رمزگشایی از مخالفت نمایندگان مجلس با بودجه: مدافع حقوق مردم یا زین کردن اسب انتخابات؟

فارغ از دلایل نمایندگان برای رأی ندادن به کلیات بودجه می‌توان گفت که دولت سیزدهم هر روز تنهاتر از گذشته می شود و این نشان می دهد که دولت در حال «تنگ کردن» دایره موافقان و «گسترده کردن» دایره مخالفان خود است.

پایگاه خبری جماران، باران ستوده: مخالفت با کلیات بودجه 1403 در کمتر از یک روز پس از موافقت کمیسیون تلفیق با کلیات بودجه رقم خورد. نمایندگان مجلس یازدهم با 91 رای موافق، ۱۲۷ رای مخالف و ۱۰ رای ممتنع از مجموع ۲۳۶ نماینده حاضر در مجلس با کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۳ مخالفت کردند. با وجود اینکه «رحیم زارع» سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۳ هنگام قرائت گزارش کار کمیسیون تلفیق تلاش کرد تا با بیان رشد 40 درصدی منابع بودجه از محل «درآمدهای گمرکی و مالیاتی» و کاهش ۲۴ درصدی از «میزان وابستگی به منابع نفتی» نمایندگان را مجاب کند تا به کلیات بودجه رای بدهند اما این تلاش بی‌فایده بود و نمایندگان ترجیح دادند که کلیات بودجه را تایید نکنند .

نمایندگان مجلس در انتقاد از کلیات لایحه بودجه، به موضوعاتی همچون«تورم زا بودن» و «عدم تحقق اجرای برنامه هفتم»، «کسری قابل توجه در بخش حقوق بازنشستگان»، «عدم تحقق رشد هشت درصدی»، «حمایت از واردکنندگان»، «فشار به تولیدکنندگان»، «افزایش شکاف فقرا و اغنیا» و «ابهام در منابع مالی» به عنوان «پاشنه آشیل» اشاره کردند و از طرفی موافقان تلاش داشتند تا «انضباط مالی» ، «.کاهش وابستگی به نفت» ، «کاهش فرار مالیاتی» و «نگاه واقع‌بینانه» را به عنوان نقطه قوت مطرح کنند.

خط و نشان کشیدن نمایندگان مجلس برای دولت برای اصلاح کلیات بودجه و «دادن فرصت هفت روزه به دولت»ب رای اصلاح کلیات بودجه از سوی محمدباقر قالیباف نشان داد که مجلس تلاش دارد تا در سال انتهایی مجلس رویکردی متفاوت در پیش بگیرد؛ کما اینکه در طول سالهای گذشته مجلس یازدهم تاکنون سابقه نداشته است که مجلس کلیات بودجه را رد کند. همین نشان می دهد که ماه عسل روابط دولت و مجلس به پایان رسیده است.

تنها نیم نگاهی به آرای موافقت مجلس یازدهم با کلیات بودجه نشان می‌دهد که با گذشت زمان از تعداد آرای موافق کاسته شده و به آرای مخالفان اضافه شده است همچنان که از 211 رأی موافق در بهمن 99 به 91 رای موافق رسیده است که نشان می‌دهد که پاستور و بهارستان بیشتر از هم فاصله گرفته اند.

سال	تاریخ موافقت یا مخالفت	آرای نمایندگان
99 بودجه 1400	29 بهمن 99 / موافقت	۲۱۱ رای موافق، ۲۸ رای مخالف و ۶رای ممتنع از ۲۵۲ نماینده حاضر
سال 1400 بودجه 1401	۱۹ دی ۱۴۰۰/ موافقت	174 رای موافق، ۷۶ رای مخالف و ۶ رای ممتنع از مجموع ۲۶۰ نماینده حاضر
سال 1401 بودجه 1402	۲ بهمن ۱۴۰۱/ موافقت	۱۶۹ رای موافق، ۵۴ رای مخالف و ۷ رای ممتنع از مجموع ۲۳۵ نماینده حاضر
سال 1402 بودجه 1403	21 اذر 1402/ مخالفت	91 رای موافق،127رای مخالف و ۱۰ رای ممتنع از مجموع ۲۳۶ نماینده حاضر

*جبهه مخالفان

همزمان با بررسی کلیات بودجه در مجلس ،ده نماینده نظرات مخالف خود را مطرح کردند.

نماینده	کمیسیون	اظهارات
محمد باقری	عضو کمیسیون اقتصادی	افزایش ۴۰ درصدی درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه و ابهام در مورد گروه هدف افزایش مالیات و نوع پایه مالیاتی
حسینعلی حاجی‌دلیگانی	کمیسیون قضایی و حقوقی	عدم تحقق رشد 8 درصدی ،افزایش شکاف بین فقرا و اغنیا،بدهکار کردن کشور با فروختن 320 همت اوراق،عدم توجه به بازنشستگان
مجتبی رضاخواه	کمیسیون برنامه و بودجه	افزایش تورم ،عدم توجه به رشد اقتصادی، اقدامات نامشخص در بخش صنعت و اقتصاد دیجیتال، افزایش 50 درصدی مالیات، بی‌نظمی مالی
ولی اسماعیلی	کمیسیون اجتماعی	افزایش مالیات از 750 همت در سال 1402، به یک هزار و 112 همت در سال 1403 رسیده است، افزایش یک درصدی ارزش افزوده و ایجاد تورم ،افزایش 18 درصدی حقوق با توجه به تورم 45 درصدی
محسن زنگنه	کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها	زیرپاگذاشتن برنامه هفتم توسعه و تجویز ادامه فشار به مردم، کاهش درآمد حاصل از مولدسازی، کاهش واگذاری سهام شرکت‌های دولتی ز ۱۰۶ همت به ۶۰ همت / طرح افزایش یک درصدی مالیات بر ارزش افزوده / منابع تامین نان و دارو و مایحتاج مردم/ عدم پایبندی به متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان/ انفعال دولت در تأمین منابع جدید
حسین رجایی	کمیسیون اجتماعی	360 همت ناترازی/ بهبود شرایط وارد کنندگان / کسری قابل توجهی در منابع هدفمندی/ ناتوانی در پرداخت یارانه / انداختن توپ همسان سازی حقوق بازنشستگان به زمین مجلس/ افزایش تورم /
مهدی عسگری	کمیسیون صنایع	عدم کاهش نرخ تورم / خطای محاسباتی/ نابسامانی حوزه ارزی و اقتصاد دلاری/ عملکرد مخرب بانک ها به ویژه بانک های خصوصی
سید سلمان ذاکر	کمیسیون اجتماعی	رشد 49 درصدی مالیات/ افزایش55 درصد مالیات‌ها به کالاها و خدمات اختصاص پیدا می‌کند که به معنای افزایش تورم/ اختصاص 53 درصد از این مالیات به اشخاص حقیقی و حقوقی/ افزایش 19 درصدی هزینه جاری دولت/ عدم تناسب افزایش حقوق با تورم / حذف ارائه تسهیلات به افراد کم درآمد/ عدم توجه به افراد حاشیه‌نشین و استانهای محروم / بی‌توجهی به آلودگی هوا و احیای دریاچه ارومیه
سید ناصر موسوی لارگانی	کمیسیون اقتصادی	افزایش مالیات و فشار بر مردم / عدم توجه به رتبه‌بندی معلمان / عدم تحقق درامد مالیاتی و فروش نفت
محمدرضا صباغیان	کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها	دادن حق امتیاز طلایی به رییس سازمان برنامه و بودجه برای تخصیص اعتبارات / ابهام در مورد تعیین تکلیف فرار مالیاتی/ بی توجهی به بستن چاههای غیرمجاز/ دادن مجوز واردات تجهیزات پزشکی به شرط نبود تولیدات داخای / کیفیت پایین محصولات داخلی / ابهام در مورد شرکتهای خصولتی/ بی عدالتی در افزایش 18 درصدی حقوق /

جبهه موافقان

همزمان با بررسی کلیات بودجه در مجلس ،یازده نماینده نظرات موافق خود را مطرح کردند.

نماینده	کمیسیون	اظهارات
مجتبی یوسفی	کمیسیون عمران	کم کردن 10 درصد از هزینه جاری دولت/ کم کردن پرداخت پاداش نجومی
جعفر قادری	کمیسیون برنامه و بودجه	جلوگیری از بی ثباتی مالی / بودجه انقباضی/ جلوگیری از استقراض از بانک مرکزی / مناسب بودن ارقام بودجه /
احمد راستینه	کمیسیون فرهنگی	جلوگیری از فرار مالیاتی/ افزایش فروش اوراق مالی / تنظیم دقیق قیمت نفت /
فتح الله توسلی	کمیسیون اقتصادی	کاهش 42 درصد از شکاف درآمدها/ تحقق رشد 8 درصدی/
روح اله عباس پور	کمیسیون صنایع و معادن	عدالت در پرداخت ها و رفع تبعیض‌ها/ نداشتن کسری در بودجه /
رجب رحمانی	کمیسیون برنامه و بودجه	نقطه قوت عدم پیش بینی منابع سوری در بودجه/ کاهش کسری تراز عملیاتی / کاهش وابستگی به نفت / افزایش حقوق 18 درصدی
علی بابائی کارنامی	کمیسیون اجتماعی	توسعه حمل و نقل / افزایش شفافیت بودجه / هدایت اعتبارات ناشی از مولدسازی دارایی‌ به سمت پروژه‌های نیمه تمام /
سیدشمس الدین حسینی	کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید	افزایش درامد ار محل افزایش بیشتر پوشش مالیاتی/ اصلاح ساختار بودجه
سیدرضا تقوی	کمیسیون فرهنگی	تدوین بودجه بر اساس واقعیت / کاهش وابستگی به نفت /
احمد امیرآبادی فراهانی	کمیسیون برنامه و بودجه	50 همت برای دولت درآمد مالیاتی از محل شرکتهای دولتی/ حل مشکل همسان سازی حقوق بازنشستگان/ حل مشکل فرار مالیاتی
حمیدرضا حاجی‌بابایی	کمیسیون برنامه و بودجه	کاهش درآمدهای نفتی در بودجه سال آینده یعنی واقع‌نگری/ بودجه‌ای که همسان‌سازی و متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان در آن دیده نشده باشد از در این مجلس بیرون نمی‌رود/ قول شرف مجلس از دولت بابت همسان‌سازی حقوق بازنشستگان /

*تحلیل رفتار

در تحلیل چرایی نوع رفتار مجلس در مواجهه با دولت هنگام بررسی کلیات بودجه میتوان چند تحلیل را ارائه کرد.

در تحلیل اول می‌توان گفت که مجلس یازدهم در حال اعاده حیثیت از خود است، زیرا اقدامات ناموفق دولت در حوزه کنترل گرانی و... موجب شده که نمایندگان مرتب تحت فشار باشند و از سوی مردم در مناطق انتخاباتی تحت فشار قرار گرفته و حتی به زد و بند و .... متهم شوند.

در تحلیل دوم می‌توان گفت با توجه به نزدیک بودن انتخابات لازم است تا نمایندگانی که قصد شرکت در انتخابات را دارند دوباره از مردم رای بگیرند با توجه به انتقادها ها از عملکرد مجلس یازدهم لازم است تا مجلس خودی نشان دهد تا بتواند اعتماد مردم را در انتخابات پیش رو جلب کند تا بار دیگر در انتخابات مجلس بعدی این امکان را پیدا کند تا وارد مجلس شوند.

در تحلیل سوم میتوان به «دورخیز نمایندگان مجلس یازدهم برای حضور در دولت چهاردهم » اشاره کرد. به عبارت دیگر نمایندگانی که تایید صلاحیت نشدند یا احتمال پیروزی خود را اندک می بینند از همین الان با گرفتن «موضع ضد دولتی» تلاش دارند تا در انتخابات آتی ریاست جمهوری امکان حضور در دولت را پیدا کنند؛ چون این احتمال را می دهند که رئیسی یک رئیس جمهور یک مرحله ای خواهد بود و در سال 1404 فرد دیگری وارد پاستور خواهد شد. به همین دلیل تلاش دارند تا وارد چرخه ستاد انتخابات ریاست جمهوری شوند.

*سخن آخر

با این حال هنوز مشخص نیست در دی ماه چه اتفاقی رخ می‌دهد، زیرا قرار است کلیات لایحه بودجه باردیگر با اصلاحات تقدیم مجلس شود. مهم تر اینکه معلوم نیست که دولت به اصلاحات مدنظر مجلس تن خواهد داد یا نه. در صورت عدم اصلاح کلیات لایحه بودجه، این نگرانی وجود دارد که بار دیگر کلیات رأی نیاورد و کشور دچار بحران شود. در چنین شرایطی مجلس ناچار است بودجه را به صورت دو دوازدهم تصویب کند که نگرانی‌ها را مضاعف می‌کند.