پیشرفت فناوری و ورود شبکه های اجتماعی این پیامد مثبت را داشت که وقوع هر حادثه ای از گوشه و کنار عالم و کشورت خیلی زود در دسترس همگان قرار گیرد، روز گذشته بود که داشتم این شبکه ها را ورق می زدم به ناگهان آتش سوزی سطح 18.5 هکتار عرصه های مرتعی سه شهرستان استان اصفهان نظرم را جلب کرد تا علاوه بر ارسال خبر، باز هم به تهیه گزارشی در این زمینه اقدام کنیم که رسانه ها هرچه بنویسند کم نوشتند.
تکرار سوختن هر روز این عرصه ها، آهی بی انتها را از اعماق دل هر آدمی شعله ور و این پرسش متواتر را از ذهن صادر می کند که تا کی باید عرصه های جنگلی و مرتعی بسوزند؟ تا کی روح جنگل از خشونت آتش و تخریب در عذاب باشد؟ کی باید بفهمیم تا جنگل شویم.
با وقوع اینگونه حوادث این نکته متخصصان امر که احیای عرصه‌های طعمه حریق شده حداقل ۱۰۰ سال زمان می‌برد " بر دغدغه قلمم می افزاید که چرا راهکاری برای حل این مشکل اندیشیده نمی شود. وای! این ثروت ملی را بر اثر بی توجهی و بی نظارتی و بی مدیریتی می سوزانیم و به راحتی از کنار آن می گذریم. ای جنگل ، ای انبوه اندوهان دیرین، ای خسته از ستم های انسان.
آنگاه که درختانت از سوز آتش از نفس می افتند و باد ، نعش برگهایت را می برد ، من کتاب اندوه نالیدنت را به چشم می خوانم چرا که تا امروز که پیر شدم هنوز سوختنت را می بینم و آن شعری را فریاد می زنم که تاکنون کسی را در قتل درختانت، قصاص نکرده اند؟.
نکته دیگر و مهمتر این که آیا روزی می رسد که هرگز شاخه ای از درختی را نشکنیم. آیا روزی می رسد اخبار سوختن قامت بلند درختان جنگل را نشنویم. آیا می رسد روزی که همه محیط بانان و جنگلبان و عاشق طبیعت و محیط زیست شویم.
برآیند آمارهای موجود نشان می دهد که سال گذشته ۲۲۰ هکتار از عرصه های طبیعی استان اصفهان طعمه حریق شد و از بین رفت، البته میزان یاد شده در مقایسه با مدت مشابه سال ماقبل آن ۱۰ درصد کمتر شده بود، اما این مقدار آتش سوزی به اعتقاد کارشناسان باز هم زیاد است و باید به صفر برسد.
بر اساس همین آمار از ابتدای سال جاری تاکنون حدود پنج هزار هکتار مراتع و جنگل‌های کشور آتش گرفت عوامل انسانی بیشترین نقش را برعهده داشت.
حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار از مراتع استان احتمال آتش سوزی محتمل است اما از این مقدار ۶۰۰ هزار هکتار به مراقبت خاص نیاز دارد به گفته مسوولان امر بسیاری از آتش سوزی‌ها در این عرصه‌ها به دلیل اختلاف بهره برداران با یکدیگر و برخی نیز با انگیزه از بین بردن عرصه‌های منابع طبیعی برای ساخت و ساز و بی توجهی از گردشگران حادث می شود.
شهرستان‌های سمیرم، فریدن، فریدونشهر، چادگان و بوئین و میاندشت به عنوان کانون‌های مهم بحران آتش سوزی عرصه‌های منابع طبیعی است که به تاکید کارشناسان باید سطح آگاهی ساکنان مردم این مناطق، بهره برداران و گردشگران برای جلوگیری از آتش سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی این مناطق افزایش یابد.
هم اکنون به گفته مسوولان منابع طبیعی برای اطفا حریق در عرصه‌های استان اصفهان ۷۴ تیم آماده باش هستند و تیم‌های گشت و مراقبت با ادوات مورد نیاز در استان فعال شدند.
استان اصفهان به مرکزیت شهرستان اصفهان با ۲۴ شهرستان، مساحتی معادل ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد از این مساحت را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی و ملی و از این میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار جنگل معادل (۴ درصد)، ۶ میلیون هکتار مرتع معادل (۶۴ درصد) و ۳ میلیون هکتار بیابان معادل (۳۲ درصد) در بر گرفته است.
جنگل‌های استان اصفهان بطور عمده در دو شهرستان فریدونشهر با ۴۰ هزار هکتار و سمیرم با ۲۵ هزار هکتار پراکنده است و سرانه جنگل در کمتر از ۰.۱ هکتار است اما با وجود سطح به نسبت کم از تنوع گونه‌ای خوبی (۳۵ گونه درختی ودرختچه ای) برخوردار است.
به گفته کارشناسان، عوامل گوناگونی از بی احتیاطی انسان گرفته تا افزایش دما می‌تواند به آتش سوزی بیانجامد اما با توجه به اهمیت موضوع در کنار برخی اقدام‌ها، پژوهش‌های علمی بسیاری نیز در این زمینه صورت گرفته که تا حد امکان از بروز آتش سوزی یا گسترش آن در زمان حادثه جلوگیری شود.
۲ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار جنگل دست کاشت در کشور داریم و ۳۰۰ هزار هکتار آن در استان اصفهان جای گرفته؛ از جمله می‌توان به ۱۲۰ هزار هکتار جنگل دست کاشت تاغ و قره داغ آران و بیدگل اشاره کرد که نزدیک به ۳۵ درصد از تاغزارهای این استان را در خود جای داده است.
همچنین ۳۷۵ هزار هکتار مساحت عرصه‌های منابع طبیعی کاشان (از جمله ۱۸۲ هزار هکتار مرتع‌های ییلاقی و ۱۷۸ هزار مرتع‌های قشلاقی) است که ۷۵ درصد وسعت این شهرستان را شامل می‌شود و یک بی توجهی کوچک می‌تواند مشکلات بسیاری را برای دستگاه‌های مسؤول، بهره برداران و جمعیت ساکن در نقاط شهری مجاور به وجود آورد.
احتمال آتش سوزی در جنگل ها و مراتع تا مهرماه
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: بارندگی های ماه های قبل باعث شده که پوشش گیاهی در جنگلها و مراتع نسبت به مدت زمان مشابه سال های گذشته در همه جای کشور همچون اصفهان افزایش چشمگیری پیدا کند و بر این اساس پیش‌بینی می‌شد که میزان آتش سوزی ها نیز افزایش پیدا کند و بر اساس گزارش ها باید با آخر مهر ماه برای مقابله با هرگونه آتش سوزی آماده باشیم.
عبدالرضا مهاجری ادامه داد: با این وجود با اطلاع رسانی های مناسب و همچنین افزایش مشارکت های مردمی و بهتر شدن آمادگی ها عوامل ستادی در این منطقه آتش سوزی ها در مقایسه با سال های قبل کمتر بوده است و باید تاکید کنیم که در همه ایام سال و در همه جای کشورمان باید مشارکت مردمی و اطلاع رسانی ها به یک اصل فراگیر و متداوم تبدیل شود.
وی اضافه کرد: از ابتدای سال ۹۸ تاکنون حدود ۱۵۰ هکتار از منابع طبیعی استان اصفهان طعمه حریق شده است که بیشترین مساحت آن به شهرستان نطنز در شمال استان با ۸۰ هکتار آتش‌سوزی در مراتع اختصاص دارد.
معاون فنی منابع طبیعی استان اصفهان خاطرنشان کرد: حمایت رسانه ها برای مقابله با بحران هایی نظیر آتش‌سوزی در یک سال اخیر افزایش پیدا کرده و این امر نیازمند تداوم خواهد بود.
وی با اشاره به اهمیت برخورداری از امکانات و تجهیزات لازم افزود: برخی امکانات در اختیار اداره مناطق قرار گرفته و برخی تجهیزات نیز در اختیار تشکل‌های مردم قرار دادیم تا بتوانیم در بحران ها بتوان بهترین واکنش را نشان داد.
مهاجری استفاده از ظرفیت های مردمی و قابلیت دیگر نهادها نظیر شوراهای اسلامی شهرها و روستاها را ضروری خواند و ادامه داد: تلفن ۱۵۰۴ در سراسر کشور آماده دریافت اطلاعات مردمی در خصوص هرگونه تخریب منابع طبیعی از هر نوع و در هر زمانی خواهد بود.
معاون منابع طبیعی اصفهان تصریح کرد: آماده باش کامل برای جلوگیری و یا خاموش کردن آتش تا آخر مهر ماه ادامه دارد، زیرا تا آن زمان احتمال بروز حادثه و آتش سوزی زیاد است.
سرپرست یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت:در فصل تابستان به ویژه در ماه های تیر و مرداد بیشترین آمار آتش سوزی در جنگلها و مراتع سطح کشور و همچنین استان اصفهان رخ می‌دهد اما تاکنون با عوامل بازدارنده و همچنین افزایش مشارکت های مردمی توانسته ایم میزان خسارات را تا حد امکان کاهش دهیم.
علی رفیعیان خاطرنشان کرد: گرمی هوا و افزایش پوشش گیاهی به دلیل بارش های ماه های گذشته باعث شده که احتمال آتش سوزی در مراتع و جنگل های کشور افزایش پیدا کند و این موضوع اگرچه در استان اصفهان نیز باید اتفاق می‌افتاد اما با اطلاع‌رسانی مناسب و واکنش های سریع، مساحت کمتری از عرصه ها دچار حریق شده است.
وی ادامه داد: دو سال گذشته حدود ۲ هزار هکتار از اراضی این مراتع استان طعمه حریق شد و همین امسال نیز در بسیاری از مناطق کشور شاهد افزایش میزان آتش سوزی ها و خسارات بوده ایم.
وی با اشاره به سختی کار اطفا حریق به خصوص در زمانی که تجهیزات کامل نیست، تصریح کرد: شرایط سخت گذر مناطق کوهستانی و دسترسی مشکل به بسیاری از نواحی، عملیات اطفای حریق را با کندی و با سختی روبه‌رو می‌کند و در این ارتباط بی‌شک باید از تجهیزات پیشرفته و هوایی مانند بالگردهای مخصوص اطفاء حریق که البته اصفهان از آن برخوردار نیست استفاده شود.
سرپرست یگان حفاظت منابع طبیعی گفت: در مناطق حادثه دیده که مردم برای یاری رسانی و کمک در خاموش کردن به ما می‌پیوندند نیز به دلیل سختی راه افرادی که می خواهند آتش را خاموش کنند پس از طی مسیرهای طولانی و سخت با خستگی روبرو می‌شوند و برای اطفای حریق نمی توانند به خوبی فعالیت کنند.
رفیعیان با بیان اینکه در هنگام وقوع آتش سوزی نیروهای منابع طبیعی و همچنین تشکل های مردمی به شدت در معرض خطر قرار می‌گیرند، افزود: برای مثال در ماه های گذشته از استان کرمانشاه چندین مصدوم آتش سوزی به استان اصفهان برای سیر درمانی انتقال یافتند اما خوشبختانه در استان اصفهان تاکنون به غیر از خسارات مالی خسارت جانی گزارش نشده است.
آتش نشانی های محلی به کمک منابع طبیعی بیایند
سرپرست یگان حفاظت بر لزوم مشارکت هرچه بیشتر دیگر نهاد ها مانند آتش نشانی های محلی در شهرستان ها در زمان وقوع بحران ها تاکید کرد و ادامه داد: در این زمینه چنانچه بتوانیم از ظرفیت های مختلف سازمان های مختلف استفاده کنیم میزان خسارات تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند.
وی گفت: همه باید به این باور جمعی برسیم که منابع طبیعی و محیط زیست از آن همه ما و حفظ آن ضرورتی برای همه انسانهاست.
رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: ایجاد حس تعلق خاطر به منابع طبیعی از ضروریات زندگی کنونی به شمار می‌رود و در این راستا آموزش نقش اساسی دارد و باید همواره به این نکته واقف شویم که مهمترین مساله در حفظ منابع طبیعی و مراتع کشور ایجاد آگاهی در بین تمامی اقشار مردم است.
عیسی ابراهیمی با بیان اینکه انسان را نباید مالک قطعی مواهب طبیعی دانست، تصریح کرد: این موضوع باید در کتاب‌های درسی گنجانده شود تا فرزندان از سنین پایین یاد بگیرند که رفتار خصمانه با طبیعت نداشته باشند و در راستای حفظ آن کوشا باشند.
وی تاکید کرد: امروز به دلیل سبک خاص زندگی ارتباطات مردم با طبیعت کمتر شده است و بنابراین باید آگاهی آنان را نسبت به ارزش واقعی طبیعت و هر آنچه در آن موجود است، افزایش داد.
این محقق به ضرورت نهادینه سازی آموزش در فرزندان اشاره کرد و ادامه داد: این موضوع باید در کتاب‌های درسی گنجانده شود تا فرزندان از سنین پایین یاد بگیرند که رفتار خصمانه با طبیعت نداشته باشند و در راستای حفظ آن کوشا باشند.
این استاد منابع طبیعی بیان کرد: بهره کشی از منابع طبیعی را باید با حفاظت و احیا جابجا کرد زیرا در این صورت است که انسان می‌تواند زندگی مناسبی داشته باشد و حق حیات را نیز به دیگر موجودات بدهد، به دیگر سخن استفاده عقلانی از طبیعت داشته باشیم، اما احیا و بازسازی آن را وظیفه خود بدانیم.
وی تصریح کرد: برای کاهش هرچه بیشتر حوادث مانند آتش سوزی که بخش وسیعی از منابع طبیعی را از بین می برد باید همه ما اعم از مردم و مسوولان به یک باور و تعهد جمعی برسند و برای جلوگیری از آن رفتارهای مخرب و در تضاد با طبیعت نداشته باشند.
برخی از کارشناسان امر با اشاره به کمبود تجهیزات اطفا حریق در استان اصفهان بر ضرورت استفاده از فناوری روز و افزایش پایگاه های اطفا و تجهیزات مورد نیاز در این زمینه تاکید می کنند.
نبود بالگرد اطفا حریق از دیگر کمبودهای فراروی این بخش است که داشتن آن برای استان پهناور اصفهان ضروی است.هم اکنون برای اطفا حریق در عرصه های استان ۱۶ دستگاه رودفایر استفاده می‌شوند که این تعداد به گفته مسوولان امر کافی نیست.
کارشناسان معتقدند خاموش کردن آتش در جنگلها و مراتع با ابزار و ادوات سنتی چون بیل و آتش کوب در عصر فناوری و اطلاعات توجیهی ندارد و مسولان امر باید با اتخاذ تدابیر ویژه برای رفع پدیده آتش سوزی و حفظ این سرمایه ملی هر چه زودتر اقدام کنند.
آمار موجود مساحت جنگل‌های کشور ۱۲ میلیون هکتار و متوسط سرانه فضای جنگلی برای هر نفر ۰.۱۸ و متوسط جهانی این رقم ۰.۸ هکتار است پس استفاده از فناوری‌های نوین و پیشرفته برای اطفا حریق و بکارگیری هر راهبرد علمی و اصولی برای حفظ عرصه‌های جنگلی و مرتعی ضروری است.به گزارش فائو، سرانه جنگل در ایران یک سوم متوسط جهانی است یعنی اینکه باید برای حفظ و حراست عرصه‌های جنگلی باید تدبیری ویژه ای اتخاذ کرد تا این اکوسیستم برای آیندگان بماند.
آگاهی بخشی، آموزش به عموم جامعه و فرهنگ‌سازی مهمترین عواملی است که از طریق آن می‌توان جنگلها، مراتع و بطور کلی تمامی عرصه‌های منابع طبیعی کشورمان را حفظ کرد و در کنار احیای آن به موقع از مواهب این ذخایر ارزشمند بهره برد.
وسعت کل منابع طبیعی ایران ۱۳۵ میلیون هکتار است که ۸۲ درصد کل مساحت کشور را تشکیل می‌دهد؛ از این میزان ۱۴.۳ میلیون هکتار اراضی جنگلی، ۳۲.۵ هکتار اراضی بیابانی و ۸۴.۵ هکتار اراضی مرتعی است.
۶۰۲۰/۶۰۲۶/
