن صنایع لبنی، نمایندگان وزرات بهداشت می‌شود، این ادعا بررسی می‌شود. بعد از آن انجمن صنایع لبنی بیانیه‌اش را رسانه‌ای می‌کند.»
شریعتی تاکید کرد: «این ادعا بسیار واهی است و موجب نگرانی شده است. با تاوجه به تشویش اذهان عمومی و این خبر که باعث خسارات بسیاری در صنعت لبنیات، چه در حوزه سلامت و چه در حوزه اقتصادی می‌شود، علیه این برنامه و کارشناس آن اعلام جرم شده که از طریق تمام ردیف های حقوقی به مراجع قضایی می‌رسد.»
این فعال اقتصادی درباره میزان افلاتوکسین در شیر توضیح می‌دهد: «در دولت یازدهم و در دوره حسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر سابق بهداشت، یکی از دستاوردها، کنترل بسیار شدید افلاتوکسین در لبنیات بود. به همین دلیل اکنون بر اساس استاندارد کدکس (استاندارد بین المللی در حوزه لبنیات) میزان افلاتوکسین در شیر ایران از حد استانداردهای بین‌المللی نیز بسیار پایین‌تر است و جای هیچ نگرانی نیست.»
اظهارات غیرکارشناسی در برنامه‌های صداوسیما درباره مواد غذایی، شکایت بسیاری از فعالان اقتصادی را به دنبال داشته است.
علی شریعتی در این‌باره تاکید می‌کند: «لطفا حتما بنویسید که صدا و سیما بر خلاف اینکه با پول بیت‌المال اداره می‌شود و باید برای مردم کار کند، اخبار آن موجی از ناامیدی و یاس را بین مردم می‌آورد.»
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران ادامه می‌دهد: «صنعت ما بعد از وجود قرص در کیک بسیار آسیب دید که این مساله عوامل خارجی داشت. ولی اکنون صدا و سیما خودزنی می‌کند، مردم به آن استناد می‌کنند و در شبکه های اجتماعی موج سنگین ایجاد می‌شود.»
شریعتی در پایان درباره بیانیه‌ای که امروز عصر منتشر می‌شود، می‌گوید: «محورهای بیانیه گزارش‌هایی از آزمایش‌های دقیق است که این ادعا را رد می‌کند.»
تهدید امنیت روانی جامعه با اظهارات غیرکارشناسی
مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران ضمن رد وجود سم افلاتوکسین در شیرخام مصرفی کارخانجات ایران گفت: صحبت‌های غیرکارشناسی در صدا و سیما، هیچ نتیجه‌ای جز تهدید امنیت روانی جامعه و به خطر انداختن سلامتی مردم نخواهد داشت.
«هشدار فوری به ۸۴ میلیون ایرانی / تا اطلاع ثانوی از مصرف شیر و سبزیجات جدا خودداری کنید! خیانتی که سالها در حق ایرانیان می شود و کسی هم از آن آگاه نیست! افشاگری‌ها در پخش زنده شبکه سه از پشت پرده لبنیات و سبزیجات موجود در بازار خبر داد که هر کسی با شنیدنش پشتش می لرزد...» این متن یکی از پیام‌های تلگرامی است که از دو روز پیش در گروه‌های مختلف مردمی دست به دست می‌شود.
بعضی از این پیام‌ها نیز ماجرا را به ذرت‌های آلوده ربط می‌دهند و چنین تفسیر می‌کنند که وارد شدن ذرت‌های آلوده درخوراک دام‌ها، باعث ایجاد سم افلاتوکسین در شیرها شده است. اما واقعیتِ این شایعات چیست؟
« سعید سلطانی سروستانی » مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران با نقد صحبت‌های غیر کارشناسی در صدا و سیما می‌گوید:«اگر دام شیری غذای آلوده به آفلاتوکسین مصرف کند، سم آن وارد شیر می‌شود و این جای تردید نیست اما تمام کارخانجات کارشناس مواد غذائی معرفی شده از سوی وزارت بهداشت و درمان در اختیار دارند و شیرخام ورودی و فرآورده های حاصل از آن را آزمایش ونظارت می‌کنند. بنابراین شیر ورودی کارخانجات لبنی عاری از افلاتوکسین است.»
سلطانی سروستانی ادامه داد:«گاوداری‌های صنعتی چندین کارشناس در رشته‌های مختلف در اختیار دارند و امکان ندارد اجازه دهند غذای آلوده به افلاتوکسین در خوراک دام‌ها مورد استفاده قرار گیرد. به طور قطع شیر تولیدی در کارخانجات فرآورده های لبنی عاری از آفلاتوکسین است و چنین صحبت‌هایی فقط باعث کاهش مصرف سرانه شیر می شود و هیچ نتیجه ای جز به خطر انداختن سلامتی مردم نخواهد داشت.»
این در حالی است که سرانه مصرف شیر ایران پایین‌تر از استاندارد جهانی است. مصرف سرانه لبنیات حدود ۸۰ کیلوگرم در سال اما میانگین جهانی، حدود ۲۷۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم است. مردم ایران، یک سوم میانگین جهانی شیر می‌خورند.
مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران با تاکید بر ضرورت مصرف شیر می‌گوید:«جای تاسف است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بدون توجه به عواقب آن چنین مصاحبه‌ای با یک فرد ناشناس انجام و آن را پخش می‌کند. در سالهای اخیر موضوع وجود روغن پالم در شیر مطرح شد که موجبات نگرانی مردم را فراهم کرد. این اقدامات همانند روغن ریخته‌ای است که جمع کردن آن غیر ممکن خواهد بود.»
پیش از این نیز «علی‌صفر ماکنعلی»، معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی در گفت وگو با ایرنا وجود سم افلاتوکسین در شیرخام مصرفی صنایع لبنی کشور را رد کرد و گفت:«تولیدات چهارچوب ضوابط بهداشتی این سازمان است. اظهارات مطرح شده در خصوص وجود سم افلاتوکسین در شیرخام مصرفی صنعت لبنیات را کذب محض، غیر علمی، غیر مستند و مصداق واقعی تشویش اذهان عمومی است.»
بر اساس صحبت‌های او، ۴۰۰ کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه تولید شیرخام، ایران رتبه ۱۱ دنیا را دارد.
در تمام سطوح این صنعت، برنامه های بهداشتی سلامت شیر و فرآورده لبنی در تمامی سطوح از جمله مدیریت بهداشت گاوداری‌ها، مدیریت بهداشت در مراکز جمع آوری شیر و مدیریت بهداشت در کارخانجات شیر و لبنیات مطابق با استانداردهای ملی و کدکس آلیمانتاریوس (استاندارد بین المللی) انجام می شود.
بر اساس توضیحات معاون بهداشتی و پیشگری اسازمان دامپزشکی، استاندارد میزان افلاتوکسین در ذرت دامی در کشور ما برابر با ٥ در میلیارد است، در حالی که استاندارد اتحادیه اروپا برای آفلاتوکسین چهار برابر (۲۰ ppb ) استاندارد ملی ایران است.
