حق ازدواج و تأهل، از جمله حقوق اولیه هر انسانی است که محروم نمودن او از این حق، ظلمی است بزرگ و غیر قابل جبران.
در دین اسلام، ازدواج و اقدام برای تشکیل خانواده برای مردان و زنان، مستحب موکد است؛ زن و مرد، هردو حق انتخاب دارند و هر دو مستحق دریافت آرامش از ناحیه یکدیگرند؛ بنابراین هرآنچه بتواند در تثبیت این آرامش موثر باشد رواست و هر امری که آرامش این دو را در متن خانواده بر هم زند مذموم شمرده می شود.
همانگونه که قرآن می فرماید که «و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند!( روم آیه ۲۱)»
در آموزه های اسلام آنچه در دایره ی واجب، حرام،مکروه، مستحب و مباح قرار گرفته است همه و همه به میزان تاثیرگذاری این احکام در سعادتمندی انسان بازمی گردد.چنانچه تاثیر امری به شدت در تامین سعادت انسان موثر باشد، واجب و چنانچه او را از سعادتمندی دور نماید حرام است و به همین ترتیب سایر احکام نیز دارای فلسفه و علت است حتی اگر برای ما قابل درک نباشد.
تبعیض و عدم توجه به حقوق زن و مرد هر دو آسیب زاست. اگر چه برخی برای رهایی از تبعیض علیه زنان، به ظلم ناخواسته بر علیه مردان اقدام نموده اند و عده ای نیز در دفاع از حقوق مردان آنچنان بی وقفه تاختند تا جایی که ظلمشان بر زنان گوش فلک را کر کرد.
هنگام ظهور اسلام در میان اعراب، برخورد دین با قوانین به سه شکل ابداع، اصلاح و حذف نمود پیدا کرده است؛ در واقع دین اسلام مبدع برخی از امور، اصلاح کننده برخی دیگر و همچنین حذف کننده قوانین ضد انسانی و اخلاقی بود.
بنا و اساس اسلام در امر ازدواج تکیه بر ازدواج دائم با محوریت تک همسری است و این موضوع مورد توجه، تأیید و تأکید آموزه های دین قرار گرفته است؛ فرم تک همسری در اسلام طبیعی ترین حالت ممکن درازدواج است و انحصار احساسات و عواطف زن و مرد به یکدیگر زیباترین مظهر عشق ورزی.
اسلام مبدع چند همسری نبوده است
در جامعه عرب قبل از اسلام، بحث چند همسری وجود داشت و ریشه این بحث به قرنها پیش از ظهور اسلام باز می گشت؛ بنابراین اسلام مبدع چند همسری نبود و تعدد زوجات به اصطلاح از احکام تأسیسی اسلام نبوده است بلکه از احکام امضایی اسلام بشمار می رود.
منتها به دلیل توجه اسلام به تمام شرایط و موقعیتها، این مساله به طور کامل حذف نشد و مجوز استفاده از آن به برخی از زمانها و در بعضی از شرایط تعلق گرفت.
بعضا ممکن است شرایطی در برخی از خانواده ها پیش آید که تنها راه نجات ازاین بن بستها تجویز این مساله باشد و یا مواردی همچون فزونی تعداد زنان در مقایسه با مردان، نازایی و بیماری مسری زن یا مواردی که زن به هر دلیلی، همسر اول خود را از دست داده است و نیازهای جنسی، مالی، فرهنگی، عاطفی و غیره همچنان وجود دارد.
نحوه استفاده افراد از مباح بودن چند همسری مایه تاسف است
آنچه باید احساس تاسف انسان را در امر چند همسری برانگیزد نه وجود این قانون در دین، بلکه نحوه استفاده افراد از این قانون دینی است به نوعی که برخی از افراد درجه نگاهشان به این امرِ مباح، در حد استحباب و یا حتی تکلیف دچارچرخش می شود و این تغییردیدگاه و همچنین بهره بردن از این قانون دینی در غیر شرایط ضروری و بدون داشتن پیش زمینه های لازم، زیست اخلاقی آنها را به زیست غیر اخلاقی تنزل می دهد و موجبات تنفر برخی اززنان و موضع گیری برخی از مردان را فراهم می آورد.درحالی که باید دقت نمود که تعدد زوجات اگرچه جایز است اما ثواب و استحباب ندارد.
لازم است بدانیم که ازدواجهای پنهانی که همراه بی عدالتی وعدم توانایی اقتصادی و مدیریتی در زندگی است تنها با برچسب مجوز چند همسری شایستگی نمی یابند و نمی توانند از مصادیق مورد نظر اسلام در تعدد زوجات باشند چنانچه خداوند در قرآن کریم می‌فرماید ه « و اگر بیم آن دارید که به عدالت رفتار نکنید، فقط یک زن بگیرید.(نساء، آیه ۳)»
دین اسلام در تعدد زوجات شرایط سختی برای مرد گذاشته است و رعایت انواع عدالت اعم از عدالت مالی و رفتاری و غیره را لازم و ضروری دانسته است، بنابراین اگر مردی حتی گمان و خوف این را داشته باشد که نمی‌تواند عدالت را در مورد همسران متعدد مراعات نماید حق ازدواج مجدد را ندارد و این در حالی است که سهل پنداشتن این قوانین توسط برخی از مردان، بنیان خانوادها را دچارتزلزل نموده است.
در مسئله تعدد زوجات، سه امر باید در کنار هم مورد توجه قرار گیرد و نگاه ما به این مسئله باید ذوابعاد باشد.بنابراین تعدد زوجات از سه دریچه نگاه زن اول، مرد و زن دوم نیازمند رصد است.
نکته قابل تامل این است که اگرچه نگاه احساسی ما را وا می دارد تا با چنین قانونی مقابله کنیم اما واقع‌بینی، انصاف و تفاوت‌های زن و مرد اقتضا می‌کند که برای اوضاع و احوال خاص نیز چاره‌ای اندیشیده شود.
* فعال رسانه ای و کارشناس مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
46
