سفیر انگلیس: سیاست آمریکا درباره ایران جواب نمی‌دهد/ اتاق بازرگانی ایران و بریتانیا با قدرت به کار خود ادامه می دهد

مشروح گفت‌وگوی روزنامه «کار و کارگر» با راب مک ایر را در ادامه می‌خوانید:

به عنوان مقدمه می خواهم خدمتتان یادآوری کنم که نوع رابطه تاریخی میان ایران و بریتانیا، بخش بزرگی از افکار عمومی مردم ایران را دچار سوء تفاهم کرده است. مثلا در دوران پادشاهی فتحعلی شاه، ایران با دولت ناپلئون بناپارت قراردادی به امضاء رساند که فرانسه ارتش کشور من را به سلاح های پیشرفته آنروزگار مجهز کند و در مقابل ارتش ناپلئون اجازه عبور از مرزهای گرجستان و تاتارستان به مقصد هندوستان را پیداکند. به دلیل اهمیت فوق استراتژیک هندوستان برای بریتانیا سر گور اوزلی سفیر وقت بریتانیا در تهران با اصرار خواهان امضای توافق نامه ای در تاریخ ۱۴ مارس ۱۸۱۲ تحت دوازده ماده با دولت ایران شد. در فصل اول آن قرارداد امنیتی، سیاسی و اقتصادی ایران مکلف شد که به هیچ یک از کشورهای خارجی و طوایف بیگانه اجازه عبور از مرزهای خود را ندهد و در مقابل در فصل دوم قرارداد بریتانیا مکلف شد تا در صورتی که هر کشور خارجی به ایران اعلام جنگ کرد یا از طریق کمپانی هند شرقی سپاه و تجهزات نظامی برای کمک در جنگ ارسال کند و یا مبلغ دویست هزار تومان پول نقد در اختیار ارتش ایران به جهت خرید تجهیزات نظامی قرار دهد. مدتی بعد بریتانیا دو قرارداد اروپایی به امضاء رساند یکی با دولت تزاری روسیه و دیگری معاهده مشهور به تیسلیت. دولت تزاری روسیه به ایران حمله کرد با این که فتحعلی شاه به عهد وپیمان خود با انگلستان  در لغو قرارداد ناپلئون عمل کرده بود ولی هیچ کشتی نظامی انگلیسی از هندوستان راهی سواحل جنوبی ایران برای کمک به ارتش کشور من نشد و حتی ریالی از آن مبلغ دویست هزار تومان نیز به دولت ایران از جانب بریتانیا پرداخت نگردید تا در یک زجر بزرگ تاریخی بخش های وسیعی از نوار شمالی و شرقی ایران به دلیل شکست از تزار طی دو جنگ در قالب قراردادهایی چون ترکمانچای و گلستان، از سرزمین مادری من جدا شود. شاه عباس صفوی هم به عهد و پیمان خود در قبال دولت انگلستان برای جنگ با پرتغالی ها عمل کرد و پس از آزادسازی بندر گمبرون (بندرعباس) اجازه کشتیرانی انگلستان در آب های جنوبی ایران را داد. همین ماجرا تا وقایع اخیرتاریخ معاصر ایران ادامه پیدا کرد. سکوت بریتانیا در مقابل به توپ بسته شدن مجلس برآمده از مشروطه ملت ایران توسط کلنل لیاخوف روس تا ماجرای کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲ بر علیه دولت مردمی دکتر مصدق که برای ملی شدن صنعت نفت ایران، پای دولت بریتانیا را به دیوان بین المللی لاهه کشاند. البته من قصد ندارم به نبش قبر تاریخ بپردازم و بابت وقایعی که توسط اجدادمان صورت گرفته با شما دچار چالش شوم ولی سوال اصلی اینجاست که با مرور چنین گذشته ای قرار است راب مک ایر چه تحولی در راستای توئیت خود هنگامی که به سفارت بریتانیا در تهران منصوب شد برای ارتقاء تعاملات سیاسی اقتصادی با ایران پس از خروج ترامپ از برجام انجام دهد؟

خیلی متشکر از یادآوری تاریخی تان در مقدمه مصاحبه. همانطور که گفتید تاریخ برای ما خیلی مهم است. نباید آن را تکذیب رده و یا بی تفاوت از کنارش عبور کنیم. روابط تاریخی میان ایران و بریتانیا خیلی پیچیده است و من از خوانندگان شما دعوت می کنم تا مدارک تاریخی و اسناد به جا مانده از این روابط را به دقت مطالعه کنند تا متوجه شوند که یک اتفاق دوطرفه در این روابط شکل گرفته است. دولت بریتانیا همواره تلاش می کرده تا جلوی تجزیه ایران توسط دولت تزاری روسیه گرفته و به نوعی مانع از جداشدن بخش هایی از خاک ایران شود. من قصد ندارم دفاع کنم از عملکرد گذشته بریتانیا در قبال ایران ولی شما باید بدانید که وزیر خارجه اسبق بریتانیا جک استراو از رخ دادن آن اتفاقاتی که در مقدمه گفتی اظهار تاسف کرد. من هم با شما هم عقیده هستم که دوره ای خاص در تاریخ روابط ایران و بریتانیا وجود دارد که بریتانیا در امور داخلی ایران مداخله کرده است.
به نظرم نگاه به وضعیت فعلی با عینک تاریخ گذشته کمکی به پیشبرد روابط فعلی دو کشور نخواهد کرد و من هم با شما موافقم که آن اتفاق ها در شرایطی رخ داده که هیچ کدام از ما هنوز به دنیا نیامده بودیم. پرسش شما درباره وضعیت کنونی خیلی خوب است. وقتی ما برجام را امضاء می کردیم تنها به این مساله فکر نمی کردیم که آن معاهده فقط به ایران کمک می کند در واقع طرف های ایران در برجام یک روند دیپلماتیک را برای حل مشکلات و معضلات جهانی پایه ریزی کردند. دولت بریتانیا همچنان خود را مکلف به اجرای برجام می داند و برخلاف تصور خیلی ها که می گفتند اگر آمریکا از برجام خارج شود انگلستان هم از آن خارج می شود دولت انگلیس هنوز به برجام متعهد است تا زمانی که ایران به برجام پایبند باشد.

با شما موافقم که آن اتفاقات در گذشته رخ داده و ما در امروز به سر می بریم. هرچند که بخشی از خاک ما توسط روسیه تزاری از ایران جدا شد و بریتانیا آن زمان سکوت کرد.

قبول دارم از بحث بر سر مسائل رخ داده در گذشته خارج شویم ولی تصور می کنم که شما همچنان معتقدی که بریتانیا مقصر جداشدن بخش هایی از خاک ایران در جنگ با روسیه تزاری است.

برای این که ما آن زمان یک قرارداد رسمی امنیتی مانند برجام با بریتانیا دشتیم با این تفاوت که فقط به صورت دوجانبه میان ایران و انگلستان امضاء شد. و همانطور هم که در مقدمه گفتم، ایران به آن بخش از قرارداد موسوم به ۱۸۱۲ که مربوط به تعهداتش در قبال بریتانیا بود در راستای اجازه ندادن به ارتش ناپلئون برای حرکت به سمت هنودستان، عمل کرد ولی انگلستان به تعهدات خود در آن قرارداد تاریخی عمل نکرد. من می خواهم برای شما تصریح کنم که قراردادها همیشه باید میان کشورهای امضاء کننده محترم باشند چه در گذشته و چه امروز. ایران همچنان به تعهدات برجامی خود عمل می کند. تمام حرف حساب برجام این است که ایران نباید به زعم غرب به سلاح اتمی دسترسی داشته باشد. شدیدترین سیستم نظارتی در جهان به گفته وزیر خارجه سابق آمریکا درخصوص برنامه اتمی ایران اعمال شده است. رآکتور اتمی اراک به قول جان کری قلبش درآمد و در آن سیمان پرشد. ترامپ به یکباره زد زیر میز برجام و از توافق خارج شد. آلمان را می گذاریم کنار، روسیه، فرانسه و چین هم همینطور. همه را از روی میز مذاکره حذف می کنیم فقط ایران می ماند و بریتانیا.

چرا فقط باید ایران و بریتانیا بر سر میز مذاکره به زعم شما باقی بمانند؟ و چرا نقش سایر شرکای ایران در برجام به میزان نقش انگلستان نباید یکسان دیده شود؟

چون راب مک ایر هنگامی که به سفارت بریتانیا در تهران منصوب شد، گفت: می خواهم سطح کیفی روابط میان ایران و بریتانیا را ارتقاء دهم و اگر من به عنوان یک روزنامه نگار معتقد بودم که وزن روابط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و تجاری سایر کشورهای طرف ایران در برجام بیشتر از وزن لندن در واشنگتن است اول به سراغ سفرای آن کشورها می رفتم. آیا قصد داری به من بگویی که نوع رابطه دولت بریتانیا با ایالات متحده به همان میزان پکن در قبال واشنگتن است؟ یک سال پس از امضاء برجام توسط دولتی که من به آن رای دادم و به شدت از آن حمایت می کنم از مواضع صلح طلبانه اش و حل اختلافات با جهان پیرامونی به ویژه غرب، همچنان ایران به تنهایی متضرر برجامی می شود که به آن عمل می کند و بریتانیا به آن سطح از تعهدات مطلوب برجامی خود که انتظار می رود، عمل نکرده است. متاسفانه حجم کل رابطه اقتصادی بریتانیا با ایران به گفته اتاق بازرگانی کشور من  فقط ۳/ ۰ درصد از حجم کل روابط اقتصادی انگستان در خاورمیانه است.

خروج آمریکا تاثیرات منفی زیادی روی برجام گذاشته است و دولت های اروپایی نمی توانند این تاثیرات منفی را کاملا جبران کنند. کاری که ما می کنیم این است که تلاش می کنیم اطمینان حاصل کنیم که ایران مزایایی که در چهارچوب برجام باید از آنها برخوردار باشد، به دست آورد. در همین راستا شرکت های خود را تشویق می کنیم که با ایران وارد تعاملات تجاری شوند. اتاق بازرگانی ایران و بریتانیا همچنان با قدرت به کار خود ادامه می دهد.

ولی اخبار زیادی مبنی بر نیمه تعطیل بودن این اتاق در لندن منتشر می شود که احتمالا با این گفته شما سازگاری ندارد؟

به شما اطمینان می دهم که آن اخبار درست نیست و اتاق بازرگانی ایران و بریتانیا هنوز کاملا فعال بوده و همچنان تمامی تماس های تجاری طرفین با یکدیگر برقرار است. فقط دفتر آن اتاق در لندن بسته شده است. با شما هم عقیده ام که بریتانیا بزرگترین متحد آمریکا در جهان است ولی اختلاف نظر میان لندن با واشنگتن در خصوص برجام در حال حاضر برای ما هم هزینه زیادی داشته است. خیلی صریح به دولت ترامپ گفته ایم که از خروج آمریکا بابت برجام متاسف هستیم و معتقدیم که سیاست حداکثری دولت فعلی ایالات متحده در قبال ایران جواب نخواهد داد. نخست وزیر "ترزا می" خیلی صریح گفت که سیاست بریتانیا آسیب رساندن به برجام نیست و ما خواهان حفظ آن هستیم. برای این که روابط تجاری خود با ایران را حفظ کنیم در اتحادیه اروپا پیگیر اجرای قانون (Blocking Statute) قانون "مسدود کننده" در قبال تحریم های فراسرزمینی آمریکا هستیم.

ولی هنوز اینستکس خروجی خیلی مطلوبی نداشته است.

اینستکس یک پروژه خیلی پیچیده و جدید است. بخش های مهمی از آن اجرایی شده و البته ایران هم در شروع به کار اینستکس نیز نقش بسیار مهمی دارد. من چند هفته پیش در لندن بودم و در آنجا در جریان کارهای فوق العاده ای که برای راه اندازی اینستکس صورت گرفته قرار گرفتم. مذاکرات فنی میان ما و نهاد متناظر ایرانی اینستکس به خوبی در جریان است. البته باید بدانید که به کار افتادن اینستکس فقط برخی مشکلات بانکی ایران که با خروج آمریکا از برجام ایجاد شده را حل می کند نه تمام مشکلات اقتصادی ایران را.

ما چالش هایی با غرب داریم بر سر خیلی از مسائل که امروز می خواهم تمام آن چالش ها را کنار بگذارم. اجازه بدهید فقط به روابط میان ایران و بریتانیا بپردازیم؟

موافقم.

حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در لندن سال ۱۳۹۶ اعلام کرد که قرارداد ساخت یک نیروگاه خورشیدی میان وزارت نیروی ایران با یکی از بزرگترین شرکت های انگلیسی در جهان به ارزش ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیون پوند به امضاء رسیده بعیدی نژاد همچنین گفته بود که یک تفاهم نامه با شرکت معتبر اینترنشنال هاسپیتال گروپ برای احداث یک بیمارستان پیشرفته درمان سرطان در ایران به ارزش یک میلیارد و هشتصد میلیون یورو بسته شده است حال سوال اینجاست که چرا پس از گذشت دوسال از مصاحبه بعیدی نژاد هنوز مقدمات انجام این قراردادها اجرا هم نشده است؟

حقیقت این است که ما به عنوان دولت نمی توانیم به شرکت های تجاری خودمان بگوئیم که با ایران همکاری کنید چون آنها خصوصی هستند.
حقیقت این است که تحریم های آمریکا آنها را از سرمایه گذاری در ایران می ترساند ما فقط می توانیم آنها را تشویق به سرمایه گذاری در ایران کنیم ولی دستور نمی دهیم که ریسک های چنین خطری را بپذیرند. با تمام این صحبت ها هنوز شرکت هایی هستند که به برقراری روابط بازرگانی با ایران تمایل دارند و ما هم همچنان از اقدامات آنها حمایت می کنیم.

شاید هم مشکل اینجاست که غرب از ایران می خواهد که همچنان عوارض پایبندی به برجام را به تنهایی بدهد؟

در این خصوص من با شما هم عقیده نیستم و تکرار می کنم که ما هم در کنار ایران برای حفظ برجام تلاش می کنیم ولی باز هم تکرار می کنم تازمانی که ایران به برجام پایبند باشد ما هم به حفظ آن متعهد هستیم. در حقیقت تعهد بریتانیا نسبت به برجام هزینه های سیاسی زیادی از نظر روابط این کشور با آمریکا داشته است.

آیا تلاش شما در مدت این ۶۰ روز باقی مانده آنقدر چشمگیر است که رئیس جمهور روحانی را از برداشتن گام دوم منصرف کند یا این که ما باید منتظر وقوع معجزه باشیم؟

من به معجزه اعتقادی ندارم ولی گام های ما آنقدر برای حفظ برجام استوار است که ایران همچنان به برجام پایبند بماند ضمن آن که با خروج ایران از برجام مکانیزم تحریم های شورای امنیت مجددا برای ایران فعال خواهد شد.

راب، من می دانم که در آن صورت وضعیت برای مردم ایران احتمالا بغرنج خواهد شد ولی حتما شما هم به خوبی می دانی که با فعال شدن مکانیزم تحریم های شورای امنیت بر علیه ایران احتمالا دولتی در ایران مشابه دولت محمود احمدی نژاد به دلیل شکست اقدامات دولت دکتر روحانی نزد افکار عمومی ایرانیان روی کار خواهد آمد و نیز به خوبی می دانی وزیر خارجه "جک استراو" خیلی صریح گفت: اگر ما در توافق سعدآباد درست عمل کرده بودیم در ایران احمدی نژاد روی کار نمی آمد. آیا می خواهی بگویی از چالش هایی که جهان و بریتانیا با احمدی نژاد داشتند آگاه نیستی؟

از زمان بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران در سال ۲۰۱۵ ما شاهد بازشدن قسمت ویزا بوده ایم و تعداد وقت های ویزا در همین راستا افزایش پیدا کرده است. ما همچنین شاهد بازشدن قسمت بازرگانی سفارت بوده ایم که در حال حاضر تلاشهای مربوط به افزایش ارتباطهای تجاری و سرمایه گذاری را رهبری می کند. همچنین تعداد مسافرتهای وزرا و مقامات ارشد بریتانیا به تهران افزایش داشته است و نیز ارتباطهای مردم با مردم بین دو کشور از زمان بازگشایی سفارت ارتقا یافته است.

آیا با وجود جان بولتون که خواهان تغییر رژیم در ایران است همچنان امیدی به عوض شدن راه ترامپ دارید؟

من به جای آقای بولتون نمی توانم اظهار نظر کنم ولی تا جایی که می دانم وی به عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا صحبت از تغییر رژیم در ایران نکرده است. جدای از این مسایل من به کارآمد بودن دیپلماسی کاملا اعتقاد دارم و مطمئنم که ابزارهای دیپلماسی به بهترین وجه کارکرد خود را خواهد داشت.

به عنوان آخرین سوال، به عنوان یک روزنامه نگار از طبقه کارگری ایران، آیا فکر می کنید منطقی است که بریتانیای دارای بزرگترین حزب کارگری جهان در قبال تحت فشار قرار گرفتن میلیون ها کارگر به واسطه سخت تر شدن تحریم‌های آمریکا همچنان بی اعتنا باشد؟

به هیچ وجه ما نسبت به وضعیت معیشتی طبقه کارگر بی اعتنا نیستیم. باز هم تکرار می کنم که دولت بریتانیا از بابت خروج آمریکا از برجام بسیار متاسف است و تمام تلاش خود را برای برای پیداکردن یک وضعیت مطلوب در کنار سایر شرکای برجامی به کار خواهد بست و به عبور از وضعیت پرتنش پیش رو بسیار امیدوارم.